Екіншілікті артериалды гипертензия ҚОЖА АХМЕТ ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ ЖОҒАРЫ МЕДИЦИНАЛЫҚ БІЛІМІНЕН КЕЙІНГІ БІЛІМ БЕРУ ФАКУЛЬТЕТІ «ЖАЛПЫ ДӘРІГЕРЛІК ПРАКТИКА №2 » КАФЕДРАСЫ Қабылдаған: Дильбарханова Дана Орындаған: Жарылқас Арайлым Тобы: ЖМ 11 -23 Шымкент 2023ж
Жоспар: Кіріспе Артериялық гипертензиялар Симптоматикалық ( екіншілікті ) артериалық гипертензия АГ патогенезі Қолданылған әдебиеттер
1. Хаттама атауы: Артериальді гипертензия. 2. Хаттама коды: 3. МКБ-10 бойынша кодтар: I 10 Эссенциальді (біріншілік) гипертензия; I 11 Жүректің гипертензиялық ауруы (гипертониялық ауру жүректің айқын зақымдануымен); I 12 Гипертензиялық (гипертониялық) ауру бүйректің зақымдануымен. I 13 Гипертензиялық (гипертониялық ) ауру жүрек пен бүйректің зақфмдалуымен. I.15 Екіншілік артериялық гипертензия I 15. 0 Реноваскулярлық гипертензия I 15.1 Бүйрек қызметінің басқа бұзылыстарынан туындаған екіншілік гипертензия. I 15.2 Эндокриндік бұзылулардан туындаған гипертензия I 15.8 Басқа қайталама гипертензия I 15.9 Екіншілік гипертензия, анықталмаған
Артериальді гипертензия (гипертония, АГ) деп — артериялық қан қысымы 140 мм.сын. бағ жоғары болатын жағдайды айтады. (кем дегенде үш рет, әртүрлі уақытта, тыныштық жағдайында өлшегенде анықталса ). Екі түрі болады : Біріншілік эссенциалды ; Екіншілік симптоматикалық Гипертониялық ауру ( эссенциалық артериалық гипертензия) – артериялық қысымның жоғарлауы аурудың негізгі көрінісі болатын өз бетінше нозология түрі. Симптоматикалық ( екіншілікті ) артериалық гипертензиялар – артериялық қысымды жүйелі қолдауға қатысатын физиологиялық жүйелер немесе қандай да ағзалардың біріншілікті зақымдануы нәтижесінде тұрақты артериялық қысымның жоғарлауы.
Артериялық қан қысымы дәрежелерінің классификациясы ( алдын алу, диагностика, емі бойынша ұлттық нұсқаулар, 2002) артериальді гипертензия
Даму тегіне байланысты: Бүйректік Эндокриндік Гемодинамикалық Орталық нерв жүйесінің зақымдануынан
Ренопаренхималық гипертензия Гломерулонефриттер Соз. Пиелонефрит Бүйрек поликистозы Диабеттік гломерулосклероз Бүйрек амилоидозы, ісіктері, туберкулезі Бүйрек жарақаты Реноваскулярлық гипертензия Бүрек артериясының атеросклерозы ф ибробұлшықеттік дисплазиясы Артериясының тромбоэмболиясы Аневризмасы Артерия- веналық фистуласы Нефроптоз
Біріншілік әлдостеронизм Конн синдромы Иценко-Кушинг ауруы және синдромы Феохромоцитома Акромегалия тиреотоксикоз
Аортаның атеросклерозы Аорта коарктациясы Аортит Аортаның гипоплазиясы Ашық артериалды түтік АВ блокада
Диэнцефальдік синдром бас миының ісіктері Мидың абсцесі энцефалит Менингит полиневрит тіл- жұтқыншақ нерві зақымдануы
симптоматикалы қ ( екіншілікті ) артериалық гипертензиялар бүйрек аурулары және эндокриндік аурулар кезінде жиірек кездеседі. Бүйрек артериялық гипертензиялар: Бүйрек ұлпалық немесе ренопривті (3-5 % ) Бүйрек-қан тамырлық немесе реноваскулалаық (1-4 % ) Синдром Кушинга
Бүйрек ұлпалық (ренопаренхималы) артериялық гипертензия бүйректің ұлпасында құрылымдық өзгерістер болудан дамиды. Бүйрек артериялық қан тамырларын жиыратын ренин ғана емес, оларды босаңсытатын да заттар өндіреді. Қан тамырларын босаңсытатын заттарға бүйректің милық қабатында өндірілетін бейтарап майлар, А, Е түрлес простагландиндер, фосфолипидтік рениннің тежегіштері т.б. жатады. Простагландиндер бүйректің милық қабатындағы дәнекер тіндерінің жұлдыз тәріздес жасушаларында өндіріледі. Простагландиндердің өндірілуі қандағы ангиотензин - II- нің деңгейімен қадағаланады. Қанда ангиотензин - II көбейгенде, соған жауап ретінде бүйректің милық қабатында простагландиндердің өндірілуі артады. Осыдан ангиотензин - II- нің әсерінен жиырылған артериолалар простагландиндердің ықпалымен босаңсып, артериялық қысым қалпына келеді. Простагландин Е сау жануарларда да қан қысымын төмендетеді, ал простагландин А сау жануарларда оны төмендетпейді, бірақ бүйректік гипертензия дамуынан сақтандырады. Простагландиндер шеткері майда артерияларды кеңітеді, натрий иондарының несеппен сыртқа шығарылуын күшейтеді. Осыған байланысты бұл гипертензия: ●бүйректе қан тамырларын босаңсытатын заттар өндірілмеуінен; ● несеп шығарылуы бұзылғандықтан айналымдағы қан көлемінің артып кетуінен - дамиды.
Бүйрек-қан тамырлық (реноваскулярлы) гипертензия бүйрек ишемиясынан дамиды. Бұл гипертензияның даму патогенезінде бүйрекке қан аз келуінен « ренин-ангиотензин-әлдостерон » жүйесі әсерленуінің маңызы өте зор. Бүйрек ишемиясы кезінде нефрон шумақтарының жанындағы жасушаларда ренин өндірілуі көбейеді. Ол ангиотензин - I- ді ангиотензин - II айналдырып, қан тамырларының қатты жиырылуын туындатады. Ангиотензин - II әлдостерон өндірілуін арттырады. Әлдостерон қанда натрий иондарын көбейтеді. Na + тамыр жиырылтқыш заттарға қан тамырларының сезімталдығын көтереді және антидиурездік гормон өндірілуін арттырады. Антидиурездік гормон айналымдағы қан көлемін көбейтеді. Сайып келгенде, бүйрек-қантамырлық гипертензия: ● қан тамырларының жиырылуынан ; ● айналымдағы қан көлемінің көбеюінен - дамиды.
Эндокриндік артериялық гипертензиялар. Көптеген эндокриндік аурулар кездерінде артериялық гипертензия дамиды. Мәселен, алдыңғы гипофиздің өспелері кездерінде дамитын Иценко-Кушинг ауруы, бүйрек үсті бездерінің сыртқы қабатының өспелері - әлдостеронома немесе Иценко-Кушинг синдромы, олардың мыйлық қабатының өспесі феохромоцитома, диффуздық уытты зоб т.б. аурулар артериялық қан қысымының көтерілуімен қабаттасады. Иценко-Кушинг ауруы мен синдромы кездерінде артериалық қысымның көтерілуі глюкокортикоидтық гормондардың артық өндірілуінен (0-5%) дамиды. Олардың әсер ету жолдарын эссенциалық гипертензияда қарастырылған. Феохромоцитома кезінде катехоламиндердің артық өндірілуінен артериалық гипертензия (0-1%) дамиды. Симпатикалық түйіндердің өспелерінде норадреналин басым өндіріледі. Ол қан тамырларын жиырады. Содан шеткері тамырлардың қан ағуына жалпы кедергілік қасиеті артады. Сонымен қатар, бүйректе ишемия дамып, « ренин-ангиотензин-әлдостерон » жүйесі әсерленуі болады. Осылардың нәтижесінде артериалық қысым көтеріледі. Бүйрек үсті бездерінің мыйлық қабатының өспелерінде адреналин басым өндіріледі. Ол жүрек жиырылу күші мен жиілігін арттырып, минөттік қан көлемін көбейтеді. Осыдан артериалық қысым көтеріледі.
A лдостеронома кезінде бүйрек өзекшелерінде натрийдің кері қанға сіңірілуі көбейіп, гипернатриемия дамиды. Оның артериалық гипертензия дамуына әкелетін жолдарын жоғарыдан қараңыз. Уытты зоб кезінде тироксин мен трийодтирониннің көп өндірілуінен жүректің жиырылу күші мен жиілігі артады, қанның минөттік көлемі көбейеді. Содан артериалық қысым көтеріледі. Бұл кезде диастолалық қысым өзгермей-ақ, негізінен систолалық қысым көтеріледі. Адамның жасының ұлғаюына байланысты жыныстық бездердің атқаратын қызметтері төмендеуінен бүйрек үсті бездері сыртқы қабатының қызметі көтерілуі артериялық гипертензия дамуына қолайлы жағдай туындатады. Әйгіленімдік артериалық гипертензияларды емдеу шаралары олардың пайда болуына әкелген негігі дертті емдеуге бағытталады.
Науқастың жалпы келбетіне көз салғанның өзінде көптеген аурулардың белгілерін байқауға болады. Қол аяқ артерияларын мұқият пальпациялаған маңызды. Сұрастырып тексеруді аяқтағанның өзінде САГ дамуына әкелетін кейбір аурулар бірден анықталады: жүктілік нефропатиясы, аорта коарктациясы, акромегалия, диабеттік нефропатия т.б.
Лабораториялық: ҚЖА, НЖА, ҚБА (қан құамындағы калий, кальций, натрий, креатинин, мочевина, глюкоза, жалпы холестерин, ТЖЛП холестерині, ТТЛП холестерині, үшглицеридтер, зөр қышқылы, гликолизденген гемоглобин); қан плазмасындағы рениннің, альдостеронның, ТТГ, Т3, Т4 деңгейлері; тәуліктік протеинурия; катехоламиндердің зөрмен тәуліктік экскрециясы; Реберг-Тареев сынамасы.
Аспаптық: ЭКГ, Эхо-КГ; R-графия, көз түбін зерттеу, артериялардың ультрасонографиясы; бүйректі және БҮБ-ін УДЗ; АҚ-ды тәуліктік мониторлау; ангиография; патологиялық өзгерістердің болуынан күдіктенген ағзалардың компьютерлік томографиясы.
Медициналық емдеу Маңызды дәрілердің тізімі Артериялық қысымды 140/90 мм сын. бағ. деңгейіне дейін түзету үшін антигипертензивті терапия. (қант диабеті жоқ науқастар) немесе 130/80 мм рт.ст. (қант диабеті немесе созылмалы бүйрек ауруы бар науқастар). Ауыр жағдайларда үш-төрт препараттың комбинациясы тағайындалуы мүмкін: ACE ингибиторы + β-блокатор + диуретик немесе сол комбинация + дигидропиридин кальций антагонисті. Емдеу кезінде бүйрек функциясын үнемі бақылауды қажет етеді, өйткені қан қысымының шамадан тыс төмендеуі оны нашарлатуы мүмкін. Амбулаторлық деңгейде ем
Таңдалған препараттар: ACE тежегіштері (эналаприл, лизиноприл, рамиприл және т.б.) стандартты дозада. ACE тежегіштері бүйрек артериясының екі жақты стенозы бар емделушілерге қарсы. Бүйрек қызметін қатаң бақылау қажет. Ангиотензин-2 блокаторлары (лозартан, эпросартан және т.б.) Стандартты дозадағы бета-блокаторлар (биспролол, метопролол және т.б.) Стандартты дозадағы кальций өзекшелерінің блокаторлары (дилтиазем, верапамил, нифедипин және т.б.) Диуретиктер бүйрек функциясына байланысты сақтықпен тағайындалады (тиазидтер, ілмек, калий сақтайтын және т.б.).
Қосымша дәрілік заттардың тізімі Липидті төмендететін терапия атерогендік этиологияның стенозымен холестерин деңгейіне байланысты 4-6 айдан 1 жылға дейін тағайындалады. · статиндер (симвастатин, аторвастатин және т.б.), стандартты доза, пероральді, ұзақ мерзімді). Мамандық кеңеске көрсеткіштер: қатар жүретін патология болған жағдайда тар мамандардың кеңесі. Алдын алу шаралары: Темекі шегуді қатаң тоқтату Стресстен, гипотермиядан аулақ болыңыз. Пациентті бақылау: 3 айда бір рет терапевт және/немесе кардиологтың бақылауы; Әр 6 ай сайын ангиохирургтың бақылауы. Емдеу тиімділігінің көрсеткіштері: қан қысымын қалыпқа келтіру; бүйрек функциясын сақтау.
Дені сау азаматтар – мемлекеттің ең бағалы капиталы. Әрбір адам өз денсаулығын жауапкершілікпен күтіп қарайтын болса, кез келген аурудың алдын алып, дер кезінде дерттен сауыға алады. Мемлекетіміздің кез келген азаматы қоғамға және өзіне пайдалы өмір сүруі қажет. Сол үшін салуатты өмір салтын ұстануға кеңес беремін!
Протоколы заседаний Объединенной комиссии по качеству медицинских услуг МЗСР РК, 2016Список использованной литературы 1) Белов Ю. В., Степаненко А. Б., Косенков А. Н. Хирургия вазоренальной гипертензии - М.: ООО «Медицинское информационное агентство, 2007. 2) Garovic VD, Textor SC. Renovascular Hypertension and Ischemic Nephropathy. Circulation [Internet]. 2005 8–30 [cited 2016 May 15];112(9):1362–74. Available from: http://circ.ahajournals.org/content/112/9/1362 3) Е.В. Сорокин, Ю.А. Карпов. Реноваскулярная артериальная гипертония: диагностика и лечение. Русскиймедицинскийжурнал [ Internet]. 2000 [cited 2016 May 2. Б.С. Қалимұрзина “Ішкі аурулар” І – том 2007 ж. 3. Ә. Нұрмұхамбетұлы “Патофизиология” 2007 ж. 4. google.kz 5. wikipedia.com
