Митоз – онтогенездің негізгі процестерінің бірі ( жеке организмнің тіршілігі ). Митоздық бөліну ұлпа жасушаларының популяциясын көбейту арқылы көп жасушалы эукариоттардың өсуін қамтамасыз етеді. Өсімдіктерде т үзуші ұлпалар ( меристемалар ) жасушаларының митоздық бөлінуі нәтижесінде ұлпа жасушаларының саны артады. Ұрықтанған жұмыртқаның бөлшектенуі және жануарлардағы ұлпалардың көпшілігінің өсуі де митоздық бөліну арқылы жүреді.
Морфологиялық белгілеріне қарай митоз шартты түрде кезеңдерге бөлінеді : профаза, метафаза, анафаза, телофаза. Митоздың орташа ұзақтығы 1−2 сағат. Жануар жасушаларының митозы, әдетте, 30-60 минутқа, ал өсімдіктердікі 2-3 сағатқа созылады. 70 жыл ішінде адам ағзасында барлығы шамамен 1014 жасушаның бөлінуі жүреді. Митоз фазаларының алғашқы сипаттамасы және олардың ретін белгілеу 1870-1890 жылдары жүргізілді. 1870 жылдардың аяғы мен 1880 жылдардың басында неміс гистологы Вальтер Флемминг жасушаның жанама бөліну процесіне қатысты « митоз » терминін енгізді.
Жасушаның бөлінуіне сәйкес келетін жасуша циклінің фазасы М- фазасы («митоз» сөзінен шыққан ) деп аталады. M- фазасы шартты түрде бірте-бірте және үздіксіз бір-біріне айналатын алты кезеңге бөлінеді. Алғашқы бесеуі – профаза, прометафаза ( метакинез ), метафаза, анафаза және телофаза ( немесе цитотомия) – митозды құрайды, ал жасуша цитоплазмасының бөліну процесі немесе анафазада басталатын цитокинез митоздық цикл аяқталғанша жалғасады. және, әдетте, телофаза құрамында қарастырылады. Жеке кезеңдердің ұзақтығы әртүрлі және тіннің түріне, дененің физиологиялық жағдайына және сыртқы факторларға байланысты өзгереді. Ең ұзақ кезеңдері жасушаішілік синтез процестерімен байланысты : профаза (2-270 минут) және телофаза (1,5-140 минут). Митоздың ең жылдам фазалары, онда хромосомалардың қозғалысы жүреді : метафаза (0,3-175 минут) және анафаза (0,3-122 минут). Полюстерге хромосомалардың дивергенциясының нақты процесі әдетте 10 минуттан аспайды.
Профаза Ядрода ДНҚ молекулалары қысқарады және иіріледі (спиральданады), жинақы хромосомалар түзеді. Әрбір хромосома центромера арқылы байланысқан екі ДНҚ молекуласынан (екі хроматид) тұрады. Ядролық қабық ыдырайды. Хромосомалар цитоплазмада кездейсоқ орналасады. Ядрошықтар ериді. Бөлінетін шпиндель қалыптаса бастайды, оның кейбір жіптері хромосомалардың центромерлеріне бекітіледі. Жануарлар жасушасында центриолдар бөліне бастайды.
Метафаза Хромосомалар жасушаның экваторында орналасып, метафазалық пластинаны құрайды. Хроматидтер бірінші реттік тарылу аймағында шпиндельдің жіпшелерімен байланысқан. Центриольдер жасушаның полюстерінде орналасқан.
Анафаза Екі хроматидтен тұратын әрбір хромосома екі бірдей енші хромосомаға бөлінеді. Қыз хромосомалары шпиндель жіптері арқылы жасушаның полюстеріне қарай созылады. Әрбір полюсте бірдей генетикалық материал бар.
Телофаза Хромосомалар босап кетеді. Хромосомалардың айналасында ядролық мембраналар қалыптаса бастайды. Ядроларда ядрошықтар пайда болады. Шпиндельдің жіптері бұзылған.
Бұл кариокинезді аяқтайды. Цитокинез жүреді – цитоплазманың бөлінуі
