« Арассыыйа – Саха сирэ. Биир сомоҕо »
Сэтинньи 4 күнүгэр Арассыыйа үрдүнэн Норуот сомоҕолоһуутун күнэ бэлиэтэнэр. Үөрүүлээх да, ыарахан да күннэргэ бары биир сомоҕо буолан иллээхтик-эйэлээхтик иннибит диэки эрэллээхтик хаамабыт. Сомоҕолоһуу диэн тугуй ?
Сомоҕолоһуу диэн биир сыаллаах, биир санаалаах буолуу. Биир кэлим сомоҕолоһуулаах буолууну ситиһиигэ өй-санаа биир буолуутун, үчүгэйи уонна куһаҕаны биирдик өйдөөн, ылынан, тус-туспа арааран олоххо туһаныы ирдэнэр. Манна киһи киһиэхэ үтүө сыһыана, эрэнэр, убаастыыр, итэҕэйэр буолуута наада уонна киһи чиэһинэйэ, эппиэтинэстээҕэ көстөр буолар. Сомоҕолоһуу диэн тугуй ?
Хас биирдии киһи кыра эрдэҕиттэн дьону кытары алтыһа, доҕордоһо, кинилэргэ өйөбүл, тирэх, эрэллээх атас буола улаатар. Оннук киһи кэскиллээх, сайдыылаах буолар, атын омугу кытта уопсай тыл булар. Ити сомоҕолоһуу биир көрүҥэ буолар, барыта кыраттан, бэйэбититтэн саҕаланар. Хас биирдии киһи бэйэ-бэйэтиттэн туохха эрэ үөрэнэр, атын киһиттэн үөрэх-билии, сүбэ-ама ылан сайдар. Ол эмиэ сомоҕолоһуу биир көрүҥэ. Оннук холобуру сахалар киэн туттар суруйааччыбыт Николай Гаврилович Золотарёв – Николай Якутскай «Төлкө» романыгар көрдөрөн турар. Сомоҕолоһуу диэн тугуй ? «... Нуучча ньургунун кытта Туруулаhар доҕор буол, Саха талыытын кытта Самдайдаhар атас буол...» А.Е.Кулаковскай - Өксөкүлээх Өлөксөй «Оттоку олук алгыһа », 1912 с., Таатта
Арассыыйа састаабыгар 190-ча араас омук олорор. Нууччалар, татардар, башкирдар, тувиннар, армяннар, алтайдар, чуваштар, сахалар уо.д.а. Саха өрөспүүбүлүкэтигэр “Сэттэ алмаас – сэттэ омук” диэн дириҥ ис хоһоонноох өйдөбүл баар. Гербэҕэ ойууланар 7 алмаас – 7 төрүт омук олорорун бэлиэтиир. Ону таһынан, атын омуктар эмиэ олохсуйан олороллор: кыргызтар, казахтар, кытайдар, грузиннар, буряттар, таджиктар, татардар уо.д.а.
Арассыыйа уонна Саха сирин хас биирдии норуота бэйэ-бэйэтин өйдөһөн-өйөнсөн, биир ньыгыл норуот уонна омук буола улаата сайдабыт. Саха сирэ уонна Арассыыйа сайдарын туһугар бииргэ кыһаллабыт, үлэлиибит-хамсыыбыт. Хас биирдии норуот атын омук тылын, үгэстэрин, култуураларын убаастыыр, сыаналыыр уонна өйүүр күүстээх.
