Oraliq nazorat uchun -50 ball Ma’ruza uchun -30 ball Laboratoriya uchun -20 ball Ma’ruza mashg’ulotlari- 60 soat : ON = 10 ball (1-27 mavzular bo’yicha ) Jami-10 ball Mustaqil ishlar : ON =4x5 ball=20 ball (1-27 mavzular bo’yicha ) Jami-20 ball Laboratoriya mashg’ulotlari- 30 soat : JN =4x5 =20 ball ( 1-8 mavzular bo’yicha ) Jami-20 ball
Reja : 1.Kompyuter tarmoqlari tarixi. 2.Kompyuter tarmoqlarining protokollari, ilovalari va texnologiyalari haqida umumiy tushunchalar.
Networking is everywhere Networks support this way we learn Networks support the way we communicate Networks support the way we work Networks support the way we play Nima uchun kompyuter tarmoqlarini (network) o’rganishimiz kerak ?
Ma’ruza Kompyuter tarmoqlarining standart texnologiyalari (IEEE 802.*) Tarmoq arxitekturalari OSI modeli TSP/IP protocol steki LAN, MAN, WAN tarmoqlari IPv4 va IPv6 protokollar Mobil tarmoqlar Tarmoq xavfsizligi va tarmoq operatsion tizimlari
Cisco packet tracer( asosiy ) Qo’shimcha Wifi sozlamalari Kerio OT Switch sozlamalari Va h.k
Kompyuter qurilmalari ning o’zaro bir-biri bilan a’loqasi (by communications link) Kompyuter qurilmalari - kompyuter, printer, skaner, telefon serverlar, hub, switch, wifi va hk Kompyuter qurilmalari ham ikki turga bo’linadi. End devices va intermediary devices
Qurilmalar orasidagi aloqa turi ham ikkiga bo’linadi Simli (wired) Simsiz (wireless)
Xatolarga chidamlilik Tarmoqni kengaytirish imkoniyati (scalability) Xizmat sifati ( QoS -Quality of service) Xavfsizlik (security)
Kompyuter tarmog'i - bu aloqa liniyalari orqali ulangan va maxsus dasturlar bilan ishlaydigan kompyuterlar to'plami. Aloqa liniyasi odatda signallarni uzatgichdan qabul qiluvchiga uzatishni ta'minlaydigan texnik qurilmalar va jismoniy vosita sifatida tushuniladi. Haqiqiy hayotda, aloqa liniyalariga misollar, telefon tarmog'idagi kalitlar orasidagi signallarni tashuvchi kabel va kuchaytirgich qismlari. Aloqa kanallari aloqa kanallariga asoslangan. Aloqa kanali odatda foydalanuvchi lar o'rtasida ma'lumot uzatishni ta'minlaydigan texnik qurilmalar va aloqa liniyalari tizimi deb ataladi.
Aloqa kanali Aloqa kanali Aloqa tarmog’i Aloqa tarmog’i Aloqa tarmog’i Aloqa tarmog’i Aloqa tarmog’i Aloqa tarmog’i
Aloqa - bu axborot uzatuvchi manbadan qabul qiluvchi manbagacha bo’lgan jarayondir.
Kompyuter tarmoqlari – bu o’zaro bog’liq bo’lgan vazifalar to’plamini doimiy ravishda hal qiladigan, avtomatik rejimda ma’lumot almashadigan kompyuterlar guruhidir.
Ma’lumot – sezgi a’zolari orqali borliqni ongimizda aks etishi, axborot manbaidan istemolchiga uzatish uchun uning taqdim etilayotgan ko’rinishi.
Axborot ma’lumotlar to’plamidan iborat. Axborot u qanday usulda taqdim etilishidan qat’iy nazar, voqealar, hodisalar, jarayonlar, tushunchalar hamda faktlar, jismlar va insonlar to’g’risida ma’lumotlar majmui tushuniladi. Va bu o’z navbatida aloqa ni tashkil qiladi.
Kompyuter tarmoqlari, shuningdek, ma’lumotlar uzatish tarmog’i deb ham nomlanadi. Zamonaviy sivilizatsiyaning ikki muhim ilmiy va texnik sohasi hisoblash texnikalari va telekommunikatsiya texnologiyalari rivojlanishining mantiqiy natijasidir.
Kompyuter tarmog’ini rivojlanishi Hisoblash texnikasining rivojlanishi Telekommunikatsiya rivojlanishi
Kommunikatsiya lotincha communicatio so’zidan olingan bo’lib, umumlashtiraman bog’layman degan ma’noni beradi. Kommunikatsiya aloqa deb ham ataladi.
Telekommunikatsiya – signal, belgi, matn, tasvir, ovoz va boshqa turdagi axborotlarni uzatish, qabul qilish va qayta ishlash tizimlari majmui. Simli, radio, optik yoki boshqa elektromagnit tizimlaridan foydanib amalga oshiriladi. Bir yoki bir necha turdagi, jumladan, telefon, telegraf, faksimil axborotlar va boshqa hujjatli xabarlarni, kompyuterlararo axborotlarni alamashinuvi, televizion va radiodasturlarni uzatishga mo’ljallangan telekommunikatsiyalar texnika vositalari to’plami telekommunikatsiya tarmog’i deb ataladi.
Hisoblash texnikasining rivojlanishi tarixini shartli ravishda to`rt katta davrga bo`lishimiz mumki n. 1 Mexanik hisoblash qurilmasigacha bo’lgan davr 17 asrgacha davom etgan.Har qanday hisoblash asbobi alohida razryadga ega bo’lgan.
2 Mexanik qurilmalar davri 17 asr boshlaridan 19 asrgacha 1623 yilda ingliz olimi V.Shikkard birinchi bo`lib oddiy qo`shish va ayirish amalini bajara oladigan mexanik hisoblash mashinasini yaratdi. birinchi mexanik hisoblash mashinasi 1641 yili frantsuz olimi B.Paskal tomonidan yaratilgan jamlash mashinasi bo`lib, u ikki amalni – qo`shish va ayirish operatsiyasini bajara olardi. 1673 yili nemis olimi Gotfrid Leybnits tomonidan to`rt arifmetik amalni bajara oladigan, yaqingacha hamma joyda keng foydalanib kelingan arifmometr yaratildi. Bu hisoblash mashinalari ichida qulayrog`idir. 19 asr 90-chi yillarining boshida Peterburglik olim V.T.Odner tomonidan juda qulay mexanizm yaratilib, unga arifmometr "F Е LIKS" nomi berildi. 20 asrning birinchi choragida bu mashinalar asosiy hisoblash mashinalari bo`lib hisoblanardi.
3 Elektromexanik mashinalar davri 19 asr oxiridan 20 asr o`rtalarigacha bo`lgan davrni o`z ichiga oladi. Elektromexanik mashinalar bilan bir vaqtda yangi mashina turlari, hisoblash - analitik mashinalari paydo bo`lib, ularda hisoblash operatsiyalari bajarilib, avtomatik usulda natijalar taqqoslanilib, tahlil qilinish imkoni yaratildi. Bunday mashinalardan eng birinchisi 1888 yil AQShda G.Gollerit tomonidan yaratilib, unga " tabulyator " nomi berildi.
4 EHMlar davri asrimizning 40-yillari o`rtalaridan boshlanib to hozirgi kungacha bo`lgan davrni o`z ichiga oladi. Bu davr elektronikaning rivojlanish davri bilan bog`liq bo`lib, uning asosida hisoblash mashinalarining yangidan - yangi turlari va modellari dunyoga keldi. Birinchi EHM 1945 yil AQSH da olimlar Dj. Mougli va D.Ekkert tomonidan yaratilib, unga ENIAK nomi berildi. Bu EHM 18000 elektron lampadan tuzilgan bo`lib, asosiy element bazasi elektromagnitli relelarga asoslangan edi
1 - avlod - lampali EHMlar davri ; 2 - avlod - yarim o`tkazgichli, tranzistorli EHMlar davri ; 3 - avlod - kichik integral sxemali ( KchIS ) EHMlar davri ; 4 - avlod - hozirgi katta integral sxemali (KIS) EHMlar davri. Kelajakda EHMning yangi 5-avlodi mashinalarida o`ta katta integral sxemadan (O’KIS), optik elektronika, katta molekulyar xossasi ( molekulyar elektronika ) dan foydalaniladi.
Adabiyotlar 1. James F. Kurose, Keith W. Ross “ A Top-Down Approach : Computer Networking”, 2017y. Pearson Education Limited 2. Andrew S. Tanenbaum. Computer Networks, Fourth Edition. Publisher; Prentice Hall, 2011. 3. Н.А. Олифер, В.Г. Олифер “Компютерные сети: Принципы, технологии, протоколы” Пятое издание, издател Питер, 2016 4. Musaev M.M. “Kompyuter tizimlari va tarmoqlari”. Toshkent.: “Aloqachi” nashriyoti, 2013 yil. 8 bob. 394 bet. – Oliy o‘quv yurtlari uchun qo‘llanma.
