1. А.И.Тевкелевтің өмірбаяны 2. Тевкелевтің күнделігіндегі қаралған мәселелер 3. Тевкелевтің күнделігіндегі батырлар институты 4. Тевкелевтің күнделігіндегі Әбілқайыр портреті
Алексей Иванович Тевкелев (1674 – 1766) – тілмаш, елші. Христиан дінін қабылдағанға дейінгі аты-жөні – Құтлұғмұхаммед Мамашев. -1711 жылы Петр I- нің Прут жорығына қатысып, онда тілмаштық қызмет атқарған. -1716 жылы А. Бекович-Черкасскийдің Хиуа мен Бұхарға жасаған экспедициясына қатысқан. -1719 жылы Сыртқы істер коллегиясына тілмаш болып қызметке орналасты. -1720 жылы Аюке ханның қарамағына қалмақ тілін үйренуге жіберіледі. -1722 – 1723 жылы парсы жорығына Петр I- нің құпия істер жөніндегі аға тілмашы ретінде қатысты. -1730 жылы Әбілқайырдың Санкт-Петербургке келген елшілерін қабылдаушылардың қатарында болды және осы елшілікке жауап ретінде патша өкіметінің Кіші жүзге жіберген елшілігін басқарды. Кейіннен И.К. Кирилловтың Орынбор экспедициясына1735 – 1736 жылы башқұрт көтерілісін басуға қатысты. Тевкелев басқарған жазалаушы отрядтар 50 деревняны өртеп, 2 мыңдай адамды өлтірді.
-1742 жылы бригадалық генерал атағын алды. -1743 жылы Тевкелевтің тікелей қатысуымен Орынбор қаласы мен оның төңірегіндегі бірнеше қамалдың негізі қаланды. -1743 – 1749 жылы патша өкіметі оны Әбілқайыр басқарған Кіші жүз билеушілері мен Орынбор әкімшілігі арасындағы жанжалды реттеуге пайдаланды. -1751 – 1759 жылы Орынбор губернаторы И.И. Неплюевтің көмекшісі болып, патша өкіметі жүргізген отаршылдық саясаттың сойылын соқты. -1755 – 1756 жылы кезекті башқұрт көтерілісін басу кезінде қазақ даласына қашып кеткен башқұрттарды кері қайтару ісіне араласты. -1760 жылы қызметтен біржола босап, демалысқа шықты. Тевкелевтің елшілік қызметі барысында жүргізген мың беттен астам “Күнделігінде” қазақтардың қоғамдық-саяси, мәдени өмірі жайында және ру-тайпалық құрамы туралы көптеген мәліметтер қамтылған.
Бұл "Күнделік" Әбілхайыр хан мен басқа да саяси көшбасшылардың 1731 жылы орыстардын кол астына өтуінің нақты тарихи жағдайлары туралы ақпараттың жалғыз шынайы көзі болып табылады. Оның айрықша құндылығы мынада : мұнда алғаш рет үш қазақ жүзінің: ұлы, орта және Кіші жүздердің аймақ аумағында ұзақ өмір сүргені туралы нақты және бір мәнді айғақтар келтірілді және олардың әрқайсысының тарихи атаулары нақты белгіленді. Тевкелевтің "Күнделігінде “ Қазақ қоғамының дәстүрлі басқарушы элиталары және олардың сол кезеңдегі ең көрнекті өкілдері туралы кең ауқымды мәліметтер келтірілген, бұл кешенде сұлтандардың, билердің, батырлардың және старшиналардың әлеуметтік топтарының негізгі мәртебелік сипаттамаларын азды-көпті дәл анықтауға мүмкіндік береді ; олардың әрқайсысының көшпелі қоғамды басқару жүйесіндегі функционалдық рөлі және олардың барлығының өзара қарым-қатынас сипаты баяндалған.
"Күнделікте" қазақ халқының тарихы мен мәдениеті туралы көптеген қызықты және жаңа мәліметтер бар. Оларға Бөкенбай батырдың қазақтардың жүзге бөлінуі туралы айтқаны, осы жүздердің әрқайсысында қазақ хандарының билік ету тарихы, жыл сайын шақырылатын халық құрылтайларының тұқым қуалайтын көшпелі ақсүйектер мен асыл старшиналардың әлеуметтік функциялары туралы жазған Тевкелевтің қысқаша жаңалықтарын ; Әбілқайыр ханның Сырдария қалаларының қазақ хандықтарының қоғамдық-саяси және мәдени өміріндегі тарихи рөлі туралы әңгімесін айта кету керек.
Живописец Джон Кэстль в 1736 г. написал в ханской ставке прижизненный портрет Абулхаир хана.Имя главного организатора победоносной антиджунгарской эпопеи увековечено благодарной народной памятью в названиях горы, протянувшейся на юг от Балхаша около Алакульского залива (гора Абулхаир ). Лог Абулхаир находится в районе имени Т. Рыскулова Жамбылской области. Другой лог, названный именем Абулхаира, находится в 25 километрах на юго-восток от села Баба-ата вблизи горы Таутары, на территории Сузакского района Туркестанской области. Данные историко-топонимические объекты впервые были точно зафиксированы в топографических и документальных источниках в 1911 г.
