Презентация «Гигиена ж әне эпидемиология » кафедрасы Орында ған : Мұхамедсадық Азира. Тобы : В-ЖМҚА-0 5 -21 Қабылдаған : Бейсембекова Зауре Игоровна Шымкент 2023ж. Тақырыбы : Салауатты өмір салты ересектер мен балалар арасында аурулардың алдын алу негізі ретінде
ЖОСПАР К іріспе Негізгі бөлім 1. Салауатты өмір салты 2. Салауатты өмір салты ауру алдын алуда маңызы III. Қорытынды Пайдаланған әдебиеттер
КІРІСПЕ Әлеумет себепші болған аурулар санының өсуіне, адамның әлеуметгік биологиялык мәні арасындағы қарама — қайшылықтардың шиеленісуіне байланысты — салауаттанудың пайда болуы заңдылық. Салауатгану ғылымы аурудың алғашқы алдын алу әдіснамасын, денсаулықты сақтау және ны-ғайту амалдары мен әдістерін зерттейтін салауатты өмір салтын қалыптастырудың ғылыми негізі болып табылады.
Әлеумет себепші болған аурулар санының өсуіне, адамның әлеуметгік биологиялык мәні арасындағы қарама — қайшылықтардың шиеленісуіне байланысты — салауаттанудың пайда болуы заңдылық. Салауатгану ғылымы аурудың алғашқы алдын алу әдіснамасын, денсаулықты сақтау және ны-ғайту амалдары мен әдістерін зерттейтін салауатты өмір салтын қалыптастырудың ғылыми негізі болып табылады. Салауаттанудың рөлі — адамның ішкі биологиялық табиғатымен, өзін қоршаған тірі жөне өлі табиғатпен өзара әсері сапасын өзгерту, кикілжіңнің көзін жою болып табылады.
Қазіргі таңда жастарды салауатты өмір салтына ынталандыру мен денсаулығын қалыптастыру өзекті мәселе болып отыр. Дені сау ұрпақ, қоғамның қуаты демекші, халықтың болашағы жастардың денсаулығына байланысты. Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті елдердің қатарына қосылудағы алға қойған міндеттерді жүзеге асыруда халықтың денсаулығы ең маңызды мәселелердің бірі. Халықтың денсаулығы – мемлекет болашағының негізі десек, оның жақсы, қалыпты жағдайда болуы өмір сүру салтына тікелей байланысты екендігі белгілі. Ол жөнінде Елбасы Жолдауында «Халық денсаулығы – ол Қазақстанның өзiнiң стратегиялық мақсаттарына жетудегi табысының ажырамас құрамдас бөлiгi» деп көрсеткен болатын
Салауатты өмір салты түсінігіне: - Айқын жасалған күн тәртібінің болуы; - Дұрыс тамақтану; - Дұрыс тынығу; - Дене еңбегімен шұғылдануы; - Таза ауада болып, күн көзінде серуендеу; - Табиғат аясында болуы; - Зиянды әдеттерден сақтану; - Дұрыс қозғалыста болуы.
НЕГІЗГІ БӨЛІМ Салауатты өмір салтын қалыптастырудың мазмұны мен ұйымдастыру формалары мынаны көздейді: - Жауапкершілік, өз денсаулығына жауапкершілікпен қарау; - Табиғи сезімталдық, оқушылардың жас ерекшелігін ескеру; - Ғылымилық, тек тексерілген ғылыми дәлелденген деректерге ғана сүйену; - Экологияландыру адам организміне қоршаған орта факторларының әсерін білу; - Ұлттық аймақтық ерекшеліктерді ескеру, салауатты өмір салты туралы ұлттық салт-дәстүрлерімен танысып оны ұстана білу; - Үздіксіз оқыту,салауатты өмір салты дағдыларын үздіксіз қалыптастырып үнемі пайдалану; - Әлеуметтендіру, салауатты өмір салтын ұстанған қоғам мүшесін дайындау
Салауатты өмір сүруін өз деңгейіне жеткізу барысындағы белгілі шараларды іске асыру үшін адамның жеке басына мынадай міндеттер жүктеледі : Адам ағзасының дұрыс жұмыс істеуі үшін дене құрылысының биологиялық, физиологиялық, анатомиялық құрылымымен таныс болу; - Адам ағзасының өз деңгейінде дұрыс жұмыс істеуі үшін (әрине, өмірдің әр кезеңінде) оған саналы түрде жағдай жасау; ж еке бастың тазалығы ; дұрыс тамақтану жүйесі ; Экологияның бұзылуына байланысты күнделікті тіршілікте сауықтыру жүйесін өз бетінше саналы түрде шығармашылық жүйемен үйлестіру ; Жас ерекшеліктерін ескере отырып, ағзаның күш-қуатын пайдаланудың міндеттерін білу ; Дененің жан-жақты үйлесімді дамуы ; Дене шынықтыру - сауықтыру ісін меңгеру процесінде жеке бастың айқындалуы ; Серуендеу және саяхат жасау жүйесінен хабардар болу
Салауатты өмір салтын дұрыс ұстай алмау әр организм үшін ауру туындауының басты көзі болып саналады : жұқпалы немесе жұқпалы емес ауру болсада. Жұқпалы аурулар – бүгінгі күнде ең қауіпті аурулардың бірі болып табылады. Аурудың ерекшілігі: олар адамнан адамға жұғу арқылы үлкен аумақтарға таралуы мүмкін. Сондықтан, бұл аурулардың алдын алу жолдары туралы айта кетейік. Жұқпалы аурулар дегеніміз – бұл ауруды тудыратын микроорганизмдердің кесірінен пайда болатын және жұқтырған адамнан (немесе жануардан) сау адамға берілетін ауру турлері. Аурудың қандай нәтижемен аяқталатыны адамның ағзасына, оның физиологиялық қасиеттеріне және иммундық жүйесінің күйіне байланысты. Салауатты өмір салтын ұстанатын адамдар жұқпалы ауруларға бейімділігі төмен және олар тезірек жазылады.
Таралу жолдары: ауамен тасылмалданатын аурулардың (тұмау, туберкулез, көкжөтел, дифтерия, қызылша және т.б.) алдын алу үшін бөлмені желдету, маска кию және адамдар көп жиналатын жерлерден аулақ болу керек. тамақ арқылы келетін дерттерді (ішек инфекциялары, сальмонеллез, дизентерия, вирустық гепатит А) болдырмау үшін жеке гигиена, қолды жуу, және бөлмеде шыбындардың болмауы маңызды ; жыныстық қатынас (вирустық гепатит В, С, ВИЧ/СПИД, жыныстық герпес, сифилис, гонорея, папилломатоз) жолымен келетін жұқпалы ауруларды алдын алудың маңызды бөлігі мүшеқап қолдану;
Жұқпалы аурулардың алдын алу Инфекциялық аурулардың алдын алу жолдарының ең басты ережесі жеке гигиены ұстану болып табылады. Өнімдерді пісірер алдында мұқият жуып отыру керек. Тамақтанудың алдында, дәретханадан шыққан соң және даладан келгеннен кейін міндетті түрде қолдарыңызды жуыңыз. Үй-жайды желдету, шаңды сүрту, едендерді тазалау, басқа адамдардың киімін кимеу және жеке гигиена заттарын қолдану қажет. Дұрыс тамақтанып, иммунитетті көтеру керек. Вирустық жұқпалы ауруларды алдын алуды ерте балалық кезеңнен бастау керек. Ағзаның вирустық инфекцияларға қарсы тұру қабілетін арттыру керек. Егер отбасыңызда ауру адамыңыз болса, оны сау баладан аулақ болатындай етіп оқшаулау керек. Бөлмеге үнемі ауа кіргізу патогендік вирустардың санын азайтуға көмектеседі. Науқас жеке ыдыс-аяқты, сүлгіні және сабынды қолдануы қажет.
Қазіргі заманғы медицина ең көп таралған инфекциялық емес патологияларға жатады : Жүрек және қан тамырлары аурулары. Тыныс алу жолдарының аурулары (ХОБЛ, астма және т.б.). Қант диабеті. Қатерлі ісіктер. ЖҚҚ (жұқпалы емес аурулар) профилактикасы бүгінде Үкіметтің, қоғамның және әртүрлі медициналық және әлеуметтік қауымдастықтардың бірлескен қызметінің басым бағыттарының бірі болып табылады.
Жұқпалы емес аурулардан болатын өлім-жітімнің барлық себептерінің ішінде жүрек және қан тамырлары аурулары жетекші орын алады, содан кейін онкологиялық патологиялар, тыныс алу органдарының аурулары және қант диабеті. Темекі шегу, гиподинамия, теңгерімсіз диета, алкогольді ішу – бұл қолайсыз факторлар жұқпалы емес аурулардың даму ықтималдығымен тікелей байланысты. Скринингтік тексерулер, ЖҚА диагностикасы мен емдеу, науқастарға паллиативтік көмек көрсету созылмалы инфекциялық емес аурулардың алдын алудың негізгі құрамдас бөлігі болып табылады.
Жұқпалы емес аурулардың алдын алу келесі іс-шараларды қамтиды: - санитарлық-гигиеналық білім беру; - салауатты өмір салтын қолдауға, ЖҚА және психоактивті заттарды қолданудың алдын алуға бағытталған ақпараттық-коммуникациялық іс-шараларды өткізу; - ЖҚА қауіп факторларын жою, олардың асқынуларының алдын алу (пациенттерді тар мамандардың консультацияларына немесе мамандандырылған мекемелерге жіберу); - жыл сайынғы медициналық тексерулер; - жұқпалы емес аурулары (соның ішінде жүрек және қан тамырлары патологиялары бар) анықталған науқастарды диспансерлік бақылауды ұйымдастыру; - салауатты өмір салты негіздерінің бұзылуын, инфекциялық емес патологиялардың дамуына ықпал ететін алғышарттарды анықтау: салауатты теңгерімді тамақтану, салмақ жоғалту (оның артық болуымен); тұрақты және жасына сәйкес физикалық белсенділік, жаман әдеттерден бас тарту, жүйелі тексерулер; стресс деңгейін төмендету, қан қысымын, тамыр соғуын, қандағы қантты және холестеринді үнемі өлшеу, дене салмағының индексін білу сіздің денеңізде не болып жатқанын білуге, аурулардың даму қаупін түсінуге және оларды азайту үшін қандай әрекеттерді орындау керектігін білуге мүмкіндік береді.
Жастарға: салауатты өмір салтының әдістерін үйрету ; өз денсаулығына қоғамдық игілік қоғамның рухани құндылығы ретінде жауапкершілікпен қарауға тәрбиелеу ; негізгі гигиеналық дағдыларға төселдіру ; осы заманғы ауру түрлерімен және оларды алдын алу шараларымен таныстыру.
ҚОРЫТЫНДЫ Салауаттану ғылымы «қалай денсаулықты сақтаудың» ұстанымдары мен тетіктерін зерттейді. Салауаттану нысаны, біріншіден — дені сау адам, екіншіден — оны қоршағандардың барлығы және денсаулыққа әрекет етуші факторлар, үшіншіден — аурудъщ пайда болу себептері, организмнің дені сау күйге оралу тетігі, қорғануға бейімделу тетіктері, төртіншіден — сақтандыру және сауықтыру шаралары болып табылады. Жұқпалы,жұқпалы емес аурулардың барлыығы дерлік адам организм күресуші иммунды жүйе болмағандықтан дамып отыр. Салауатты өмір салты әр адам өмірінің маңызды бөлшегі болып табылады. Салауатты өмір сүруге барлық дерлік адамзат құқығы бар. Салауатты өмір салтын ұстана білген адам қоршаған орта факторларына бейім, әрі ауру көздеріне де тұрақты иммунитетті адам болып қалыптаса алады. Барлық ауру көзі адамдар өзінің факторларынан пайда болып дамып отыр. Осы жағдайларға байланысты қазіргі таңда өте өзекті проблеманы шешу талқыланып жатыр. Халық денсаулығы ең бірінші орында болуы қажет. Ал бұл процесске барлық дерлік адам қатыса алады. Сол дені сау халық болу үшін, әр адам кем дегенде өз денсаулығы үшін қолайлы жағдай жасай білгендері дұрыс.Салауатты өмір салты айтарлықтай қиын мәселе емес, тек қалыпты деңгейдегі кейбіріміздің жасауға уақыт таба алмай жүрген мәселеміз.
Ерманова, С.А. Эпидемиология: оқулық /. – Қарағанды: АҚНҰР, 2016. – 296 бет. Жалпы эпидемиология дәлелді медицина негіздерімен: оқу құралы / Ред. Бас. В.И. Покровский. Қаз. Тіл. Ауд. Н. Жайықбаев. – М.: ГЭОТАР – Медиа, 2015. – 448 б Асмагамбетова М.Т. Дилдабекова Н.Т. Вирустарға қарсы заттар.-Эверо 2013 Ирсимбетова, Н.А. Эпидемиология: оқулық. – Шымкент: Кітап ЖШС, 2013 Ерманова, С. А.Эпидемиология: оқулық /. – Қарағанды: АҚНҰР, 2016. – 296 бет. С. Кучма, В. Р.Балалар мен жасөспірімдер гигиена с ы: оқулық. – М. : ГЭОТАР – Медиа, 2014. – 464 бет. Пайдаланған әдебиеттер :
