Дүниежүзілік шаруашылықтың қалыптасуы және оның құрылымы. Дүниежүзілік өнеркәсіп. Мақсаты: 1. Дүние жүзілік шаруашылық, оның құрылымы және қалыптасу кезеңдері мен танысу. 2.Қазіргі заманғы дүние жүзілік шаруашылық ерекшеліктері, даму бағыттары, халықаралық географиялық еңбек бөлінісінің шаруашылықты дамытудағы рөлі туралы түсінік қалыптастыру. 3.Дүние жүзілік шаруашылықтың қалыптасуындағы негізгі белгілерді ажырата білуге, елдердің маманданған салаларын, олардың дамуына әсер ететін факторларды анықтай білуге үйрену.
Дүниежүзі шаруашылығының даму кезеңдері. 1.Индустриялануға дейінгі кезең 2. Индустриялану кезеңі 3. Қазіргі кезең (постиндустриялық)
Халықаралық еңбек бөлінісі ХЕБ дегеніміз - жеке елдердің өнімінің белгілі бір түрлерін, шикізатпен дайын өнімді өндіруге және олармен айырбас жасауға мамандануын айтады.
Халықаралық еңбек бөлінісінің құрылымы ХЕБ Халықаралық туризм Ішкі сауда Экспорт капиталы Ғылыми-техникалық тұрғыда тәжірибе алмасу Мамандандыру
Халықаралық еңбек бөлінісі мен корпорациялық байланыстардың нәтижесінде пайда болған шаруашылықты интернационалдандырудың жоғары формасы. X X ғасырдың екінші жартысында аймақты экономикалық топтар қалыптасты, олардың ішіндегі ең маңызды бес топ, олар: ЕуроОдақ, АСЕАН, АТЭС, НАФТА, ЛАИ
Ғылыми техникалық Ғылыми техникалық прогресс революция ғылым мен техника пайда болғаннан бері өндіргіш күштердің ұдайы жетіліп отыруы. белгілі бір уақыт аралығында дамудың жаңа сатысына көтерілуге себеп болған сапалық өндірістердің жедел қарқынмен жүруі.
ҒТР Дәстүрлі үлгісі жаңа тауарларға технологиялар мен қызмет түріне деген сұанысты қамтамасыз етеді. Жаңа үлгісі дәстүрлі ҒТР-ң адамның өмір сүру ортасы мен денсаулығына тигізетін кері әсерінің орнын толтыру немесе жою. Мешеу елдерде қолданылмайды Көптеген елдерде сипат алған Таралу ауқымы бірнеше елдің аумағында
ҒТР негізгі белгілері Ғылымның қарқынды дамуы нәтижесінде тікелей өндіргіш күшке айналуы Өндірістің техникалық базасының өзгеруі. Білім беру жүйесінің қазіргі заман талаптарына сай болуы. Технополис, технопарк автоматтандыру, роботтандыру.
ҒТР-ң дүние жүзілік шаруашылыққа ықпалы. ҒТР Өндіріс технологиялық өзгерісі «Ақпараттық қоғам» дәуірінің қалыптасып өндірістік емес саланың қарқынды дамуы. Ең соңғы жаңа технологияларды енгізу ЭЕМ—ды кеңінен қолданып, өндірісті жаппай автоматттандыру Мақсатқа негізделген жаңа материалдардың пайда болуы Өндіріс құрылымының өзгеруі Шаруашылық салаларының орналасуындағы өзгерістер
Шаруашылық жүйесі 1-сектор Ауыл шаруашылығы Балық шаруашылығы Орман шаруашылығы Тау кен өнеркәсібі 2-сектор Өңдеуші өнеркәсіп, құрлыс 3-сектор Көлік қызмет көрсету 4-сектор Ақпараттық қызмет Ғылыми зерттеулер Индустрияландыруға дейінгі кезең АҚШ, Ресей, Қытай, Үндістан, Канада, Жопония Индустриялық кезең Өтпелі экономика елдеріне тән Постиндустриялық кезең Жоғарғы дамыған елдерде жақсы дамыған
Өнеркәсіп құрылымы және салалары. Ескі. Жаңа. Қазіргі. Өндірістік төңкеріс кезеңінде қалыптасты. ҒТР кезеңінде қалыптасты. Ғылымды көп қажет етеді. ХХ-ғасырдың басында қалыптасып, ҒТП кезінде қарқынды дамыды. Тас көмір Темір Металлургия Темір жол көлігі өндірісі Кеме жасау Тоқыма өнеркәсібі. Автомобиль жасау Алюминий өндірісі Пластмасса өндірісі Химиялық талшықтар өндірісі. Микроэлектротехника Есептеуіш техника Робот жасау Жаппай ақпараттандыру Атом ж\е аэроғарыш өндірісі Органикалық синтез химиясы Микробиология Даму темпі баяу. Өнеркәсіптің жаңа салаларын дамытуда маңызы жоғары. Дамыған ж\е дамушы елдерде кең дамуда. Жедел дамуда.
Дүние жүзі елдерін даму деңгейі бойынша топтастыру. Қазіргі кезде жекелеген елдер мен аймақтар әлемдік экономикада алатын орны жөнінен бір-бірінен үлкен айырмашылық жасайды. Елдердің даму деңгейі бойынша сипаттайтын негізгі көрсеткіштер. 1) Ел экономикасының типі 2) Жерінің ауданы және игерілу деңгейі 3) Халқының саны мен еңбек ресурыстарының құрылымы 4) Жалпы жиынтық өнімінің көлемі мен құрылымы 5) Халықтың өмір сүру деңгейі мен сапасы 6) Елдің халықаралық еңбек бөлінісіндегі орны
Экономикасы дамыған елдер Өтпелі экономика тән елдер Дамушы елдер Экономикасы постиндустриялық ашық сипатта болғандықтан көрінбейтін экспорт тән « Үлкен жетілік», Батыс Еуропаның шағын капиталистік елдері қоныс аударған капитализм елдері Социалистік даму жолында болған елдер Шығыс Еуропа ТМД Қытай, Вьтнам, Лаос Куба, Монғолия Салыстырмалы түрде дамуда кенже қалған елдер Азия, Африка, Латын Америка елдері.
Дамыған және дамушы елдердегі өнеркәсіп салаларының үлесі.
Отын өнеркәсібі. Мұнай тасымалдануының негізгі бағыттары. Газ тасымалдануының негізгі бағыттары. Көмір тасымалдануының негізгі бағыттары. Таяу Шығыс – Жапония. Таяу Шығыс-Шет. Еуропа. Таяу Шығыс-АҚШ Кариб теңізі-АҚШ Индонезия –Жапония Ресей-Шетелдік Еуропа Шетелдік Еуропа АҚШ Ресей-Шетелдік Еуропа Алжир-АҚШ Алжир-ШетелдікЕуропа Индонезия-Жапония АҚШ-Жапония ТаяуШығыс-Жапония Канада-АҚШ Малайзия-Жапония АҚШ-Шет. Еуропа АҚШ-Жапония Австралия-Жапония Австралия-Шет. Еуропа Канада-Жапония ОАР-Шетелдік Еуропа ОАР-Жапония Басты мұнай экспорттаушы елдер Басты мұнай экспорттаушы елдер Басты көмір экспорттаушы елдер Таяу Шығыс елдері Ресей,Венесуэлла, Мексика Алжир,Ресей,Индонезия, Сауд Арабиясы БАӘ, Малайзия,Бруней АҚШ,Австралия,ОАР.
Электр энергетикасы ЖЭС-тер үлесі СЭС-тер үлесі АЭС-тер үлесі Нидерланды97 % Польша87 % ОАР 91 % Румыния83 % Қытай 80 % Мексика 82 % Италия 80 % Норвегия 99 % Бразилия92 % Канада 61 % Албания 90 % Эфиопия 80 % Колумбия70 % Франция 72 % Бельгия 61 % Корея 54 % Швеция 45 % Швейцария 42 % Испания 38 %
Негізгі темір кенін өндіруші елдер. Қытай,Бразилия,Австралия,Ресей,Украина,АҚШ, Үндістан. Шойын балқыту: Жапония, Ресей,АҚШ, Қытай,Украина, Германия. Кен орыны. Темір кені.
Түсті металлургия. Дамушы елдерде бұл саланың төменгі сатысы қалыптасқан. Кен өндіру. Концентрат өндірісі. Қара металл өндірісі. Дамыған елдерде бұл саланың жоғары сатысы қалыптасқан. Метал балқыту Соңғы дайын өнім шығару
Түсті металлургия кәсіпорындарының орналасу факторы. Шикізатқа негізделіп: Мыс өнідірісі. Чили Заир Замбия Қалайы өнідірісі. Малайзия Индонезия Көлік тораптарына негізделіп: Батыс Европа АҚШ Жапония
Машина жасау кешені. Көліктік машина Ауыл шаруашылық машиналары Аспап жасау Автомобиль. Кеме жасау. Авиациялық техника. Есептеуіш техника. Робот жасау. Радиоэлектроника. Пресс автоматтар. Комбаин шығару. Трактор жасау. Техникалық құралдар Энергетикалық машина.
Химия өнеркәсібі. Тау-кен химиясы. Органикалық синтез химиясы. Мұнай химиясы. Тұрмыстық химия. Жетекші экспорттаушы елдер. Тыңайтқыш шығару. Фармацевтика. Негізгі химия. ГФР, АҚШ, Ұлыбритания, Франция, Нидерланды.
Химиялық бұйымдар шығаратын негізгі кәсіпорындар.
Жасанды материал шығаратын жетекші елдер. Қытай Корея Жапония Тайвань Ресей АҚШ Франция ГФР Нидерланды
Өңдеуші өнеркәсіп салалары. Орман шаруашылығы Жеңіл өнеркәсіп Тамақ өнеркәсібі Ағаш өңдеу Тігін Азық-түлік Өндірісі Целлюлоза қағаз Тоқыма
