. South Kazakhstan Medical Academy Тақырыбы : Екі және одан да көп хиралдық орталықтары бар молекулалардың стереоизомерлері. Орындаған : Архабаева Ұ.А. Топ : ФҚҚ-01-24 Қабылдаған : Химиялық пәндер,биология және биохимия кафедрасы ПРЕЗЕНТАЦИЯ
1.Кіріспе 2.Негізгі бөлім Изомерияларға анықтама. Стереоизомериялар және оның түрлері Хиральді және ахиральді дегеніміз не ? Молекулалық құрылымдар. 3 Қорытынды 4 Пайдаланылған әдебиеттер
Изомерия (изо... және грекше meros – үлесі, бөлігі ) – құрамы мен молекулалық массасы бойынша бірдей, бірақ физикалық және химиялық қасиеттері әр түрлі болатын қосылыстардың ( негізінен, органикалық ) болуын сипаттайтын құбылыс. Мұндай қосылыстар изомерлер деп аталады. Изомерия Құрылымдық изомерия Кеңістіктегі изомерия не стереоизомерия Энантиометрлер диастереометриялар конфигурациялық Конформациялық
Стереоизомериялар және оның түрлері Стереоизомерлер - атомдардың және атомдар тобының кеңістікте орналасуымен ерекшеленетін изомерлер. Стереоизомерлер тұрақтылық құрылымына байланысты конфигурациялық және конформациялық деп бөлінеді Конфигурациялық стереоизомерлері олардың жеке нысан түрінде өмір сүре алатындығымен ерекшеленеді, яғни, конфигурация тұрақтылығына ие. Олардың әрқайсысы басқа изомерден өзгеше физикалық және химиялық қасиеттер жиынтығы бар тәуелсіз зат ретінде оқшаулануы мүмкін. Конформациялық стереоизмерлер ( конфорорлар ) қарапайым байланыстар айналасындағы жекелеген үзінділердің айналуынан туындайды. Конформациялар бір - бірімен жеке атомдар мен топтардағы кеңістікте әртүрлі өзара орналасуы бар молекуланың геометриялық нысандарының бір жиынтығы түрінде болады.
Диастереомерлер – 2 немесе одан да көп хиральді орталығы бар заттар.Стереоизомерлер санын мына формула арқылы анықтайды N=2n N- стереоизомерлер саны n- асимметриялық орталықтар саны
Хиральді және ахиральді сөздеріне анықтама Біздің айналамыздағы барлық заттарды олардың симметриялық элементтеріне қатысты бөлуге болады. Олар Хиральды және Ахиральды. Молекулалардың хиралділігінің себебі - асимметриялық көміртек атомының болуымен сипатталады Бір-бірімен үйлеспейтін айна бейнесі болып табылатын жұп хиральды молекулалар - энантиомерлер деп аталады. Энантиомерлер әдетте оптикалық белсенді болып табылады. Полярлық жарықтың жазықтығын белгілі бір бұрышқа айналдыра алады. Айналу бұрышын өлшеу поляриметр арқылы жүзеге асырылады. Оң жағы ( сағат тілі бойынша ) - дестораторлық (+), Сол жақ - пегагират (-)
Қосылыстардың ке ң істік құрылысы мен биологиялық белсенділігінің арасында ғ ы байланыс. Реакциялар ағзада биокатализаторлар – ферменттердің қатысуымен орындалады. Ферменттер α- амин қышқылдарының хиральдық молекулаларынан құралған, сондықтан олар хиральдық реагенттердің, хиральдылықты сезгіш, олармен әрекеттесетін субстраттардың ролін атқара алады. Осылайша, молекулалардың кеңістіктегі құрылысы биохимиялық процестердің стереоарнайылығына байланысты болады. Ағзада жүретін процестердің стереоарнайылығына байланысты реакцияға белгілі стереоизомерлер қатыстырылады және реакцияның нәтижесінде стереохимиялық белгілі өнімдер пайда болады.
Молекулалардың құрылымдары : 1. Шар құрылымдық моделі : 2. Дрейдинг моделі :
Стюрта Бригдебтің жартышар тәрізді моделі :
Қорытынды : Айтыл ғ ан мәліметтер биологиялық белсенді заттар молекуласындағы бір топтардың кеңістіктік орналасуының өзгеруі осы топтардың химиялық табиғатының өзгеруі сияқты елеулі салдарлар ғ а ие болатынын көрсетеді. Молекуланың физиологиялық белсенділігіне стереоспецификалық синтез әдістемелерінің көмегімен стереоспецификалы қерекшеліктердің әсерін білу неғұрлым тиімділікке және ( немесе ) ең аз уыттылыққа ие дәрілік препараттарды алуға мүмкіндік береді. Дәрілік заттарды әзірлеу сатысында жеке стереоизомерлердің терапиялық белсенділігін, уыттылы ғ ын, метаболизмін, фармакодинамикасын және фармакокинетикасын салыстырмалы талдау қажет.
Пайдаланылған әдебиеттер : Жауғашева С.К. Ихамбаева А.Н. Клиникалық фармакологияның өзекті мәселелері. – Қарағанды, Т. С. Сейтембетов Химия пәні « Қазақстан »: Ұ лтты қ энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы « Қ аза қ энциклопедиясы » Бас редакциясы, 1998 ISBN, VII том Химия: Жалпы білім беретін мектепті ң жаратылыстану -математика бағытындағы 11- сыныбына арнал ғ ан оқулық / Ә. Темірболатова, Н. Нұрахметов, Р. Жұмаділова, С. Әлімжанова. – Алматы: « Мектеп » баспасы, www. stud. kz
