11 тақырып. Ақша-несие жүйесі және ақша-несие саясаты
Та қ Сұрақтар Ақша-несие жүйесі және ақша-несие саясаты Несиенің мәні мен формалары. Қазақстандағы банк жүйесі
Ақша жүйесі – бұл тарихи қалыптасқан және мемлекеттің заңымен бекітілген ақша айналысын ұйымдастырудың формасы, жеке элементтері белгілі бір бірлікте болатын жүйе
Елдің ақша жүйесін реттеу жұмысын осы жүйенің әрқилы элементтерін үйлесімге келтіріп отыратын қаржы-несие органдаы жүзеге асырады. Ақша массасы – бұл қолма-қол және қолма-қолсыз нысандағы барлық ақша қаражаттарының жиынтығы. Ақша массасының көмегімен шаруашылықтағы тауарлар мен қызметтердің айналымы жүріп отырады.
Ақша массасының теориясын, соның ішінде ақшаға сұраныс пен ақша ұсынысын неоклассикалық мектептің құрамдас бір бөлігі ақшаның сандық теориясы зерттейді. Бұл теорияның негізгі өкілі, американдық экономист Ирвинг Фишер.
Ол мынадай теңдеуін ұсынады: MV = PY, мұнда, М – айналыстағы ақшаның саны; V – ақша айналымының жылдамдығы; Р – елдегі бағалардың орташа деңгейі ; Y – экономикада өндірілген барлық тауарлар мен қызметтердің саны.
Ақша-несие саясаты – бұл айналыстағы ақша жиынын, несие көлемін, сыйақы мөлшерлемесін өзгертуге, жалпы банк жүйесінің қызметін реттеуге бағытталған шаралар жиынтығы. Ақша-несие саясатының макроэкономикалық деңгейдегі субъектісі - Ұлттық банк болып табылады.
Ал ақша-несие саясатының Ұлттық банк тарапынан реттеу объектілеріне экономикадағы қолма-қол және қолма-қолсыз ақша массасының жиынтығы жатады.
Рестрикциялық ақша-несие саясаты - екінші деңгейлі банктердің несиелік операциялар көлемін шектеуге және қатаң шарт белгілеуге, сыйақы мөлшерлемесінің деңгейін арттыруға бағытталатын шаралар жиынтығы. Экспансиялық ақша-несие саясаты - несие беру көлемін кеңейтумен, айналымдағы ақша жиынының өсуіне бақылаудың әлсіздігімен және сыйақы мөлшерлемесінің төмендеуіне байланысты сипатталады Ақша несие саясатының екі түрі бар:
Ақша-несие саясатының мақсаттары Ақырғы мақсат: 1) экономиканың өсу ; 2) толық жұмысбастылық ; 3) бағаны тұрақтандыру ; 4) төлем балансын тұрақтандыру. Аралық мақсат: 1) ақша жиыны ; 2) пайыз мөлшерлемесі ; 3) айырбас курсы.
Ақша-несие саясатының құралдары: - несие берудің лимиті, пайыз мөлшерлемесін тікелей реттеу ; - міндетті резервтер нормасының өзгеруі; - есептеу мөлшерлемесінің өзгеруі; ашық рыноктағы операциялар.
Қазақстандағы ақша-несие саясатының бүгінгі күнгі негізгі мақсаты: нақты сектордың қаржылық ресурстардағы қажеттіліктерін толық қанағаттандыратын және халықаралық стандарттарға сәйкес келетін, тиімді қызмет ететін қаржылық жүйені құру.
Орталық банктің негізгі қызметтері: банкноталарды эмиссиялауы ( басып шығаруы ) және оған деген монополиялық құқығы, тұрақты өтімділікті қамтамасыз етуі ; коммерциялық банктердің минималды резервтерін шоғырландыруы, оларға несиелік қолдау көрсетуі, коммерциялық банктердің қызметін бақылауды жүзеге асыру экономиканы ақша-несие саясатының әдістері арқылы реттеу . үкіметтің бос ақша ресурстарын депозиттер түрінде сақтау, үкіметті несиелеуде және төлемдер жүргізуде делдалдық қызмет атқару жатады
Назарларыңызға рахмет! Сау болыңыздар!
