Липидтердің құрылымдық компоненттері 2. Майлардың қасиеттері мен қызметтері
Липид дегеніміз не ? Липидтер нешеге бөлінеді? Липидтердің қызметтері қандай?
Липид- ( гр. λίπος, lípos — май) — барлық тірі жасушалардың құрамына кіретін және тіршілік процестерінде маңызды рөл атқаратын май тәрізді заттар.
Құрылымдық. Нәруызбен бірге жарғақша құрамына кіріп, оның жартылай өткізгіштігін қамтамасыз етеді. Регуляторлық. Кейбір гормондар липидтік табиғатты болады. Қорғаныштық. Жылуды сақтайды, ішкі мүшелерді қорғайды, тері астындағы май созылғыштықты қамтамасыз етеді. Жануарлар организмі үшін су көзі Энергияны депонирлеу. 1 г май ыдырауының нәтижесінде 39 кДж немесе 9,5 ккал энергия бөлінеді.
Майлар, триглицеридтер — органикалық қосылыстар; негізінен глицерин мен бір негізді май қышқылдарының ( триглицеридтердің ) күрделі эфирлері ; глицерин мен жоғарғы карбон қышқылдарының күрделі эфирлері. Липидтерге жатады. Табиғи майлар молекуласындағы қаныққан май қышқылдары стеарин, пальмитин, ал қанықпаған май қышқылдары олеин, линол, линолен қышқылдарынан тұрады.
1. Қаныққан май қышқылдары. Бұл ет өнімдері, сары май, жұмыртқа, шұжық және сүт өнімдерінен денеге кіретін жануарлардың майлары. Олар басқа майлардан ерекшеленеді, олар тіпті бөлме температурасында қатты қалады. Қаныққан майлар энергия үшін қажет, олар жасушалардың құрылымына қатысады. Сондықтан оларды артық артық салмақты жинауға, сондай-ақ денеде холестерин деңгейін арттыруға, жүрек ауруларына және тіпті кейбір онкологиялық ауруларға әкеледі. 2.Қанықпаған май қышқылдары. Бұл майлар өсімдік өнімдерінде кездеседі – күнбағыс майы, зәйтүн, жүгері және басқалары. Олар тіпті тоңазытқышта қатып қалмайды. 3.Транс майлары. Майлардың бұл түрі ең зиянды деп саналады, ол өсімдік майын немесе сутегі қысымымен қыздыру арқылы алынады.
Май қышқылы — бір негізді қаныққан карбон қышқылы. Ол жағымсыз иісті, түссіз сұйықтық, суда және органикалық еріткіштерде жақсы ериді
