Орында ған:Арапбаева А. Тобы:402 ФК “А” Қабылдаған:Қарақұлова А.Ш. Биологиялық қауіп: экопатогендер, Қауіпті биологиялық агенттер, б иорегуляторлар.Табиғатты токсиндер.
Кіріспе Негізгі бөлім Биологиялық қауіпті объектілер Ауру қоздырғыштарына тән ерекшеліктер Зерттеу бақылауға алу жұмыстарын жүргізу Қорытынды Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Биологиялық қауіп дегеніміз – дені сау адамға, жануарларға немесе өсімдіктерге тікелей (жұғу ) немесе тікелей емес потенциалды түрде қауіп төндіруі мүмкін инфекциялық агенттер. (Жұқпалы аурулар, улы өсімдіктер, жануарлар немесе жәндіктердің шағуы, т.б.)
Экопатогендер - қоршаған ортаның объектілеріне табиғи және техногенді факторлардың бірігіп зақым келтіруі. Биологиялық қауіпті объектілер - адамдарда, жануарларда, өсімдіктерде ауру туғызатын, материалдардың бұзылуына әкелетін, қоршаған ортаның кенеттен бүлінуін тудыратын патогенді микроорганизмдер, токсиндер және паразитарлы ағзалар. Биорегуляторлар - ағзада өтіп жатқан үрдістерге әсер ететін биологиялық заттар. Токсиндер - микроорганизмдердің жоғарғы улы өнімдері, жануар тектес немесе өсімдік тектес табиғи уларнемесе олардың аналогтары, химиялық синтез әдісімен алынған жоғары биологиялық активтілікке ие ақуыздар, олар жоғарғы сатыдағы жануарларға жедел токсикалы әсер көрсетеді ( цирин, дифтериялық токсин,ботулиндік токсин және т.б.)
Биологиялық қару (БҚ) – биологиялық заттармен жарақталған, жеткізу құралдары бар арнайы оқ - дәрілер мен ұрыс аспаптары. Биологиялық қаруды қолданып ұрыс әрекеттерін жүргізуді биологиялық соғыс дейді. Биологиялық қарудың зақымдау әрекеті бірнеше кезекте патогендік микробтар мен олардың улы өнімдерінің ауру тудырғыш қасиетін қолдануға негізделген. Адам ( жануарлар ) ағзасына аз түссе де, ауру тудырушы микробтар мен олардың улы өнімдері өте ауыр жұқпалы аурулар таратады ; оны дер кезінде емдемесе өлім қаупін тудырады немесе зақымдалушыны ұзақ уақыт жарамсыз етеді.
Адамдарды зақымдау үшін : бактериялық ауруларды қоздырғыштар (оба, тулермия, сарып, күйдіргі, тырысқақ ); вирустық ауруларды қоздырғыштар ( шешек, қызба, венесуэлалық энцефоломиелит ); риккетсиздарды қоздырғыштар ( бөртпе, сүзек, таңбалы қызба, Қу - қызба ); Жануарларды зақымдау үшін : аусылдың, ірі қара обасының, шошқа обасының, күйдіргінің, маңқаның, жалған құтырудың және басқа аурулардың қоздырғыштары ; өсімдіктерді құрту үшін : астық тұқымдастар таты, картоп фитофторозы, солу қоздырғыштары, және т. б. химиялық заттар.
Патогенді микробтарды зақымдау өте ертеде туған. Мысалы, 1741 жылы Мексика мен Перудегі басқыншылық науқанға қатысушы 27 мың ағылшын солдатының 20 мыңы сары безгектен өлді. 1802 жылы көтерілісті басу үшін Гайти аралына Напалеон жіберген генерал Леклерктің 30 мыңдай армиясы түгелге жуық қырылып қалды. Еуропадағы 1733 жылдан 1865 жылға дейінгі соғыстарда 8 миллиондай адам өлді, оның ішінде шайқаста 1, 5 млн адам шейіт болса, 6, 5 млн адам жұқпалы аурулардан өлген.
Қысқа мерзімде үлкен аймақтарға тарап кете алады ; Зақымдаушы әсері және улылығы өте жоғары; Контагиоздылық (жұқпалы болуы ) – қозд-штардың 1 түрден 2-түрге ауысуы ( берілуі ); Инкубациялық кезеңінің болуы, Сыртқы ортада аңғару өте қиын.
тері қабаты – табиғи барьер; мұрынның ішкі қабатындағы түк – ағзаның ауа фильтрі ; сілекей, көз жасы – лизоцим атты бактерицидтік фермент бөле отырып, иммунитетті нығайтады ; асқазан – сөлінің рН <7 ( HCl ер-дісі ), оған түскен бактериялар өмір сүре алмайды. лейкоциттер – қанның ақ түсті түйіршіктері – ішек жолына түсуі мүмкін зиянды бактерияларды жояды ;
Құрамында қоздырғыш жасушалары бар ауамен тыныс алу ; Шырышты қабат немесе жарақаттанған тері арқылы; Сапасыз су немесе тағам арқылы ( сақтау мерзімі өткен, дұрыс даярланбаған т.б.); Жәндіктердің шағуы немесе кенелер арқылы; Ауру адаммен қарым-қатынаста болу, оның жеке заттарын қолдану арқылы; Бактериологиялық заттармен оқталған қарулардан жарақат алу ; Иммунитеттің төмендеуі.
Кейбір заттардың рөліне қарай (хлорофос, мышьяк, дихлорэтан, т.б ) Заттың топтарына қарай ( барбитураттар, қышқылдар, сілтілер ) Арналуына қарай заттарды біріктіретін класс бойынша ( улы химикаттар, дәрілік өсімдіктер, т.б ) Шығу тегіне қарай ( өсімдік текті, жануар текті, синтетикалық улар.)
Пестицидтердің азық түлік өнімдерінде сәйкес деңгейден асып кетпеу үшін оны қадағалайтын арнайы мониторинг жүйесін қалыптастыру керек.Жауапты ұйым халық қауіпсіздігіне назар бөліп,улы химикаттармен ластану,улану қаупі туған жағдайда ластанған өнімдер мен шикізаттарды табу,анықтау,жою шаралары мен төтенше жағдайларға арналған тиісті жоспарлары дайын болуы тиіс.
Барлық құрлықтағы елдер экономикасына ауылшаруашылық малдары ( эпизоотияда ) мен ауыл шаруашылығы өсімдіктердің (эпифитотия) жаппай ауруы едәуір шығындар әкелді. Мысалы, 1950 - 1951 жылдары Оңтүстік Африкадағы Рифт алқабында эпизоотиядан 100 мыңнан астам бас қой мен ірі мүйізді қара шығын болып, адамдар арасында ірі көлемді індет тараған, ал әр түрлі дәнді – дақылдар мен картоптың аурулары мен таттың, түбірдің шіруі эпифитотиясынан АҚШ - тың өзінде 20 млн адамды асырауға жететін астық өнімі шығын болады. 1925 жылдың 17 маусымында Женевада « Соғыста тұншықтырғыш, улағыш және сол сияқты басқа газдар мен бактериялогиялық заттарды қолдануға тыйым салу хаттамасына » қол қойылды. 1940 - 1944 жылдары жапон армиясы қытай әскері мен бейбіт тұрғындарға қарсы БҚ - дың әр түрін 11 рет қолданды, нәтижесінде Қытай қалалары мен аудандарында індет тарап, мыңдаған адам госпитальға түсіп, 700 - ге жуық адам бір ғана оба қоздырғышын қолданудан қаза болды.
Пестицидтердің улылығын ескере отырып “ Кодекс Алиментариус” комиссиясы 2001 жылы тәжірибе жүзінде азық - түлік өнімдерінің химикаттарымен ластануын,олардың пайда болу көздеріне сүйене отырып төмендету барысында кодексін қабылдады.
Хроматографиялық әдістерге қарағанда тиімді болып келеді.Елімізде енді қолданыс тапқан. Арнайы құрылғыда орындалады. Сынама дайындауда ең тиімді әдіс болып табылды.Уақытын екі есеге дейін қысқартып, 15-20 мин ішінде тиімді нәтижеге қол жеткізеді.
1. Асқазанды шаю - ағзадан шығару 2. Уға қарсы дәрілік зат беру (противоядие) 3. Ішті айдатқыш препарат беру 4. Активтелген көміртегі беру, карболен беру. 5. Спецификалық терапия ( улы заттың түрлерін тоқтату, улы әсерін азайту ) 6. Симптоматикалық терапия ( ағзаның зақымдалу функциясын қорғау, сақтау.
І. Аса қауіпті ІІ. Қауіпті жағдай ІІІ. Қауіпті шамалы. ІҮ. Қауіпті аз.
Адамдар терісінде бактерицидтік және қан сарысуында бұзушылықтар болады тері аутомикрофлорасының сыртқы қабатының құрамының өзгеруі сілекейдегі лизоцим деңгейінің төмендеуі байқалады анемия,лейкоцитарлы формуланың бұзылысы Клеткалық фракциялармен химиялық байланыстардың және организмге ионды радиациялардың әсерінен азаюы салдарының бірі болып келеді,осы фракциялардан клеткалардың өлімі болады.
Соңғы жылдары медико – биологиялық зерттеулерде иммуноморфологиялық әдісі кең қолданыста.Морфометриялық сараптама иммунды жүйенің мүшелеріне әр түрлі патологиялық күйде олардың құрлымды - функцияларындағы өзгерістерін бағалауға мүмкіндік береді.
Токсикологическая химия: метаболизм и анализ токсикантов : учебное пособие + С D / под ред. Н.И. Калетиной. – М., 2008. – 1016 с. Переплет. Токсикологическая химия: учебник / под ред. Т.В. Плетеневой. – 2-ое изд. – М., 2008. – 512 с. Переплет. Алиханов Қ.Д., “Биологиялық қауіп” тақырыбына диссертациялық жұмыс.
