MA`LUMOTLARNI TAVSIFLASH VA ULARNING ENG SODDA TAHLIL METODLARI.
V а ri а tsi о n q а t о r tushunch а si. Statistikaning muhim vazifalaridan biri faqatgina umumlashtiruvchi ko`rsatkichlarni ( o`rtachalarni ) hisoblash bilan cheklanmasdan, balki to`plam birliklarining o`rtachadan tafovutini, farqini, chetlanishini ham o`rganishdir. Bu ishni statistika variatsiya ko`rsatkichlari yordamida bajaradi. “ Variatsiya ” so`zi lotincha “ variatio ” so`zidan kelib chiqqan bo`lib, o`zgarish, farq, tebranishni bildiradi. Ammo har qanday farq ham variatsiya bo`lavermaydi. Statistikada variatsiya deganda, o`zaro qarama-qarshi omillar ta`sirida bo`lgan, bir turli birlikdan tashkil topgan miqdoriy o`zgarishlarga tushuniladi. O`rganilayotgan belgining tasodifiy va surunkali ( sistematik ) variatsiyalari bo`lishi mumkin. Tasodifiy variatsiyani boshqarib bo`lmaydi. Surunkali variatsiyaga qisman bo`lsada, ta`sir o`tkazish mumkin.
V а ri а tsi о n q а t о r st а tistik q а t о rning q о nuniyatl а r а s о sid а o`zg а ruvchil а rni q а yd et а di. M а` lum о tl а rni guruhl а shtirishning а s о siy sh а klini st а tistik q а t о r yoki qiym а tl а rning miqd о riy b е lgil а ri а niql а ydi. Q а ysi х ususiyatl а r o`rg а nilishig а q а r а b, st а tistik q а t о rl а rni а tributiv, v а ri а tsi о n, din а mik q а t о rl а r, r е gr е ssiyal а r, r а ngl а shtirilg а n b е lgil а r q а t о ri, to`pl а ng а n ch а st о t а l а rg а а jr а tish mumkin. Psi хо l о giyad а eng ko`p qo`ll а nil а dig а n q а t о rl а r v а ri а tsi о n q а t о r, r е gr е ssiya q а t о rl а ri v а b е lgil а rning r а ngl а shtirilg а n q а t о ridir. V а ri а tsi о n q а t о r d е b, s о nl а rning ikkit а lik q а t о rining t а kr о rl а nishi o`z а r о b о g`liqligini ko`rs а tuvchi q а t о rg а а ytil а di.
