Медицина факультеті Профилактикалық медицина кафедрасы Тема: Денсаулықты сақтау және нығайту. Магистр- оқытушы : Шойбек Азамат Маратұлы Туркестан – 2023 жыл
Дені сау адамның денсаулығын қорғау деп сырқаттанушылықты азайтуды және іс жүзінде дені сау адамдар популяциясын ұлғайтуды қамтамасыз ететін денсаулықты қалыптастыру, қалпына келтіру және нығайту үшін жағдайларды оңтайландыруға бағытталған саяси, рухани, экономикалық, құқықтық, әлеуметтік, мәдени, ғылыми, медициналық, санитарлық-эпидемиялық сипаттағы шаралар жиынтығы түсініледі.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ассамблеясы 1970 жыл. Ассамблея біздің ел делегациясының бастамасымен КСРО-да және басқа да бірқатар елдерде Денсаулық сақтау саласының тәжірибесін, « ұлттық денсаулық сақтауды дамытудың негізгі принциптерін » қорытындылайтын қарар қабылдады. Мемлекеттің, қоғамның денсаулықты сақтау үшін жауапкершілігін жариялау ; Ұлттық денсаулық сақтау кадрларын ұтымды даярлауды ұйымдастыру және барлық медицина қызметкерлерінің қоғам алдындағы өзінің жоғары әлеуметтік жауапкершілігін сезінуі ; Денсаулық сақтауды дамыту, ең алдымен, қоғамдық және жеке профилактиканы дамытуға бағытталған шараларды кеңінен жүргізу негізінде ; Елдің барлық халқын білікті, жалпыға қолжетімді профилактикалық және емдік көмектің барынша жоғары мүмкін деңгейімен қамтамасыз ету ; Әр елде медициналық ғылым мен денсаулық сақтау практикасының жетістіктерін кеңінен қолдану ; Халықтың денсаулығын сақтау үшін қоғамның барлық мүшелерінің жеке және ұжымдық жауапкершілігінің көрінісі болып табылатын санитарлық ағарту және халықтың барлық бағдарламаларын өткізуге қатысу.
Халықтың денсаулығын сақтау және нығайту, меншіктің барлық нысандары мен құрылымдары, мекемелері мен ұйымдарының қызметін біріктіретін, халықтың денсаулығын қорғауға және нығайтуға кепілдік беретін қоғамдық жүйені құру үшін қоғам мен мемлекеттің жауапкершілігі. Мемлекет пен қоғам тарапынан барлық азаматтарды тегін, жалпыға қолжетімді білікті медициналық көмекпен қамтамасыз ету. Санитарлық-гигиеналық, эпидемияға қарсы, қоғамдық және жеке шаралар негізінде денсаулықты сақтау мен нығайтудың әлеуметтік-профилактикалық бағытын сақтау және дамыту, салауатты өмір салтын қалыптастыру, салауатты денсаулықты сақтау және молықтыру - санология (Валеология). Өз денсаулығы мен айналасындағылардың денсаулығы үшін жеке ( дербес ) жауапкершілік. Денсаулық сақтауды қорғау, қоршаған ортаны қорғау, экологиялық саясат, демографиялық саясат, ресурс үнемдеу, ресурс қорғау саясаты жөніндегі шаралар ( бағдарламалар ) кешенінде интеграциялау.
6. Қоғам мен мемлекетті дамытудың мақсаттары мен міндеттеріне, мемлекеттің саласы және қоғамның қызметі ретіндегі Денсаулық сақтау стратегиясына сәйкес жоспарлауды ( бағдарламалауды ) сақтау және дамыту. 7. Денсаулық сақтау ғылымы мен практикасын біріктіру. Денсаулық сақтау тәжірибесінде ғылым жетістіктерін пайдалану. 8. Медициналық әуесқойлықты дамыту-халықтың денсаулықты қорғауға қатысуы. 9. Халықаралық міндет, жаһандық проблема, халықаралық ынтымақтастық саласы ретінде денсаулықты сақтау және жақсарту. 10. Медициналық кәсіптің гуманизмі, дәрігерлік этика мен медициналық деонтологияның нормалары мен ережелерін сақтау.- Жоғарыда аталған барлық принциптердің ішінде алдын-алу маңызды болып табылады.
«Профилактика» термині ежелгі грек тілінен шыққан " prophylaktikos " — қауіпсіздік, ескерту. «Профилактика» ұғымының тұжырымдамасы
Қазіргі таңда «профилактика» термині қауіп факторларын жоюға және қолайсыз процестердің дамуын болдырмауға бағытталған түрлі іс-шаралар жоспарының кешені.
Денсаулық сақтау саласындағы профилактиканың басымдығы бағытталған : салауатты өмір салтын қалыптастыру бағдарламаларын, оның ішінде алкоголь мен темекіні тұтынуды азайту, есірткі құралдары мен психотроптық заттарды медициналық емес тұтынудың алдын алу және оған қарсы күрес бағдарламаларын әзірлеу және іске асыру ; санитариялық-эпидемияға қарсы ( профилактикалық ) іс-шараларды жүзеге асыру ; аурулардың алдын алу және оларды ерте анықтау, оның ішінде әлеуметтік маңызы бар аурулардың алдын алу және оларға қарсы күрес жөніндегі іс-шараларды жүзеге асыру ; ҚР заңнамасына сәйкес профилактикалық және өзге де медициналық қарап-тексерулер, диспансерлеу, диспансерлік бақылау жүргізу ; ҚР заңнамасына сәйкес азаматтарды оқыту және еңбек қызметі процесінде олардың өмірі мен денсаулығын сақтау жөніндегі іс-шараларды жүзеге асыру.
- Дені сау адамдарда қауіп факторларын анықтауға және аурулар мен патологиялық жағдайлардың дамуын болдырмауға бағытталған іс-шаралар кешені. - Қауіп факторлары - бұл аурулардың пайда болуы мен дамуына ықпал ететін денсаулыққа кері әсер ететін факторлар. Біріншілікті профилактика
стресс гиподинамия темекі шегу алкагольды сусындарды пайдалану наркомания, токсикомания үйлесімсіз тамақтану интернетке тәуелділік, құмар ойындар, шопоголизм, психогендік шамадан тыс тамақтану, фанатизм материалдық әл-ауқаттың төмен деңгейі мәдени-білім деңгейінің төмендігі дәрі-дәрмектерді бақылаусыз қабылдау ( өзін-өзі емдеу ) Белгілі бір адамның өмірінде орын алатын жағдайлар
қоршаған ортаның қолайсыз жағдайы ( ауа, су, топырақ, радиациялық фон) жұқпалы аурулардың жоғары қаупі азық-түлік сапасының төмендігі медициналық ұйымдар органдарының қанағаттанарлықсыз жұмысы халықтың материалдық әл-ауқатының төмен деңгейі халықтың мәдени-білім деңгейінің төмендігі табиғи және техногендік апаттар Қоғамдық топ ауқымында орын алатын жағдайлар
- Бұл ауруларды ерте анықтауға бағытталған медициналық, әлеуметтік, санитарлық-гигиеналық, психологиялық шаралар кешені патологиялық процестің өршуі, асқынуы мен хронизациясының, сондай-ақ мүгедектік пен мезгілсіз өлімнің алдын алу. Екіншілікті профилактика
- Тіршілік әрекетінің шектеулерін жоюға немесе өтеуге, науқастар мен мүгедектердің тыныс-тіршілігін оңтайлы қамтамасыз ету үшін жағдайлар жасауға бағытталған медициналық, психологиялық, педагогикалық, әлеуметтік іс-шаралар кешені. Үшіншілікті профилактика - реабилитация
жеке : профилактикалық жұмыс жеке пациенттермен жүргізіледі ; топтық : ұқсас проблемалары, қауіп факторлары, белгілері немесе аурулары бар адамдар тобымен жұмыс ұйымдастырылады ( мақсатты топтар ); популяциялық ( жаппай ): профилактикалық іс-шаралармен халықтың үлкен топтары немесе жалпы халық қамтылған. Профилактикалық іс-шараларды жүргізу бағыты бойынша медициналық профилактика:
- халықтың денсаулықты жақсартатын факторлар мен қауіп факторлары, сондай-ақ олардың аурулардың алдын алу әдістері туралы білім негізінде салауатты өмір салты ережелерін сақтау қажеттілігіне сенімін қалыптастыруға бағытталған. Санитарлық ағарту
Белсенді формаларға жеке және топтық әңгімелер, баяндамалар, дәрістер жатады. Санитарлық ағартудың пассивті түрлеріне ғылыми-көпшілік әдебиеттер, оқу және әдістемелік құралдар, бұқаралық ақпарат құралдарындағы арнайы жарияланымдар мен хабарлар, парақшалар, жадынамалар, плакаттар, көрмелер, кинофильмдер және т. б. жатады. Санитарлық ағартудың активті және пассивті түрлері бар
Жұқпалы аурулардың алдын алуды мемлекеттік билік органдары, жергілікті өзін-өзі басқару органдары, жұмыс берушілер, медициналық ұйымдар, қоғамдық бірлестіктер осындай аурулардың пайда болуының, таралуының алдын алуға және оларды ерте анықтауға бағытталған құқықтық, экономикалық және әлеуметтік шаралар жүйесін әзірлеу және іске асыру жолымен, оның ішінде азаматтарға медициналық көмекті тегін көрсетудің мемлекеттік кепілдіктер бағдарламасы шеңберінде жүзеге асырады, Ұлттық профилактикалық егу күнтізбесіне және эпидемиялық көрсеткіштер бойынша профилактикалық егу күнтізбесіне сәйкес жұқпалы аурулардың иммунопрофилактикасы бағдарламалары.
Жұқпалы емес аурулардың алдын алуды популяциялық, топтық және жеке деңгейлерде мемлекеттік билік органдары, жергілікті өзін-өзі басқару органдары, жұмыс берушілер, медициналық ұйымдар, білім беру ұйымдары және дене шынықтыру -спорт ұйымдары, қоғамдық бірлестіктері осындай аурулардың пайда болуының алдын алуға және ерте анықтауға, сондай-ақ мұндай ауруларды азайтуға бағытталған құқықтық, экономикалық және әлеуметтік шаралар жүйесін әзірлеу және іске асыру жолымен жүзеге асырады олардың даму қаупі, ішкі және сыртқы орта факторларының денсаулығына теріс әсердің алдын алу және жою, салауатты өмір салтын қалыптастыру.
Туу коэффициенті ; Физикалық даму; Сырқаттанушылық ; Жарақат ; Мүгедектік ; Өлім ; Орташа өмір сүру ұзақтығы ; % салауатты өмір салтын ұстанатын адамдар ; Денсаулық индексі ; Өмір сапасы.
Денсаулық тобы Көрсеткіші 1 топ – сау Шағымдары, созылмалы аурулары, функционалдық ауытқулары және органикалық өзгерістері жоқ адамдар. 2 топ – іс жүзінде сау Тұрақты ремиссия сатысында созылмалы аурулары бар, олардың тыныс-тіршілігі мен еңбекке қабілеттілігіне әсер етпейтін органдар мен жүйелердегі функционалдық өзгерістері бар адамдар 3 топ – науқас Субкомпенсация және декомпенсация сатысында созылмалы аурулары бар адамдар
