ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ 5-СЫНЫП Бөлім тақырыбы: Ежелгі көшпелілер өмірі Сабақтың тақырыбы: Қазақстан аумағында темірдің игерілуі (1- сабақ)
Оқу мақсаты: 5.4.2.2 Металл өндірісі жетілуінің шаруашылық салаларына тигізген ықпалын түсіндіру; Бағалау критерийлері: Темір дәуірі туралы білеміз; Ертедегі кен өндіру әдісімен танысамыз;
Темір дәуірі — адамдар темірді алғаш өндіріп, шаруашлықта алғаш қолдана бастаған кезеңі тарихта темір дәуірі деп аталады. Қазақстанда б.з.д І мың жылдықта күрделі өзгерістер орын алды. Бейнероликке назар аударыңдар. https://youtu.be/4jncAZKD50Q
Ерте темір дәуірі Б.з.д VIII- ІІІ ғасыр Кейінгі темір дәуірі Б.з.д ІІІ- б.з VI Темір дәуірде - рулық қатынастар жетіліп, Тайпалық одақтар құрылды Бұл алғашқы мемлекеттердің пайда болуының алғышарты еді
Темір- өте төзімді, мықты металл. Темір табиғатта таза күйінде сирек кездеседі. Алғаш рет адамдар кен тасын отқа тастағанда, оның балқып ерігенін байқаған. Адамдар темірді балқыту үшін пеш-көріктерді пайдаланды. Пештің ішіне отын салып, үстіне кен тасын тастаған.Кен тасының үстіне қайтадан отын үйіп, оны кен тасымен қайта жапқан. Осыдан кейін төменгі қабаттан от тұтатып, көрікпен ауа үрлеген. Оттан алынған қып-қызыл темірді төске қойып, балғамен соққан.
Адамдар темірді қалай өңдеді? Темірді өңдеу Пеш-көрікпен темірді балқыту
1-тапсырма. 1. Темір дәуірінің мерзімін анықтаңыздар? 2. Темір дәуірі неше кезеңге бөлінеді ? 3. Темір қандай металл түрі ? Дескриптор: Білім алушы - Темір дәуірі уақытын анықтайды ; - Темір дәуірі қандай кезеңдерге бөлінгенін анықтайды; - Темір қандай металл түріне жататынын анықтайды;
Жауабы 1. Темір дәуірінің мерзімін анықтаңыздар ? Б.з.д VIII - б.з VI ғасырларына жатады 2. Темір дәуірі неше кезеңге бөлінеді ? Ерте, кейінгі болып 2-ге бөлінеді 3. Темір қандай металл түрі ? Өте төзімді, мықты металл
№ Ақиқат Жалған 1 Темір –өте төзімді, мықты металл 2 Темір дәуірінде жаңа кәсіп орындар пайда болды, сауда-саттық дами бастады 3 Темір дәуір үш кезеңге бөлінді 2-тапсырма. Ақиқат, Жалған анықтаңыз Дескриптор: Білім алушы - Темірдің қандай металл екендігін анықтайды ; - Темір дәуірінде жаңа кәсіптердің пайда болғандығын анықтайды ; - Темір дәуірі кезеңдерін анықтайды
№ Ақиқат Жалған 1 Темір –өте төзімді, мықты металл + 2 Темір дәуірінде жаңа кәсіп орындар пайда болды, сауда-саттық дами бастады + 3 Темір дәуір үш кезеңге бөлінді - 2-тапсырма. Ақиқат, Жалған тексеру Дескриптор: Білім алушы - Темірдің қандай металл екендігін анықтайды ; - Темір дәуірінде жаңа кәсіптердің пайда болғандығын анықтайды ; - Темір дәуірі кезеңдерін анықтайды
3-тапсырма. Суреттерді салыстырамыз, айырмашылығы мен ұқсастығын анықтаңдар 1 2 Қола дәуірі Темір дәуірі Дескриптор: Білім алушы -Суреттен қола, темір дәуіріндегі адам өмір салтының екі дәуірдегі айырмашылығын, ұқсастығын анықтайды;
3-тапсырма. Суреттерді салыстырамыз, айымшылығы мен ұқсастығын анықтаңдар Жауабы: 1 2 Қола дәуірі Темір дәуірі -Мал шаруашлығы; -Металлды игере бастауы; -жаңа кәсіптердің пайда бола бастауы;
Қорытынды Бүгінгі орындаған тапсырмалар бойынша өз-өзіңді бағала. Оқу тапсырмасы: “Адамдар темірдің қалай өңдірді” тақырыбында тарихи диктант жаса
