Дәрістің жоспары: 1. Эпидемиология – медициналық ғылым. 2. Эпидемиологияның пәндік маңызы, анықтамалары. 3. Эпидемиологияның мақсаты мен міндеттері. 4. Эпидемиологиялық әдістер.
Эпидемиология термині (гр ері - ел іші+ demos - халық- logos +ғылым) халық арасындағы құбылысты зерттейтін ғылым деген түсінікті білдіреді. - Эпидемиология пәніне берілген әртүрлі анықтамалар: - В.М Жданов: « Эпидемиология деген жұқпалы аурулар қоздырғыштарының адамзат қоғамындағы этиологиясы ». - «Эпидемиология - адамда жұқпалы аурулардың пайда болу механизмдерін зерттейтін ілім». - «Эпидемиология - адамдар арасында жұқпалы аурулардың таралу жолдары туралы ілім». - Эпидемиология - эпидемияның басталуы мен дамуын зерттейтін ілім». - «Эпидемиология - адам қоғамындағы жұқпалы ауруларды пайда болу, таралу, даму заңдылықтарын зерттейтін және олардың алдын алу мен күресу шараларын іздестіретін ғылым».
«Эпидемиология пәнінің зерттейтін объектісі болып эпидемиялық процесс саналады. “Тек эпидемиялық процесс және оған тиісті заңдылықтар ғана эпидемиологияның зерттейтін объектісі болады›› деп осы ілімнің негізін салушы Л.В. Громашевский (1941) айтқан. Эпидемиология пәнінің зерттейтін бағыты - жұқпалы аурулардың жеке түрі, эпидемияның адам қоғамында пайда болуы, таралуы және тоқтауы. Эпидемиологияның мақсаты - халық арасындағы жұқпалы аурулардың пайда болуы мен таралу себептерін білу үшін эпидемиялық процестің теориялық және тәжірибелік жақтарын толық түсіндіру арқылы аурудан сақтану мен күресу шараларын дәлелдеп көрсету. Эпидемиологияның міндеті - жұқпалы аурудың пайда болуын, дамуы мен реттелу механизмдерін зерттеу және аурудың алдын алу мен күресу әдістерін іздестіру және оларды іс жүзінде пайдалану.
3 к урс, ЖМ факультеті Дәріс тақырыбы: Эпидемиялық процесс туралы ілім Дайында ған: эпидемиология кафедрасының аға оқыт. Максутова Гулнар Серикбаевна, ҚазҰМУ, 2014-20 15 оқу жылы
Эпидемиялық процесс - спецификалық инфекциялық жағдайлардың халық арасында пайда болуы, таралуы және тоқталуы (тасымалдаушылық немесе клиникасы айқын көрініс жағдайлары) Паразитарлық жүйе - паразит популяциясы мен оның биологиялық иесінің өзара әсерлесуінен пайда болған өзін-өзі реттейтін биоценотикалық жүйе. Инфекция қоздырғышынің көзі (зақымдалу көзі) - қоздырғыштың табиғи өмір сүретін орны болып табылатын объект, ол жерден адамдар, жануарлар немесе өсімдіктер зақымдалуы мүмкін. Қоздырғыштың беріліс механизмі - қоздырғыштың инфекция көзінен сезімтал адам немесе жануар организміне өтуінің арнайы және эволюция барысында заңды түрде құралған тәсілдер. Қоздырғыштың беріліс жолдары - белгілі бір уақытта және орында қоздырғыштың сезімтал организмге енуін қамтамасыз ететін факторлардың (беріліс факторларының) бірігуі. Қоздырғыштың беріліс факторлары - қоздырғыштың инфекция көзінен сезімтал организмге өтуіне керекті қоршаған ортаның абиотикалық элементі (су, ауа, тағам, тұрмыстық заттар және т.б.)
ЭПИДЕМИ ЯЛЫҚ ПРОЦЕСТІҢ ЭЛЕМЕНТАРЛЫ ҰЯШЫҒЫ 1 Инфекция қоздырғышының көзі 2 Қоздырғыштың беріліс механизмі 3 Қабылдағыш организм
ИНФЕКЦИЯ ҚОЗДЫРҒЫШЫНІҢ КӨЗІ Острая Хроничекая Реконвалес- центное Транзиторное (“здоровое”) Иммунное Острая Хроническая Реконвалес- центное Транзиторное (“здоровое”) Иммунное Манифистная Стертая Абортивная Острое Хроническое Поствакци- нальное Постинфек- ционное Манифестная Абортивная Острое Хроническое Поствакци- нальное Постинфек- ционное Стертая Форма клиничес-кого течения Варианты формы Зоонозы Зараженные животные Антропонозы Зараженный человек Сапронозы Контаминированный объект внешней среды Больной Носитель (носительство) Больной Носитель (носительство) Почва Вода Растительность ХАРАКТЕРИСТИКА ИСТОЧНИКОВ ВОЗБУДИТЕЛЕЙ ИНФЕКЦИЙ
ҚОЗДЫРҒЫШТЫҢ БЕРІЛІС МЕХАНИЗМІ Аспира- ционный Фекально- оральный Трансмис- сивный Контакт- ный Искусст- венный Верти- кальный Воздушно- капельный Воздушно- пылевой Водный Пищевой Бытовой Инокуля- ционный Контамина- ционный Прямой контакт Трансмис- сивный Через объекты окружающей среды Парентраль- ный энтеральный Жидкий аэрозоль Сухой аэрозоль Вода Продукты питания, мухи Предметы обихода Почва Руки Мухи Кровосоущие членистоногие Предметы обихода, руки Почва Вода Живые переносчики Инструментарий и др. Продукты питания, вода Наружные покровы жолы факторлары механизмі Механизмы передачи возбудителей (Черкасский Б.Л., 2001)
БЕРІЛІС МЕХАНИЗІМН ІҢ ФАЗАЛАРЫ 1 фаза Выведение возбудителя из зараженного (контаминированного) объекта (организм, абиотический объект) 2 фаза Пребывание возбудителя во внешней среде 3 фаза Внедрение возбудителя в восприимчивый организм
Эпидемиялық процесс - спецификалық инфекциялық жағдайлардың халық арасында пайда болуы, таралуы және тоқталуы (тасымалдаушылық немесе клиникасы айқын көрініс жағдайлары) Паразитарлық жүйе - паразит популяциясы мен оның биологиялық иесінің өзара әсерлесуінен пайда болған өзін-өзі реттейтін биоценотикалық жүйе. Инфекция көзінің қоздырғышы (зақымдалу көзі) - қоздырғыштың табиғи өмір сүретін орны болып табылатын объект, ол жерден адамдар, жануарлар немесе өсімдіктер зақымдалуы мүмкін. Қоздырғыштың беріліс механизмі - қоздырғыштың инфекция көзінен сезімтал адам немесе жануар организміне өтуінің арнайы және эволюция барысында заңды түрде құралған тәсілдер. Қоздырғыштың беріліс жолдары - белгілі бір уақытта және орында қоздырғыштың сезімтал организмге енуін қамтамасыз ететін факторлардың (беріліс факторларының) бірігуі. Қоздырғыштың беріліс факторлары - қоздырғыштың инфекция көзінен сезімтал организмге өтуіне керекті қоршаған ортаның абиотикалық элементі (су, ауа, тағам, тұрмыстық заттар және т.б.)
Эпидемиологиялық әдіс- эпидемиялық процестің себеп-салдары байланысын анықтауда пайдаланылатын әдістемелік тәсілдер мен амалдардың жиынтығы: басқаша айтқанда, ол –жұқпалы аурулардың пайда болу себептерін, берілу, таралу механизмдерін анықтау және эпидемиологиялық жағдайды бағалауда қолданылатын әдістердің жиынтығы.
Әдістемелік тәсілдер Зерттеу мақсаты 1 Эпид. тексерумен қадағалау: а) инфекция ошағын тексеру б) аумақты (объектіні) барлау мен сараптау в) микробиологиялық, серологиялық, иммунологиялық паразитологиялық, энтомологиялық, санитарлық-химиялық және т.б. әдістер Жұқпалы аурулардың пайда болу жағдайы мен себептерін анықтау : қауіп-қатердің алдыңғы себептерін ( қатерлі аумақ, объект, қатерлі уақыт, қатерлі топтар ) анықтау; эпиддиагноз қою; этиологиясын дәлелдеу. Эпид процеске қатысатын буынаяқтылар, кеміргіштер түрлерін, аумақта ( объектіде ) жұқпаның пайда болу мүмкіндіктерін анықтау : 2 Аналитикалық: а) “оқиға-бақылау” түрінде зерттеу б) когортты зерттеу ( біркелкі топтар зерттеу ) Қауіп – қатер факторларын болжап бағалау, қорытынды жасау және эпиддиагноз қою, індетке қарсы шаралардың бағытын анықтау. 3 Статистикалық Сырқаттанушылық деңгейін дұрыстық дәрежесін сандық бағалау, індетке қарсы және алдын алу шараларының тиімділігін анықтау; Эпидпроцестік уақыт, кеңестік бойынша дамуын бағалау: Эпидпроцесс құбылысының себептік-салдар байланысының өзара қатыстылығын бағалау. 4 Эксперименталдық Болжауды дәлелдеу; індетке қарсы және алдын алу шараларына қолданылған жабдықтармен әдістердің сандық тиімділігін бағалау. 5 Математикалық үлгі Эпидемиялық процестің көрінісін болжау.
