Мектепт ің тұтас педагогикалық үдерісін диагностикалау ҚАБЫЛДАҒАН : Байкенже Н. ОРЫНДАҒАН: Ә лзақ Д. ТОБЫ: МДШ -115 Қожа Ахмет Яссауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті
Жоспары Педагогикалық диагностика ұғымы Тпү диагностикасы Мектепішілік бақылаудың формалары және әдістері Мектептің ТП Ү -н жоспарлау Қорытынды
Диагностика -(гр. тілі жалпы жағдайды талдау,өзекті мәселелерді айқындау). Педагогикалық диагностика - бұл оқыту процесінің жағдайы мен нәтижелерін зерттеуден тұратын мұғалімдер іс-әрекетінің жүйесі. Бұл мамандардың дайындық сапасы мен біліктілігін арттыру мақсатында осы процесті реттеуге мүмкіндік береді. Білім беру қызметінің ажырамас бөлігі ретінде диагностика бүкіл білім беру үдерісін тиімді басқаруға бағытталған.
Педагогикалық диагностика ұғымы оқушылардың білім, білік және дағдыларын тексеруге қарағанда кеңірек. Тексеру процесі нәтижелерді түсіндірмей-ақ анықтайды. Диагностика бақылау, бағалау, деректерді жинақтау, оларды талдаудан тұрады және нәтижесінде ең жақсы нәтижеге жету жолдарын анықтайды, оқу үдерісінің динамикасы мен тенденцияларын ашады. Оқу процесінің үш функциясымен ұқсастығы бойынша диагностиканың негізгі бағыттары ажыратылады : білім беру, оқыту және тәрбиелеу. • Диагностика көмегімен білім беру саласында тұлғаның даму деңгейі анықталады, оның әлем туралы, ондағы орны туралы жалпыланған білімнің тұрақты жүйесін меңгеруі, яғни. сөздің кең мағынасындағы білім. • Білім беру саласында олар білім беру мекемесінде алатын нақты білімдерді, дағдылар мен дағдыларды меңгеру деңгейіне диагноз қояды. • Білім беру саласында диагностика адамның немесе оқушылар тобының эмоционалдық, адамгершілік қасиеттерінің қалыптасу деңгейін анықтайды.
Педагогикалық диагностиканың объектісі - білім беру мекемесінің оқушысы немесе студенті, сонымен қатар олардың командасы. Диагностика жүргізу үшін демографиялық мәліметтер зерттелген адам және оның отбасы туралы, оқушының физикалық және психикалық денсаулығы туралы, оның танымдық қабілеттері, мінез-құлқы, мотивациялық сферасы туралы және т.б. жиналады. Педагогика ғылымы диагностикалық әдістердің кең спектрін ұсынады : бақылау, сұрақ қою, тестілеу, әңгімелесу, шығармашылық жұмыстарды талдау және т.б. Диагностика пәндері - дәстүрлі түрде мамандандырылған ғылыми-педагогикалық мекемеде қосымша білім алған оқытушылар мен педагог- тестологтар.
Диагностиканың маңызды кезеңі бақылау болып табылады, яғни. білімді игеру, білік пен дағдыны қалыптастыру процесін бақылау. Бақылау студенттің іс-әрекетінің сипаты, педагогикалық процестің мүмкіндіктерін оқу мақсатында пайдалану тиімділігі туралы ақпарат алуға мүмкіндік береді. Бақылаудың бірнеше түрлері бар: алдын ала, ағымдағы, тақырыптық, мерзімді, қорытынды. Ол әр түрлі формада жүзеге асырылады : жеке, топтық, фронтальды. Бақылаудың әр түрлі әдістерін ( ауызша, жазбаша, машиналық, тесттік ) қолдана отырып, педагогикалық диагностика тұлғаның құрылымын және оның қасиеттерін : интеллектуалды және шығармашылық қабілеттерін, есте сақтау қабілетін, зейінінің даму деңгейін сәтті зерттеуге ықпал етеді.
Педагогикалық диагностика көмегімен оқу үрдісі талданады және оқыту нәтижелері талданады. Бұл үрдісті оқытушы сапаның қажетті ғылыми крийтерилерін сақтай отырып, мынадай әрекеттер жасайды : білімгерлерді бақылайды, сауалнама жүргізеді, бақылау, сұраудың нәтижелерін өңдейді, алған нәтижелерді хабарлайды. Оқытушы диагностика көмегімен білімгерлердің білім меңгеру барысындағы мүмкін болатын сәтсіздіктер себептерін, білімгерлерді тек жеткен нәтижелері бойынша ғана емес, олардың қолданған, пайдаланған таным әдіс-тәсілдері бойынша да бағалай және жеке білімгердің оқу үрдісінде ілгері басу қарқыны, оның даму бағытын анықтай алады.
Педагогикалық диагностика үш бағытты қамтиды : мектеп оқушыларының оқу жетістіктері ; адамның және тап ұжымдарының әлеуметтік, адамгершілік, эмоционалдық қасиеттері ; неоплазма түріндегі педагогикалық процестің нәтижелері және студенттердің психологиялық қасиеттері.
Диагностика негізінде басқару әрекеттеріндегі олқылықтарды түзету ( коррекциялау ), жою жолдарын белгілеу арқылы мектептің мүмкіндіктерін, одан әрі қарай даму кезеңдерін жүйелеу арқылы басқару мазмұнын үнемі жетілдіріп отыруға болады. Мектепішілік диагностикалау қызметі басқару үрдісіндегі педагогикалық, психологиялық, әлеуметтік үрдістерді қамтитын объективтік, субъективтік жағдайлардың біртұтас жүйесін құрайды. ұйымдастыру міндеттері ұжымда өзіндік танымға, рефлексиялық әрекеттерге түрткі жасалуы үшін қолайлы орта туғызу ; түрлі педагогикалық және қоғамдық қызметтерге тарту арқылы әр педагогтың өзіндік танымына мүмкіндік беру және оны жүзеге асыруға көмектесу ; тұлғаның өзіндік бағытталуына қажетті құндылықтарын дамытуға жағдай жасау ; өзінің білім алу әрекетін өз өмірі үшін мәнділікке айналдыру көздерін анықтауға бағыттау.
Диагностикалық жұмыстар мектептегі оқу-тәрбие үрдісін нәтижелі ұйымдастыруда мұғалімнің кәсібилігіне, оқушының білім сапасына және педагогикалық-рефлексиялық әрекеттерге ықпал ететін факторларды қарастырады. Диагностика нәтижелерін талдау негізінде проблемалар мен мүмкіндіктер анықталып, оны орындаудың төмендегідей жолдары белгіленеді : кері байланыс қызметі арқылы әр түрлі деңгейдегі педагогикалық әрекеттерді талдау деңгейін білу ; педагогикалық-коррекциялық қызмет негізінде олқылықтарды жоюдың жүйесін жасақтау ; ынталандыру мен стимул қызметтері, кәсіби-педагогикалық санатын көтеру, т.б. шаралар ; бақылау қызметі арқылы нәтижелік деңгейін үнемі қадағалап отыру.
Мектепішілік диагностика барысында төмендегі менеджменттің сипаттары басшылыққа алынады : нақты мақсатқа бағытталу ; анықталған нәтижелерді мектеп басқару қызметінде орынды пайдалану ; ұжымдық әрекеттерді ескере отырып зерттеу ; тұлғалық бағдарлы технологияны жүзеге асырудағы жүйелілік, бірізділік және үздіксіздік ; нәтижелердің педагогикалық ғылым мен практиканың соңғы жетістіктеріне сай болуы.
мұғалімдердің қызметі мынадай диагностикалық әдістеме негізінде бағаланады : 1. Тұлғалық қасиеттері адамгершілік және педагогикалық мәдениеті ; кәсіби парызын сезінуі мен жауапкершілігі ; гуманистік және демократиялық көзқарастары. 2. Кәсіби дайындығы : пән бойынша арнайы мамандығы ; әдістемелік дайындығы ; психологиялық дайындығы ; тәрбие теориясы мен әдістемесін меңгеруі. 3. Нәтижелік әрекеттері : оқушының білім алуға жауапкершілігін қалыптастыруы ; оқушының еңбек етуге жауапкершілігін қалыптастыру ; саналы тәртіпке бағыт беруі ; өзін-өзі басқаруға, тәрбиелеуге бағыт беруі ; ата-аналармен, ұстаздармен өзара түсіністік қарым-қатынасқа үйретуі.
Диагностика педагогикалық қызметтің мынадай сипаттарын көрсете алады : кәсібилігіне ықпал ететін тұлғалық қасиеттерінің болуы ; кәсіби құзырлылығы мен педагогикалық шеберлігі ; іс-әрекетінің нәтижелілігі. Тұлғалық бағдарлы білім берудегі оқушылардың қызметі төмендегі диагностикалық әдістеме негізінде бағаланады : өзіндік білім алуға ынталылығы ; шығармашылық жұмысқа ынтасы ; адамгершілік, тұлғалық ерекшеліктері ; өзіндік білім алудағы ерік-жігері, қиындықтардан жол таба білуі ; өз мүмкіндігіне сай жеке жұмыс түрлерін таңдай білуі ; өзін-өзі бақылауда, бағалауда өз жауапкершілігінің жоғары деңгейі. Диагностика қорытындыларын талдау барысында оқытушылар мен оқушылар өзіндік білімін жетілдіру, өзін-өзі тәрбиелеу мен өзіндік коррекциялық әрекеттерге кеңінен тартылады. Осы жұмыстардың нәтижесінде танымдық, эмоционалдық, мінез-құлықтық өзгерістері үшін психологиялық қолайлы орта жасалып, педагогикалық өзара ықпалдастық мүмкіндіктері туғызылады. Бұл қатынастар тек әдістемелік және технологиялық құралдар арқылы ғана емес, мұғалімнің тұлғалық ұстанымдары негізінде де жүзеге асырылады. Мектепішілік басқару жүйесіне енетін бағыттардағы жетістіктер мен кемшіліктерді диагностика негізінде үнемі талдап, бағалап отыру менеджмент қызметінің сапасын арттырып, жоғары деңгейдегі нәтижелерге жетуге мүмкіндік жасайды.
Басқару ісіндегі белгіленген жоспарды орындау жөніндегі мектеп жұмысының нәтижелерін анықтауға мүмкіндік беретін маңызды қызметтің бірі – мектепішілік бақылау. Тиісті талаптарға сай және мезгілінде жүргізіліп отыратын бақылау мектеп ұйым жұмысына мезгілінде түзетулер енгізуге, жеке қызметкерлердің іс-әрекеттерін өзгертуге, ынталандырудың жаңа элементтерін қолдануға мүмкіндік береді. Бақылау – жұмыс нәтижелеріне сандық және сапалық баға беру процесі. Бақылаудың негізі тәсілдері – байқау, тексеру, есепке алу, талдау. Бақылау басқару функциялары арасында « кері байланыс » орнатуға мүмкіндік береді, себебі бақылау нәтижесінде бастапқы шешімдерге, жоспарға түзетулер енгізіледі. Педагогикалық бақылаудың басты мақсаты – педагогикалық процесс субъектілерінің ( әкімшілік, мұғалім, оқушы, персонал) тәртіп ережелеріне сәйкес мінез-құлық жүйесін ұстануына ықпал жасау, оқу-тәрбие процесінің нақтылы нәтижесінің талап етілетін нәтижеге неғұрлым жақын болуын қамтамасыз ету. Міндеттері : мектептегі оқу-тәрбие жұмысының жағдайын жүйелі оқып зерттеу ; мұғалімдердің мемлекеттік стандарт талаптарын орындау жөніндегі қызметін тексеру ; оқушылардың білім және тәрбие деңгейін анықтау ; т.б.
Қазіргі педагогикада оқыту деңгейін диагностикалаудың әртүрлі әдістері қолданылады. Бұл әдістердің ең қарапайымы - бақылау. Ол белгілі бір фактілерді тікелей қабылдаудан, тіркеуден тұрады. Мұғалім оқушыларды бақылай отырып, қамқорлықтағы балалардың оқу үрдісіне қатынасы, дербестік дәрежесі, танымдық белсенділік деңгейі, оқу материалының мүмкіндігі мен қолжетімділігі туралы толыққанды түсінік қалыптастырады. Диагностиканың бұл түрінсіз мектеп оқушыларының сабаққа қатынасы, оқу материалының орындылығы туралы толыққанды идеяны құрастыру мүмкін емес. Бақылау нәтижелері құжаттарға жазылмайды, олар білім алушылардың қорытынды бағасында есепке алынады. Бірақ олар мектеп оқушыларының білім деңгейінің объективті көрінісін алу үшін жеткіліксіз. Сондықтан жалпы білім беретін мектептерде, лицейлерде, гимназияларда қолданылатын педагогикалық диагностикада біріктірілген зерттеу түрлері жүргізіледі. Мысалы, балалардың бастауыш мектептен орта деңгейге өтуі кезінде психолог олардың жаңа жағдайларға бейімделуін арнайы диагностикалық тесттер арқылы талдайды. Мектеп оқушыларының жеке қабілеттерін зерттеудің әртүрлі түрлері дарынды және талантты балаларды анықтауға, оларға жеке білім беру траекториясын жасауға мүмкіндік береді.
