ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ АХУАЛ ОРНАТУ « 1, 2, 3 »тәсілі арқылы топқа бірігеді
2 Үй тапсырмасы «Сұрақтар ілмегі» тәсілі
СЫНЫБЫ:5 П ӘНІ: ЖАРАТЫЛЫСТАНУ
Оқу мақсаты: 5.6.3.1 – Қазақстан Республикасының экологиялық мәселелерін атау Сабақтың мақсаты : қоршаған ортаға әсер ететін антропогендік факторлардың әсерін түсіндіру; елді мекендерге экологиялық сипаттама беру; Қазақстан Республикасының экологиялық мәселелерін атау; .
1-топ « Антропогендік факторлардың экожүйеге әсері» 2-топ «Семей полигоны»
Ауыл шаруашылығын кең дамыту ландшафтардың, жердің тозуы ретінде із қалдырды, аумақтың 60% астамы шөлейттенуге ұшырады,топырақ құнарлылығын төмендеуіне және соның салдары ретінде, мал және өсімдік шаруашылығы өнімділігінің төмендеуіне әкелді.
Қуаң климаттық жағдайлардағы суармалы ауыл шаруашылығы, сондай-ақ ағысты қарқынды реттеу Іле, Сырдария және т.б. оңтүстік өңірдің шағын және ірі өзендер, бассейндерінің су тапшылығына алып келді.
Осыған ұқсас тағдыр Балқаш көлін күтіп тұр. Ж ылына 100 км3 су республиканың қажеттіліктеріне қолданылса, қолданыстағы жабдықтау 34,6 км3 болып табылады. Жан басына шаққандағы сумен қамтамасыз ету бойынша Қазақстан ТМД елдері арасында соңғы орынды алады.
3 мыңнан артық ластанған жер асты су ошақтары анықталды, олардың ауданы бірнешеден жүздеген километрді алып жатыр.
Көптеген өнеркәсіптік өңдеу және энергетикалық кешендер физикалық және зиянды шығындылар көлемін арттырады. 90-жылдардың басында атмосфераға жыл сайын ластаушы заттардың шамамен 6 млн тонна (- жылу және электр, 20% - қара металлургия, 13% - түсті металлургия, 4% - 50% химия және мұнай химиясы) бөлінді.
Тау – кен кешенді өнеркәсіп орындарының әрекеті нәтижесінде жыл сайын бөлінетін 1 млрд тонна қалдық, соның ішінде 230 млн радиоктивті қалдықтардың бөлінуінен 20 млрд т.өнеркәсіптік қалдықтар жиналды. Олар Қарағанды облысында - 29,4%, Шығыс – Қазақстанда - 25,7%, Қостанайда - 17% және Павлодарда - 14,6%. Ауыр металдар және мұнай өнімдерімен Қызылорда, Атырау, Шығыс – Қазақстан облыстары ластанған.
Ақтау және Каспий теңізіне экологиялық қауіп төніп тұр. Ақтаудан бірнеше шақырым орналасқан шылапшынға өнеркәсіп алыбы Каспий тау-кен және балқыту зауыты (PGMK) ағынды сулардың төгілуінен жасанды көл Қошқар ата қалыптасады. Бұл зауыттар негізінен уран байытумен айналысады. Уақыт өте келе, Қошқар-Ата көлінде Менделеевтің Периодтық кестесінің барлық дерлік элементтер жинақталды. Олардың ішінде радиоактивті және улылар да бар. Қошқар-Ата және Каспий теңізін ұзындығы 8 км тар жағалау ажыратады, сондықтан Каспийдің Қошқар-Ата көлінің қалдық суларымен ластану қаупі төніп тұр.
Газ жағу тәжірибесі, айтарлықтай экологиялық және экономикалық залал тудырады. Газды жағу қоршаған ортаның топырағы, өсімдік және жануар әлеміне кері әсерін тигізеді.
Еліміздің тарихындағы ең қайғылы парақтардың бірі - Семей ядролық сынақ полигонының өмірге келуі Семей ядролық полигоны ауданында 450-ден астам жер үсті және жер асты ядролық сынақтарының өткізілуі нәтижесінде атмосфераға, гидросфераға және литосфераға өте үлкен мөлшерде радиоактивті материалдар шығарылды.
1-тапсырма. Экологиялық мәселелерді атаңыз және себеп-салдарын негіздеңіз Дескриптор: экологиялық мәселелерді атайды; экологиялық мәселелерінің себеп-салдарын анықтайды
Функционалдық сауаттылық тапсырмасы Аружан мен Сұлтан ауыл маңындағы өзен суының ластанып кеткенін байқады. Жақын маңда жаңа өндірістік кешен салынып, бұрынғыдан көп көлік жүре бастады. Құстар мен балықтар азайып кеткен. Олар мектеп жобасына осы жағдайды зерттеп, экологиялық жағдайға баға бермекші болды. Тапсырмалар : Аружан мен Сұлтан байқаған өзгерістерге қандай антропогендік ( адам әрекетіне байланысты ) факторлар әсер етуі мүмкін ? ➤ Екі мысал келтір Өз ауылың немесе қалаң туралы жаз : ➤ Жергілікті экожүйеге қандай адам әрекеттері әсер етеді ( мысалы : қоқыс, көлік, фабрика)? ➤ Табиғи ресурстардың қандай түрлері сақталған немесе жойылған ? Қазақстандағы ең өзекті 3 экологиялық мәселені атаңыз : ➤ Қысқаша сипаттама бер ( мысалы : Арал теңізі, ауаның ластануы, пластик қалдықтар ) Келесі ұсыныстардың ішінде қайсысы экожүйені сақтауға көмектеседі ? Қажет емесін сызып таста : Қоқысты сұрыптап жинау Құрғақшылықта суаруды арттыру Ағаш отырғызу Қалдықтарды өзенге төгу Велосипед қолдану Артық көлікті көбейту " Экожүйені сақтау – әр адамның міндеті " дегенге сенесің бе ? Өз пікіріңді 3–4 сөйлеммен жаз
