Alisher Navoiy shoir. U hirotda tug`ilgan bo`lib, asl ismi Nizomiddin Mir Alisher. Navoiyning otasi G`iyosiddin Bahodir temuriylar xoniga yaqin bo`lgan. She’r zavqi va istedodi erta uyg`ongan.
Alisher Navoiy (( chigʻatoycha : علیشیر نوایی [1] ; forscha : نظامالدین علیشیر نوایی;) 9- fevral 1441-yildan 3-yanvar 1501-yil) — Temuriylar davridagi turkiy xalqlarning shoiri [2], mutafakkir va davlat arbobi [3] [4] [5] [6]. Gʻarbda Chigʻatoy adabiyotining buyuk vakili deb qaraladi. Tarixchi Ali Yazdiy nazariga tushgan, shoir Lutfiy yosh shoir isteʼdodiga yuqori baho bergan, Kamol Turbatiy eʼtirofini qozongan. Sayyid Hasan Ardasher, Pahlavon Muhammad kabi ustozlardan taʼlim olgan, Abdurahmon Jomiy bilan ijodiy hamkorlikda boʻlgan. Navoiy 1469-yilgacha temuriylar orasidagi ichki nizolar sababli Hirotdan yiroqroqda yashagan. Husayn Boyqaro Xuroson taxtiga oʻtirgach (1469), Navoiy hayoti va ijodida yangi bosqich boshlanadi, muhrdorlik (1469-yilda) mansabiga, vazirlik (1472-yilda) va Astrobod hokimligi (1487-yilda) lavozimiga tayinlanadi. 1480–1500-yillar mobaynida oʻz mablagʻlari hisobidan bir necha madrasa, 40 rabot ( safardagi yoʻlovchilar toʻxtab oʻtish joyi ), 17 masjid, 10 xonaqoh, 9 hammom, 9 koʻprik, 20 ta hovuz qurdiradi. Husayn Boyqaro Alisher Navoiyga „ muqarrabi hazrati sultoniy “ („ sulton hazratlarining eng yaqin kishisi “) degan unvonni beradi. Unga koʻra Navoiy davlatning barcha ishlariga aralasha olardi.
Xilʼatin to aylamish … Xilʼatin to aylamish jonon qizil, sorigʻ, yashil, Shuʼlayi ohim chiqar har yon qizil, sorigʻ, yashil. Gulshan ettim ishq sahrosin samumi ohdin Kim, esar ul dasht aro har yon qizil, sorigʻ, yashil. Shishadek koʻnglumdadur gulzori husnung yodidin, Tobdonning aksidek alvon qizil, sorigʻ, yashil. Orazu xoling bila xatting xayolidin erur Koʻzlarimning ollida davron qizil, sorigʻ, yashil. Laʼlgun may tutqil oltun jom birla sabzada Kim, bulardin yaxshi yoʻq imkon qizil, sorigʻ, yashil. Faqr aro berangliq dushvor erur behad, valek Xirqada tikmak erur oson qizil, sorigʻ, yashil. Ey Navoiy, oltinu shingarfu zangor istama, Boʻldi naming rangidin devon qizil, sorigʻ, yashil.
ORAZIN YOPQACH KO'ZIMDIN... Orazin yopqach ko'zumdin sochilur har lahza yosh, O'ylakim paydo bo'lur yulduz, nihon bo'lg'ach quyosh. Qut bir bodomu yerim go'shan mehrob edi, G'orati din etti nogah bir baloliq ko'zu qosh. Bu damodam ohim ifsho aylar ul oy ishqini, Subhnung bot-bot dami andog'ki aylar mehr fosh. Bo'sae qilmas muruvvat, asru qattiqdur labing, Desam og'zi ichra aytur la'l ham bor nav' tosh. Novaking ko'nglimga kirgach jon talashmoq bu ekin, Kim qilur paykonini ko'nglum bila jonim talosh. Umri jovid istasang fard o'lki, bo'ston Xizridur, Sarvkim da'b ayladi ozodaliq birla maosh. Qoshi ollinda Navoiy bersa jon, ayb etmangiz, Gar budur mehrob, bir-bir qo'ygusidir barcha bosh. ORAZIN YOPQACH KO'ZIMDIN... Orazin yopqach ko'zumdin sochilur har lahza yosh, O'ylakim paydo bo'lur yulduz, nihon bo'lg'ach quyosh. Qut bir bodomu yerim go'shan mehrob edi, G'orati din etti nogah bir baloliq ko'zu qosh. Bu damodam ohim ifsho aylar ul oy ishqini, Subhnung bot-bot dami andog'ki aylar mehr fosh. Bo'sae qilmas muruvvat, asru qattiqdur labing, Desam og'zi ichra aytur la'l ham bor nav ' tosh. Novaking ko'nglimga kirgach jon talashmoq bu ekin, Kim qilur paykonini ko'nglum bila jonim talosh. Umri jovid istasang fard o'lki, bo'ston Xizridur, Sarvkim da'b ayladi ozodaliq birla maosh. Qoshi ollinda Navoiy bersa jon, ayb etmangiz, Gar budur mehrob, bir-bir qo'ygusidir barcha bosh.
Алишер Навои (1441-1501) - великий поэт и мыслитель, государственный деятель. Полное его имя Низамиддин Мир Алишер.
