7- «б»класс кыргыз тили
Ж.Бөкөнбаев атындагы №5 гимназия- мектебинин кыргыз тили жана адабияты мугалими Урманова Зарина Кадырбековна
Өз алдынча турганда эч кандай лексикалык маанини билдирбеген,сүйлөмдөгү сөздөр менен бирге айтылып, тиешелүү болуп турган сөзгө кошумча маани берген, сөз менен сөздү,сүйлөм менен сүйлөмдү байланыштырып турган сөздөр кызматчы сөздөр деп аталат. Кызматчы сөздөр деген эмне?
4 Жандоочтор 1 2 3 5 Байламталар Бөлүкчөлөр Модаль сөздөр
атооч,табыш,барыш,чыгыш жөндөмөсүндөгү сөздөр менен тизмектешип, аларды жандап айтылат. Сүйлөмдөгү сөздөрдү байланыштыруу кызматын аткарат. Мисалы: Окуучулар мектепти көздөй чуркашты. Сен экинчи жол аркылуу барышың керек эле. Жандоочтор
аркылуу, сайын, сыяктуу, шекилдүү,тууралуу, жөнүндө, боюнча, бою,үчүн, менен, дейре, чейин, кийин, карай, карата, караганда, сымак, сөрөй, соң, көздөй, жараша, мурун ж.б.
сүйлөмгө кошумча маани гана берет. Мисалы: Шаймерден сабакка өтө кеч келди. Бүгүн көчөдө эч киши көрүнгөн жок. Бөлүкчөлөр
гана, эле, эң, өтө, абдан, аябай, аябагандай, дагы, деле, так, нак, ооба, эч, турсун, турмак, түгүл, ыя, куду, кадим, го ж.б. Бөлүкчөлөргө төмөнкү сөздөр кирет:
ой-пикирди ырастайт,аны божомолдогонун билгизет.Кандайдыр бир нерсенин зарылдыгын, милдеттүүлүгүн туюндурат. Мисалы: Албетте, биримдиктүү болсок, жакшылыкка жетебиз. Ырас, жалкоолугубузду моюнга туура алышыбыз керек. Модалдык сөздөр
албетте, арийне, чындыгында, чынында, ырас, сөзсүз, шексиз, балким, чамасы, болжолу, сыягы, мүмкүн, керек, тийиш, имиш, ыктымал, чыгар, окшойт, өңдөнөт, кана ж.б. Модалдык сөздөр
Кызматчы сөздөрдү тап балким байламта,жандооч,бөлүкчө, модаль сөздөр сесссебе байламта,жандооч,бөлүкчө, модаль сөздөр тууранды сөздөр, каратма сөздөр сырдык сөздөр, тактооч, бөлүкчө байламта, жандооч, тууранды сөздөр байламта,жандооч,бөлүкчө, модаль сөздөр
Байламталарды белгиле балким с сесссебе сайын, өтө себеби,менен абдан, ары чейин,албетте сайын, өтө чейин, албетте себеби,менен абдан, ары сайын, өтө чейин, албетте
220-көнүгүү өз алдынча иштөө көнүгүүсү. Төмөнкү таблицадан карап, кызматчы сөздөрдү катыштырып сүйлөм түзгүлө. аркылуу, сайын, сыяктуу, шекилдүү,тууралуу, жөнүндө, боюнча, бою,үчүн, менен, дейре, чейин, кийин, карай, карата, караганда, сымак, жана,менен, да, дагы,анткени,себеби, эмне үчүн, эгер,эгерде, бирок, антсе да, ошентсе да, ал эми, же, же болбосо, гана, эле, эң, өтө, абдан, аябай, аябагандай, дагы, деле, так, нак, ооба, эч, турсун, турмак, түгүл, ыя, куду, кадим, го ж.б. албетте, арийне, чындыгында, чынында, ырас, сөзсүз, шексиз, балким, чамасы, болжолу, сыягы, мүмкүн, керек, тийиш, имиш, ыктымал, чыгар, окшойт, өңдөнөт, кана Жандоочтор Байламталар Бөлүкчөлөр Модалдык сөздөр
Байламталар сөз менен сөздү, сүйлөм менен сүйлөмдү байланыштырат. Мисалы: Мен сабакка шашып жөнөдүм, бирок кечигип калдым. Айжан менен Болот бир класста окушат.
жана,менен, да, дагы,анткени,себеби, эмне үчүн, эгер,эгерде, бирок, антсе да, ошентсе да, ал эми, же, же болбосо, Байламталарга төмөнкү сөздөр кирет:
« Эки дос » деген темада байламталарды катыштырып аңгеме түзүү
Билдим Билгим келет Билем
Саламатта калгыла !
