Gemositopoez. Gimositopoezni neyro-gumoral boshqarilishi
Gemositopoez regulyatsiyasi Markaziy qon hosil qiluvchi organlar
Gumoral faktorlar S t i m u l y a t o r l a r Ingibitorlar Faktorlar hujayralar yetilishiga ta`sir qiladi Ta`sir doirasiga ko`ra: Umumiy – butun gemopoez Spetsi fi k – faqat bir yo`nalishga
Kolloniya stimullovchi faktorlar (KSF) Multipotensial KSF Eritropoetin Trombopoetin Granulosit KSF Timopoetin B u f a k t o r l a r, a s o s a n, gemopoezning erta bosqich hujayralariga ta`sir qiladi va ularning differensirovkasi yo`nalishini
Nisbatan differenlashgan hujayralarga ta`sir qiladi Ularning proliferatsiya aktivligi va xususiyatini belgilaydi KSF va Illar orasida aniq chegara yo`q, ular keng spektrda ta`sir ko`rsatadi va ko`p bosqichlarda ta`siri bir- biriga tutashadi
Ko`pincha gemopoetik organning o`zida: Stromal hujayralar Makrofag qatori hujayralar Q o n t o m i r h u j a y r a l a r i Sirkulatsiyaga chiqmagan yetuk qon hujayralari tomonidan ishlab chiqariladi
Bir qanchasi boshqa organlarda shakllanib, qon orqali gemopoetik organga gormon sifatida tushadi: – jigarda sintezlanadi – b u y r a k, j i ga r, o ` p k a, Q S K m a ` k u m hujayralarida Ayrimlari bir gemopoetik organda hosil bo`lib, boshqa gemopoetik organga gormondek ta`sir qiladi Timopoetin – timusda sintezlanadi QSK da limfoez o`tmishdoshini T-hujayralar differensirovka yo`liga yo`naltiradi
Timozin T-limfotsitlarni keyingi yetilish bosqichlarini stimullaydi Q S K p r o - T h u j a y r a l a r n i t i m u s g a m i g r a t s i y a s i Timusda T-limfoblastlar proliferatsiyasi Periferik limfoid to`qimada – antigen tushgandan keyin T-ummunoblastlar proliferatsiyasi Gemopoez tiroksin ba samototropga ham bog`liq
E n g m a s hh u r i – k e y l on l a r Ularni yetuk qon hujayaralari ishlab chiqrardi va gemopoezni to`xtatadi(man fi y qaytar aloqa oraqali) Nisbatan nospetsi fi k ingibitorlar – to`qima gormonlari Prostaglantindinlar, interferonlar, shuningdek glukokortikoidlar Bular limfopoezga kuchli qarshilik qiladi
Qizil suyak ko`migi Ayrisimon bez
Har bir gemopoetik a`zo 4 komponentdan iborat: Stroma Gemal komponent turli rivojlanish bosqichidagi qon hujayralar Makrofag qator hujayralar Q o n v a li m f a t o m i r l a r i
Gemal komponent – deyarli barcha qon hujayralarida saqlanadi(limfositar qatorning oxirgi hujayralaridan tashqari) E r i t r o p o e t i k o r o l c ha l a r Proeritroblast (IV sinf) Eritroblastlar (V sinf) Retikulotsit Eritrotsitlar
Granulopoetik orolchalar 3 yo`nalishda bo`ladi: Neytro fi l Bazo fi l Eozino fi l IV sinf hujayralar (miyeloblastlar) miqdori ko`p emas
– birlamchi granulalarga ega Ikkilamchi granulalar tutadi S h u s abab l i 3 y o ` n a li s hg a a j r a l ad i Yadrosi yumaloq – yosh granulotsit – yadrosi loviyasimon
Megakarioblastlar – juda kam Promegakariotsit va megakariotsitlar – ko`mikning eng yirik hujayralari. Ko`p yadroli, oksi fi l sitoplazmali Monoblast Promonotsit Monotsit
Kam miqdorda, lekin doim uchraydi I, II, II I s i n f h u j a y r a l a r Turli darajadagi B-limfotsitlar
n Q o n t o m i r l a r s u y a k m o dda s i da n f o r a m e nutricium orqali o`tadi Qalin kapillar to`r – (diametri 6-20mkm) Tro fi k funksiya bajaradi
Keng diametrli – 20-40 nm E n d o t e li y v a B M d a y o r i q l a r m a v j u d Funksiyasi Tanlab chiqarish – qonga faqat yetuk shaklli elementlar chiqariladi, yetuklik hujayra yuzasidagi glikoproteinlar orqali aniqlanadi Eritrotsitlar yetilishi – sinusoid bo`shlig`iga Gemopoezni stimullovchi faktorlar sintezlash – sinusoid endoteliotsitlarda
Retikulyar hujayralar O`simtalarga ega Retikulyar to`r hosil qiladi To`r katakchalarida gemopoetik hujayralar saqlanadi T o g ` a y v a s u y a k t o ` q i m a s i n i n g a s o s hujayralari Sinusoidlarni tashqaridan qoplaydi Eritropoetin ta`sirida qisqaradi va qon hujayralarini qon oqimiga chiqishini
M a r k a z d a y i r i k y o g ` t o m c h il a r i Yadrosii periferiyaga siljigan Yog`tomchilari qon hosil qilish uchun energiya manbai hisoblanadi Adventitsial hujayralar o`zlarida yog` to`plab, yog` hujayralariga o`xshab boradi. Bu hujayralar egallagan hajmi ortgan sari qizil ilik sariq ilikka o`tadi. Ba`zi leykemiyalarda yoki kuchli qon ketishda adventitsial hujayralar lipidlarini yo`qotib, hajmi kamayadi. Bu sariq ilikni qizil illika aylantiradi va gemopoez uchun ko`proq joy ajratadi
Tipik makrofaglar Boquvchi makrofaglar Osteoklastlar 3ta turi bor:
Begona va o`lgan hujayralarni, oksi fi l eritroblastlar ajratgan yadroni yutadi O`sish faktori sintezlaydi Eritropoetik orolcha markazida joylashgan Qondan Fe2+ ionlarini tutib, eritroblastlarda Hb uchun sar fl aydi Eritropoetin sintezlaydi Endostda joylashgan S u y a k m o dd a li z i s i n i s t i m u ll a y d i
yetilishi yakunlanadi Timus 20 yoshdan keyin yoshga bog`liq involyutsiyaga uchraydi. Ba`zan stress holatida, stress gormonlari – glukokortikoidlar ta`sirida aksidental involutsiyaga uchraydi T-limfotsitlarning antigenga bog`liq bo`lmagan
T a s hq i t o m on da n ZT B T da n i b o r a t kapsula o`raydi Unda bo`laklararo to`siqlar chiqadi H a r b i r b o ` l a k d a p o ` s t l o q v a m i y a moddasi farqlanadi Quyidagi hujayralardan iborat: Limfoid hujayralar Stromal hujayralar Makrofag qatori hujayralar
Kapsula ostida – T-limfoblastlar (IV sinf hujayralar) Asosiy qismida – T-limfotsitlar (V sinf hujayralar) Bu yerda T-limfotsitlarning musbat va man fi y seleksiyasi amalga oshadi Yetilgan hujayralar mag`iz moddaga, u yerdan postkapillar venulaga o`tib, periferik limfoid organlarga boradi Timusda T-hujayralar yetilishi uchun o`rtacha 20 kun vaqt ketadi Limfoid hujayralar
Retikuloepitelial hujayralardan iborat T-limfotsitlar musbat seleksiyasida inspektor hisoblanadi 3ta turi bor: T a y a n c h h u j a y r a l a r Sekretor hujayralar E n ag a h u j a y r a l a r
1. T a y an c h h u j a y ra l a r Miya qismi karkasini hosil qiladi, ular tomirlarni o`raydi va gematotimus barerni shakllantiradi Timozin va timopoetin sintezlaydi Timus va periferik limfoid organlarda T- hujayra proliferatsiyani stimullaydi Tro fi k funksiya bajaradi O`z sitoplazmasidagi invaginatsiyalarda – ta T-limfotsitlar rivojlanadi
1. 2. 3 ko`rinishda uchraydi 3. Dendritik va interdigitatsiyalovchi hujayralar T-hujayralarining man fi y seleksiyasi ingibitorlari hisoblanadi Tipik makrofaglar Dendritik hujayralar – o`simtasimon shakldaligi tufayli Interdigitatsiyalovchi hujayralar – barmoqsimon o`simtalarga ega
Baryer tarkibi: E n d o t e li y v a B M Perivaskulyar bo`shliq Y a ss i s ha k l dag i t a y a n c h h u j a y r a l a r v a un i n g B M s i Vazifasi: Yetilayotgan limfotsitlarni qondagi antigenlardan saqlash. Agar barer yo`q bo`lsa antigen T-hujayra bilan bog`lanadi va man fi y seleksiya vaqtida o`sha T-hujayralar yo`q qilinadi. Bu antigenga nisbatan immun tolerantlik rivojlanadi va organizmga tushgan unga immun javob rivojlanmaydi Timusda faqat efferent limfatik tomirlar mavjud, shuning uchun limfa oqimi orqali antigenlar timusga kira olmaydi
Po`stloq moddaga nisbatan kam Bir qismi po`stloq moddadan o`tgan yetilgan T-limfotsitlar Asosiy qismi qondan qayta tushgan T- limfotsitlar B u ge m a t o t i m u s ba r e r m ag ` i z m o ddad a yo`qligini isbotlaydi
Epitelioretikulotsitlardan iborat T a y a n c h h u j a y r a l a r Sekretor hujayralar Qavatma qavat joylashgan Qisman muguzlanadigan Retikuloepiteliotsitlar to`plami Funksiya noma`lum
Miya moddasida gematotimus barer yo`q Endoteliy yassi emas, baland S h u s abab l i T - li m f o t s i t l a r q o n o q i m i g a o`tadi yoki qayta miya moddaga kira oladi Faqat tipik makrofaglar
E’tiboringiz uchun rahmat
