Орындаған: Данебек Арнур
Жоспар Ақша нарығы туралы негізгі шолу Салым сертификаттары мен түрлері Депозиттер мен ақша нарығының сертификаттарын салыстыру Ақша нарығының құрылымы мен қаржылақ құралдары Аударма вексельдер Ақша рыногының төлем құралдарын атаңыз.
1 Ақша нарығы туралы негізгі шолу Инвесторлар ақша нарығы туралы сөйлескенде, көбінесе ақша нарығының екі түрлі түрінің бар екенін түсінбейді. Олар ұқсас, бірақ құрылымдық және тәуекелдік тұрғыдан көрінуі мүмкін, олар өте ерекшеленеді. Ақша нарығы шоттары - бұл банктер ұсынған арнайы FDIC сақтандырылған жинақ өнімдері. Олар әдеттегі жинақ шоттарына қарағанда жоғары пайыздық мөлшерлемелерді төлеуге бейім, бірақ алты айлық кезеңде есептік жазбада жазуға болатын чектердің саны бойынша шектеу қою сияқты шектеулерді алу құқығына ие. Ақша нарығы қорлары - ақ ақша нарығының өзара қорлары ретінде белгілі, олар FDIC сақтандырылмайды, керісінше, қазынашылық вексельдер мен депозиттік сертификаттар сияқты инвестицияларды жүзеге асыратын өзара қорлар болып табылады.
2 Салым сертификаттары мен түрлері Депозиттің сертификаты, қысқа да қысқа диск ретінде белгілі, банктер мен басқа да білікті қаржылық институттар өздерінің жинақ ақшаларын салуға және пайыздық кіріс алғысы келетін қорғаншыларға шығарған борыштық құралдың ерекше түрі болып табылады. Банк алдын-ала анықталған уақытқа ақша алады, көбінесе жоғары шығымдылығы бар инвесторларды марапаттайды, олар өздерінің қаражаттарын теңестіреді (бұл кірістілік қисық сызығымен ерекшеленуі мүмкін) және өтеу мерзімін өтеуге уәде береді. FDIC сақтандырылған банктер үшін, банктің депозиттік сертификатқа байланған ақшаны қайтару туралы уәдесі, үкіметтің FDIC шектеулеріне дейін, тіпті банк құлаған жағдайда да, CD- ның иесі әлі де ақшасын қайтару керек. Депозит сертификатын сатып алған кезде, сіздің шотыңыздан ақшалай қаражат алынады (немесе қаржы мекемесіне ақшаны немесе чекті жазу сияқты қаражатты қандай да бір түрде жеткізіп бересіз). Өткен күндерде Сізге кемелділікке дейін сақтауға физикалық куәлік берілді, бірақ қазіргі уақытта, негізінен, электронды; компьютер экранындағы немесе басып шығарылған суреттер.
Халықаралық банкт i к тәжірибеде барлық депозиттер төрт топқа бөл i нед i: мерз i мд i депозиттер; талап ет i лмелі депозиттер; жинақ салымдары; бағалы қағаздар. Мерзімдік салымдар- бұл нақтыланып белгіленген мерзімге салынған депозиттер, егер ол мерзімінен бұрын жабылатын болса оған айыппұл салынады, оған төленетін пайыздық сыйақы салым мерзіміне және көлеміне байланысты. Салым мерзімі бір айдан бес жылға дейін, кейде одан да ұзақ мерзімге созылады. Банктер салымның осы түріне үлкен қызығушылық танытады, себебі оның сомасы тұрақты және ұзақ мерзімді операцияларда қолдана алады. Ал салымшыларды одан жоғары пайыздық пайда табуы қызықтырады.
2. Талап ет i лмел i депозиттер, олар сондай-ақ чект i к депозиттер деп те аталады. Талап ету депозит i түр i нде қаржы тарту кез i нде банк пен салымшы арасында кел i с i мшарт жасалады.Чект i к депозит — бұл міндетті түрде өтелуге ти i ст i, салымшыға чек жазуға құқық берет i н шот. Чект i к депозиттердің ыңғайлылығы олардың қау i пс i зд i г i мен және чек жазу арқылы төлем жүргізу қарапайымдылығымен түс i нд i р i лед i. Сонымен катар олар б i р i нш i талап бойынша накты ақша алуға мүмк i нд i к беред i. Чект i к депозиттерді жүзеге асыру үшін есеп операциялары мен өткізбелерінің айтарлықтай көлем i керек, көптеген банктер осы шарттарды қолданғаны үшін төлем белг i лейд i. Бұл кезде төлем мөлшер i б i р ай көлем i нде жазылатын чектер саны мен депозиттер мөлшерінің өзгеру i мен өзгерт i лед i. Егер салымшы б i р ай көлемінде шотта банктің өзінің коммерциялық мақсаттары үшін қолданылатын жетк i л i кт i баланстық қалдықты сақтаса, банктер кейб i р кездерде бұл төлемдерд i алудан бас тартады. Талап ету депозиттік шотының ерекшел i ктер i не мыналарды жатқызуға болады: ақшаны салуға немесе алуға шектеуд i ң болмауы; ақша шоттан қолма-қол түрде, сондай-ақ чектер көмег i мен алынуы мүмк i н; шот иес i банкке тұрақты айлық мөлшерде немесе әрб i р жазылған чек үшін коммисия төлеуі; Ұлттық банкке ең аз резервтің мерз i мд i к депозиттермен салыстырғанда үлкен үлесінің сақталуы.
3. Депозиттің келес i тобы — жинақ салымдары. Жинақ депозит туралы кел i с i м нег i з i нде ашылады. Қаз i рг i кезде жинақ депозиттер i нің басты тип i жинақ к i тапшаларындағы шоттар, жинақ салымының жағдайы туралы жазбасы бар шоттар, сондай-ақ ақша нарығының депозиттік шоттары болып табылады. Жинақ салымдарының ерекшел i г i мынадай: бұл шоттардың анықталған мерз i мдер i жоқ; салымда ақша нарығының депозиттік шотынан қаржыларды б i рдей ала алады; бастапқыда бұл шоттар бойынша ең аз баланстық қалдық талап ет i лген, қаз i р банктер оны сақтауды талап етпеуге құқылы; осы шоттар бойынша салымшы чектердің тек санаулы шектелген санын жазуға құқылы; бұл шоттар қызмет жасау мақсатында емес, жинақ мақсатында қолданылады; банк шығындарын өтеу мақсатында шот иес i нен белг i ленген төлем алынады; егер салымшылар — корпорация болса, банктер осы шоттар бойынша белг i ленген резервт i сақтауға м i ндетт i.
3 Депозиттер мен ақша нарығының сертификаттарын салыстыру Инвестицияның қандай түрі жақсы деп ойлағанда, бірнеше нәрсе есте қалады: Депозит сертификатымен сіз инвестицияның басында күтілетін табысты есептей аласыз. Сіздің пайыздық мөлшерлемелеріңізді білесіз. Сіздің салықтық кронштейніңізді білесіз. Ақша нарығы шоттарымен немесе ақша нарығының қаражаттарымен мүмкін емес, өйткені пайыздық мөлшерлеме уақыт бойынша өзгеріп отырады және ол депозиттің сертификатына сәйкес бұғатталмайды. Сақтандыру сертификаттары FDIC 250 000 АҚШ долларына дейін сақтандырылған. Депозиттердің сертификаттары - олардың өмір сүру ұзақтығы аяқталуына жақын, егде жастағы адамдар үшін өздерінің қаражатын өсіру туралы алаңдамай, орнына сақтаудың мандатына көбірек назар аударғысы келетін тамаша шешім. Депозиттік сертификатпен ұзақ мерзімге өтеуді таңдау белгілі бір дәрежеде шығын тәуекелін білдіреді. Сіздің ақшаңызды неғұрлым ұзақ уақытқа құлатқан болсаңыз, онда сіз жоғары пайыздық мөлшерлеме аласыз. Бұл жақсы болуы мүмкін, әсіресе ставкалар кейіннен төмендейді, егер сіз байырғы төлемдерге байланысты болсаңыз. Ақша нарығындағы пайыздық мөлшерлеме инвестордың депозит туралы куәліктері бар өтеу мерзімдеріне емес, депозиттелген активтер деңгейіне тікелей пропорционалды. Нәтижесінде, ақша нарығы бай инвесторларға тиімсіз.
Шешім Депозиттік және ақша нарығы сертификаттарының екеуі де пайдалы бола тұрса да, капиталға қол жеткізуді қажет ететіндерге немесе ақшалай қаражаттардың қалдықтарына қол жеткізуге мұқтаж адамдар үшін ақша базарлары көбіне жақсы таңдау болып табылады. Ұзақ мерзімді уақытқа дейін белгілі бір оқиғаларға дейін өтемақы алуға немесе жинақылықты құлыптауға дайын болған адамдарға депозиттің сертификаттары көбінесе портфельді таңдаудың ең жақсы түрі болып табылады. Сіздің ерекше жағдайыңыз әр түрлі болады және сіз өз ұсыныстарыңызды инвестициялық кеңесші немесе басқа білікті маманмен талқылауыңыз мүмкін, бірақ бәрі бірдей, бұл жалпы ережелер шешім қабылдау үшін қанағаттанарлық негіз болуы тиіс.
4 Ақша нарығының құрылымы мен қаржылақ құралдары ҚР аумағында ақша нарығының қаржылық құралдарымен мынадай операциялар айналымда қолданылады: Қолма-қол ақшаны табыстау; Чек беру; Вексельдер беру немесе оларды индоссамент бойынша табыстау; Төлем карточкаларын пайдалану; Борыштық қолхаттардың айналымы.
Қолма-қол ақшамен төлеу заңды төлем құралы болып табылатын банкнот немесе тиын түрінде жүзеге асырылады. Төлемнің бұл түрінде төлеуші басқа бір тұлғаның алдында өз міндеттемесін орындау үшін банкнотты немесе тиынды нақты табыстауды жүзеге асырады. Қолма-қол төлемді ақшалай міндеттемесі бар тұлға тікелей немесе делдал арқылы орындай алады. Чектер мен есеп айырысу жол, есеп айырысу және басқа да чектердің чек ұстаушыға өз шотынан белгілі бір соманы банктің төлеуін бұйыратын төлеушінің жазбаша өкімінің көмегімен жүзеге асырылады. Әлемдік тәжірибеде ақшалай және есеп айырысу чектері бөліп көрсетіледі. Вексель – қарызды өтеудегі заңды түрде бекітілген төлем міндеттемесі. Ол бағалы қағаз. Вексельді борышкер, яғни вексель беруші тауарды несиеге алғанда тауар сатушыға, яғни вексель иемденушіге береді. Вексельдің мәні – несиеге алған белгілі бір соманы төлем уақыты жеткенде келісілген жерде өтеу үшін тауар сатып алушының (вексель берушінің) сатушыға (вексель иемденушіге) берген қарыз міндеттемесі. Төлем картасы — ұстаушысына ақша қаражатын электрондық түрде жүргізуге мүмкіндік беретін сәйкестендіру картасы. Төлем карталарының көбірек таралған түрлері — пластик кредиттік және дебеттік карталар. Сонымен бірге алдын ала төленген карталар бар. Банк картасын пайдалану арқылы сіз өзіңіздің қауіпсіздігіңізді арттырасыз: шоттағы ақша жоғалтудан немесе ұрланудан қорғалған.
5 Аударма вексельде р Біздің елімізде вексель бағалы қағаздарға жатпайды, ол “Қазақстан Республикасындағы вексель айналысы туралы” ҚР Заңына сәйкес төлем құралы және несиелеу құралы болып табылады. Вексель – бұл қандай да бір тұлғаға нақты ақша сомасын белгілі бір орында және белгілі бір мерзімде төлейтін шартсыз міндеттеме. Вексельге тән белгілер: Ақшалай міндеттеменің шартсыз сипаты, яғни вексель беруші белгілі бір соманы төлеуді өз мойнына алады немесе үшінші жақтағы тұлғаға вексельдік соманы төлеу туралы бұйрық қандай да бір шартпен шектеліп қалмайды; Міндеттеменің дерексіз сипаты, яғни вексельдің мәтінінде ол қандай мәміленің негізінде берілгеніне сілтеме жасалмайды; Осы құжатты толтырудың қатаң формаланған рәсімі, яғни форма барлық қажетті реквизиттерді қамтуы керек, өйткені қажетті реквизиттердің біреуі болмай қалса,вексель түкке жарамсыз болып қалады; Есеп айырысудың ақшалай формасы, яғни міндеттеменің тек ақша қаражаты болуы мүмкін.
Вексельдер екі негізгі түрге бөлінеді: жай вексель және аудармалы вексель. Жай вексель немесе соло – несие берушіге ақша қаражаттарының нақты сомасын белгілі бір орында және белгіленген мерзімде қарыз алушы төлейтін,қандай да бір шартпен шектеліп қалмайтын міндеттемені қамтитын вексель немесе үшінші тұлғаға қаражатты аудару жөніндегі несие берушінің бұйрығы бойынша вексель. Жай вексельдің ерекше белгісі – қарыз алушы тұлғаға вексельді жазып беретін – вексель беруші болып табылады.Вексель ұстаушы оны өзінің қарызын вексель берушіге аудару арқылы өз контрагенттерімен есеп айрысуда пайдалана алады. Аудармалы вексель немесе тратта – бұл вексельдік қатынасты үш жақты реттейтін құжат: несие беруші немесе трассант, қарыз алушы немесе трассат және төлемді алушы немесе ремитент.Аудармалы вексельдің шығарылуы мен айналымының ерекшелігі – ол төлемнің жай құралы ретінде қызмет етпейді.Бұл қатынастың мәні: трассант нақты ақша сомасын белгілі бір орында және белгілі бір мерзімде ремитентке төлеу туралы ұсынысымен трассатқа вексель жазып береді. Ремитент вексельді алғанымен онда көрсетілген трассаттың төлемді жүзеге асыратынына сенімсіз, сондықтан да,алдымен қарыз алушының вексель сомасын төлеуге келісім бергенін немесе бермегенін біліп алу керек.Осы мақсатта вексель акцепт үшін трассатқа бағыт алады.
6 Ақша нарығының төлем құралдары Бүгінгі таңда ақша қаражаттарының негізгі айналымында қолма-қол ақша айналымының көп бөлігін алмастырған қолма-қол ақшасыз айналым орын алып отыр.Ол өз кезегінде қызмет көрсеткені үшін төлем өндіріп алатын коммерциялық банктер арқылы жүзеге асырылады. Міне,осы жерден қолма-қол ақшасыз есеп айырысу нарығы пайда болмақ. Бұл арадағы ақша айналымы мыналар: Төлем тапсырмасы; Төлем талап-тапсырмасы; Аккредитивтер; ҚР заң актілерімен белгіленген басқа да төлем құжаттары. Қолма-қол ақшасыз төлемдер мынадай жолдармен жүзеге асады: Ақша міндеттемесін немесе ақша төлемі туралы нұсқауды қамтитын төлем құжатын беру немесе ұсыну; Ақша төлемі туралы нұсқауды қамтитын төлем құжатын электрондық хабарлануды табыстау.
НАЗАРЛАРЫ ҢЫЗҒА РАХМЕТ!
