Орындаған: Рахымова А. Тобы: 402фк- ” А ” Қабылдаған:Дилданов М.К. Фармация ісін ұйымдастыру және басқару кафедрасы ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ФАРМАЦЕВТИКА АКАДЕМИЯСЫ
Кіріспе Негізгі бөлім Дебиторлық қарыздар Есеп беруге тиісті тұлғалармен есеп айырысуды есепке алу Дебиторлық есеп айырысуды бақылау Қорытынды Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Дебиторлық қарыз – кәсіпорынға (ұйымға, мекемеге) шаруашылық қарым-қатынас жасаудың нәтижесінде басқа бір заңды немесе жеке тұлғаның берешек болған борышы. Бұл бір кәсіпорынның айналымдағы қаржысын екінші бір ұйым немесе жеке адамның пайдаланғандығын көрсетеді.
Дебиторлық қарыз – кейде қаржы тәртібін бұзудан, туарды, қаржыны талан-таражға түсіруден, күрделі құрылысқа байланысты қарыздардан т.б. құралады. Дебиторлық берешектердің өсуі кәсіпорынның қаржы жағдайын ауырлатады. Осыған байланысты экономикада қоданылып жүрген есеп айырысу – несие қатынастарының тәртібі. Дебиторлық берешектің өсіп кетпеуін қадағалап отырады. Дебиторлық берешек дер кезінде өндіріліп алынуға тиіс. Егер өндіру мерзімі өтіп кетіп, дебиторлық берешек шығыстан шығарылған жағдайда, бұл мерзімді өткізіп алған адамдар тиісінше жауапқа тартылады.
Сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысу есебі бухгалтерлік есептің мынадай шоттарында жүреді: 1210 "Алынуға тиісті қарыздар" шоты; 1220 "Алынған вексельдер" шоты; 1230 "Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің басқадай қарыздары" шоты.
Сатылған (жөнелтілген) өнімнің, тауарлардың, істелінген жұмыстардың және көрсетілген қызметтердің нақты өзіндк құнына сәйкес мына төмендегідей шоттардың корреспонденциясы жасалады : 7010 «Сатылған дайын өнімнің (жұмыстардың, қызметтердің өзіндік құны» 7020 «Сату үшін алынып, сатылған тауарлардың өзіндік құны» шоттары 1320 «Дайын өнімдер» 1330 «Алынған тауарлар» 8010 «Негізгі өндіріс» 8020 «Өз өндірісінің шала өнімдері» 8030 «Қосалқы өндіріс».
Сатып алушыларға және тапсырыс берушілерге төлеу үшін берілген есеп айырысу-төлем құжаттарын төлегеніне қарай 1050 "Валюталық шотындағы нақты ақша", 1040 "Есеп айырысу шотындағы нақты ақша, 1010 "Кассадағы нақты ақша" шоттары дебеттеледі де, 1210 "Алынуға тиісті қарыздар" шоты кредиттеледі. Жабдықтаушы кәсіпорынның бухгалтериясы бұрынырақ төленген авансты есепке алады да, ол: 3510 және 3520 шоттарының дебеті және 1210-шотының кредиті бойынша кәрініс табады. Егер де алынуы тиіс шоттар алғашқыда шетел валютасымен, содан соң теңгемен кәрсетілсе, онда олардың есептік кезеңнің соңына пайда болған оң айырмасы 1210 шоттың дебетінде және 6250 кредитінде керсетіледі, ал теріс айырмасы 7430 дебетінде және 1210 шоттың кредитінде көрініс табады.
Қойылған талапқа жеңілдік берудің келісім-шарты бойынша жасалатын операциялардың есебі. Бір заңды тұлға келісімшарт бойынша екінші бір заңды тұлғаның қандай да бір міндеттемесін (тауарлы-материалдык құндылықтарды жеткізіп бергені, аткарған жұмысы, көрсеткен қызметі үшін төлемді) орындаған кезде өзінің заңды құқықтық талабын толық немесе ішінара көлемде азайтып немесе төмендетіп береді.
Есеп айырысуды бақылаудың ықпалды тәсілі дебиторлық және кредиторлық берешектердің, кірістік құжаттарды тіркеудің дұрыстығына функционалдық аудитті уақтылы өткізу, тіркелген құжаттарды төленген құжаттармен салыстыру болып табылады. Бұл тұрғыдан қарағанда, кірістік ордерлер бойынша алынған ақшаны сіңіріп кетуді жеңілдететін жағдайларды анықтау қажет. Кассалық ордерлерді төлегенде және төлеушінің қолына құжат беруді тіркеудің жоқтығы немесе шоттардың төленбеуін атап өту маңызды.
Есеп айырысуды бақылаудың ықпалды тәсілі: дебиторлық және кредиторлық берешектердің, кірістік құжаттарды тіркеудің дұрыстығына функционалдық аудитті уақтылы өткізу тіркелген құжаттарды төленген құжаттармен салыстыру болып табылады.
Басқадай дебиторлық қарыздарды (борыштарды) есепке алу 33 "Басқалай, дебиторлық қарыздар" бөлімшесіндегі шоттарда жүргізіледі.
Алынуға тиісті шоттарға : ақшалай қаражатқа, тауарға, көрсеткен қызметке субъектілердің ақшалай емес активтеріне деген тілек-талаптары кіреді Дебиторлық берешек алынуға тиісті шоттарды төлеу мерзіміне немесе борышты өтеу күтілетін күніне қарай ағымдық және ұзақ мерзімді болады. Әдетте дебиторлық берешек шот-фактуралармен расталады. «Алынған вексельдер» бабы ресми борыштық міндетемелермен расталады.
Мерзімінде төленбеген дебиторлық берешек ақталмайтын болып саналады. Ол есеп жэне қаржы тәртібін бұрмалаушылықтар, ұйымдағы және бухгалтерлік есеп жүргізудегі кемшіліктер, тауарлық-материалдық қорларды жіберуді бақылаудағы босаңсулар салдарынан пайда болады.
Қазақстан Республикасындағы барлық шаруашылық субъектілеріндегі табысты есептеу тәсілімен айқындайтышдықтан, күдікті борыштар бойынша резерв құру қажеттілігі туады. Олар тәуекел қоры болып табылады, сол немесе басқа борыштың өтелмей қалуынан сақтандырады. Бухгалтерлік баланста дебиторлық берешек күмәнді борыштар бойынша резервті есептеп шығару үшін көрсетіледі
Управление и экономика фармации, В.Л.Багирова, издательство медицина, 2004 г. Клинико-экономический анализ. Издание 3-е. под ред. П.А. Воробьева/М.: « Ньюдиамед », 2008 г. ОСТ «Клинико-экономические исследования. Общие положения». Приказ Минздрава России № 163 от 27.08.2002 г. Журналы: «Проблемы стандартизации в здравоохранении», «Клиническая фармакология и фармакоэкономика » Баранчеев, В. П. Управление инновациями : учебник для бакалавров / 2012. www.google.kz Пайдаланылған әдебиеттер тізімі :
Назар аударғандарыңызға рахмет !
