Бұл бір гүлдегі аталықтардың жиынтығы. Андроцейдегі аталықтардың саны көп мөлшерде ауытқып отырады - бірден бірнеше жүзге дейін.
Аталықтары не жеке-жеке бос орналасқан немесе әртүрлі деңгейде біріккен болып келеді. Егер аталықтардың барлығы біріккен болса, онда оларды бір ағайынды, аталықтардың біреуі бос қалып, қалғандары біріккен болса — екі ағайынды, ал егерде аталықтары бірнеше топ түзіп бірігетін болса — көп ағайынды аталықтар деп атайды.
Қалыпты жағдайда аталық екі бөліктен түрады — аталық жіпшесінен және тозаңқаптан ( тозаңдықтан ). Аталык жіпшесі өсімдіктердің көпшілігінде қарапайым, тармақталмаған болып келеді. Алайда олардың кейбіреулерінде, әртүрлі формада, бүйірлік өскіншелер жетіледі немесе бұтақтанады. Егер аталықтың жіпшесі болмаса, онда оны отырмалы аталык деп атайды. 1 - аталық жіпшесінен 2 - тозаңқап ( тозаңдық ).
Тозаңқап әдетте “ текалар ” деп аталынатын екі жартыдан тұрады, ал ол жартылары бір-бірімен дәнекер арқылы біріккен. Кейде дәнекерді аталықтың жеке бөлігі ретінде қарастырады, бірақта микроскоппен қарағанда оның ұлпасының тозаңның үлпасынан айырмашылығы болмайды. Әрбір тека екі үядан немесе тозаңқаптан түрады
Тозаңқаптың сыртын бір қабат эпидермис қаптап тұрады. Бұл микроспорофиллдің қалдығы болып табылады. Тозаңқаптың тереңдеу орналасқан үлпалары микроспорангияға жатады. Эпидермистің астында жатқан қабатты ( субэпидермальный слой) эндотеций деп атайды. Эндотецийдің клеткалары, клетка ішілік тірі заттарын ерте жоғалтады, олардың қабырғаларынан тозаңқаптың жарылуына мүмкіндік жасайтын фиброзды белдікшелер бөлінеді. Эндотецийдің астындағы, жас тозаңқапта, ортаңғы қабат және төсеніш қабат ( тапетум ) орналасады. Төсеніш қабаттың клеткалары ірі, цитоплазмасы қою және бірнеше ядросы болады. Әрбір үяның ортасында спора түзетін үлпа болады, оның клеткаларынан алдымен микроспоралар, содан соң тозаң түзіледі.
Пыльник под микроскопом
Различия форм пыльцы позволяют безошибочно определить, какому растению она принадлежит: 1 и 2 — сосна обыкновенная, 3 — горечавка, 4 — шиповник, 5 — терескен, 6 — ревень, 7 — ипомея, 8 — нонея, 9 — лох, 10 — полынь, 11 — черемица, 12 — осока
Өсімдіктердің кейбір түрлерінің аталықтарының бір бөлігінің, тозандығы болмайды және олар жіпшелер түрінде ғана беріледі. Мұндай стерилді аталықтарды стаминодийлер деп атайды ( зығырда ), одар көп жағдайда шірнеліктерге (нектарники) айналып кетеді.
Бүл бір гүлдегі аналықтардың жиынтығы. Бір жеміс жапыракшадан (мегаспорофилл) тұратын аналық түзетін гинецейді, бір мүшелі, ал бірнеше жеміс жапырақшадан тұратын аналық түзетін гинецейді көп мүшелі деп атайды.
Егерде көп мүшелі гинецейдің жеміс жапырақшалары бір-бірімен бірікпеген болса және көп аналық түзсе онда мұндай гинецейді апокарпты деп атайды Ал егер жеміс жапырақшалардың бір-бірімен бірігіп кетуінің нәтижесінде бір ғана аналық түзілетін болса, онда мүндай гинецейді ценокарпты деп атайды Рис. 253. Гинецей, образованный тремя плодолистиками: 1 — апокарпный; 2—4 — ценокарпный в разных степенях срастания плодолистиков
Бүл бір немесе бірнеше жеміс жапырақшалардың бірігіп кетуінің нәтижесінде түзілетін, тұқым бүрлері орналасатын жабық қуыс ( гүл түйіні, плацента ). Аналық гүл түйінінен, аналықтың мойнынан және аналықтың аузынан түрады. Кейде аналықтың мойны болмайды, бұл жағдайда аналықтың аузы отырмалы болып келеді
Гүл түйінінің ішіңде тұқым бүршігі ( семяпочка ) пайда болады. Түқым бүршігінің гүл түйінінің қабырғасына бекінетін жерін “ плацента ” деп атайды. Тұқым бүршігі плацентаға тұқы-маяқшасы ( фуникулус ) арқылы бекініп тұрады. Тұқым бүршігін сыртынан екі жабындық қабат жауып тұрады. Сыртқы қабаты “ интегумент ” деп аталынады, оның жоғарғы жағы қосылмай тозаң кіретін тесік қалдырады ( микропиле ). Түқым бүршігінің түп жағы “ халаза ” деп аталынады, ол тұқым бүршігінің тозаң тесігіне қарама-қарсы ұшында орналасады.
Жақсы жетіліп қалыптасқан тұқым бүршігінің интегументінің астында көп клеткалы ұлпа “ нуцеллус ” (мегаспорангии) орналасады. Оның клеткаларының біреуі археоспоральды клеткаға айналады. Одан төрт мегаспора түзіледі. Оның біреуі өсе келе сегіз ядролы үрық қалтасына айналады.
Гүлдің құрылысын формула түрінде беруге болады
