1. Disaxaridlar ( oligosaxaridlar ) 2. Saxaroza tarkibi, xususiyatlari va tabiatda tarqashi 3. Maltoza tarkibi, xususiyatlari va tabiatda tarqashi 4. Laktoza tarkibi, xususiyatlari va tabiatda tarqashi 5. T sellobioza tarkibi, xususiyatlari va tabiatda tarqashi
Qamish shikari yoki lavlagi shakari deb ataladi. Saxaroza o’simliklar dunyosida juda ko’p tarqalgan. Saxaroza eng zarur ozuqa bo’lib, inson hayotida katta ahamiyatga ega.
disaxaridlar guruhiga mansub uglevod, rangsiz kristall modda. Fotosintezda oʻsimlik barglarida hosil boʻladi. Saxaroza barg shirasi bilan birga poya, meva va ildizga oqib tushib toʻplanadi. Saxaroza qand lavlagida : 20—24% gacha S hakarqamish poyasida : 26% gacha boʻladi. Suyuqlanish temperaturasi 185— 186°; 200° dan yuqori trada parchalanadi. S uvda yaxshi, spirtda yomon eriydi. Asosan, oziq-ovqat sanoatida, shuningdek, sirt faol moddalar olishda xom ashyo sifatida ishlatiladi
Maltoza -solod qandi — tabiiy disaxarid ; glyukozanit ikki qoldigʻidan iborat. Undirilgan arpa, javdar va boshqa donlarda koʻp. Pomidorda, bir qancha oʻsimliklarning changi va gul shirasida ham topilgan. Suvda yaxshi eriydi, taʼmi shirin. Hayvon va oʻsimliklar organizmida kraxmal va glikogenning ferment taʼsirida parchalanishidan hosil boʻladi.
Laktoza yoki sutdagi shakar galaktoza va glyukozadan iborat. Sutemizuvchilar sutida laktoza miqdori ko'p bo'lib, chaqaloqlar uchun foydali moddalar beradi.
Shuning uchun juda ko'p odamlar laktoza toqat qilmaydilar ; Odamlar, boshqa sutemizuvchilar singari, ushbu mutatsiya taxminan 10000 yil oldin ba'zi populyatsiyalarda paydo bo'lguncha, laktozani go'daklik davrida hazm qilish qobiliyatiga ega bo'lmagan. Bugungi kunda laktoza toqat qilmaydigan odamlar soni populyatsiyalar orasida juda xilma-xil bo'lib, Shimoliy Evropada 10% dan Afrika va Osiyoning 95% gacha o'zgarib turadi. Turli madaniyatlarning an'anaviy parhezlari buni iste'mol qilinadigan sut mahsulotlari miqdorida aks ettiradi.
Tsellobioza, maltoza kabi, birinchi va to'rtinchi atomlar orqali glikozid bog'i bilan bog'langan ikkita glyukoza qoldig'idan iborat. Ammo maltozaning glikozid bog’i α -D- glyukopiranozaning yarimatsetal gidroksilidan hosil bo'ladi, bunday bog'lanish β - glikozidik bog'lanish deb ham ataladi. Sellobiozada β -D- glyukopiranoza bu aloqada ishtirok etadi, mos ravishda, β - glikozid bog'lanish mavjud.
