Орындаған: И сай А. Тобы: 402фк- ” Б ” Қабылдаған: Дилданов М.К. Фармация ісін ұйымдастыру және басқару кафедрасы ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ФАРМАЦЕВТИКА АКАДЕМИЯСЫ
Кіріспе Негізгі бөлім Дебиторлық қарыздар жөніндегі түсінік және олардың жіктелуі Сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысудың есебі Дебиторлық есеп айырысуды бақылау Қорытынды Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Дебиторлық қарыз дегеніміз корпорацияның шаруашылық қарым-қатынасы нәтижесінде заңды құқығы бар мекеме мен қоғамның құқықты мүшелерінен алуы тиіс борыш сомасы, яғни бұл сатып алушылардың, еншілес серіктестіктердің, корпорация қызметкерлерінің т.б. тұлғалардың корпорацияға тиесілі міндеттемелері.
Қарыз алушы, дебитор ( латын сөзінен debitum - борыш, міндет ) Дебиторлық қарыз – бұл кәсіпорынға басқа заңды тұлғалар немесе кәсіпорынның шаруашылық, өндірістік қызметі барысында сатып өткізілген өнімдері ( тауарлары, жұмыстары ).
Дебиторлық борыштардың құрамына кәсіпорынның төмендегі қарыздары есепке алынады :
Дебиторлық борыштар төлеу мерзіміне сәйкес немесе борышты өтеу мерзіміне байланысты : ұзақ мерзімді ; қысқа мерзімді ( ағымдағы );
Қысқа мерзімді қарыздар - ұйымның бір жылға дейінгі қарызы, Ұзақ мерзімді қарыздар бір жылдан жоғарғы қарыздар. Дебиторлық борышты қалыпты өтеу мерзімі 5-90 күн болып табылады.
Қайтарылмайтын дебиторлық қарыздарды есептен шығарудың екі әдісі бар: Қ айтарылмайтын борыштың болатынын алдын - ала қарастыру нәтижесінде құрылады. Нақты дебиторлық қарыздар қайтарылу мүмкіндігі жоқ борышқа айналғаннан кейін қайтарылмайтын борыш деп танылады.
Кредиторлық борыш келесідей бөлімдерден тұрады: 1. несиелер ; 2. алдағы кезеңнің кірістері ; 3. дивиденттер бойынша есеп айырысу ; 4. бюджетпен есеп айырысу ; 5. еншілес (тәуелді ) серіктестерге несиелік борыш ; 6. бюджеттен тыс төлемдер бойынша есеп айырысу ; 7. алынған аванстар ; 8. жабдықтаушылар және мердігерлермен есеп айырысу ; 9. басқа да кредиторлық борыш және аударымдар.
Кредиторлық қарыз тексерудің басты міндеттері мыналар : - Төлем тәртібін сақтауды тексеру. - Есептеуде қолданылатын бағаның, тарифтік және басқа құндық көрсеткіштердің негізділігі. -Кредиторлық қарыз сомасының шынайылығын тексеру. - Есептеулерді реттеу мен кредиторлық қарызды азайту жөніндегі ұсыныстар. -Кредиторлық есеп айырысу жағдайын бақылауды ұйымдастыру
Кредиторлық қарыздың есепті кезеңінің басы мен аяғындағы жағдайы баланста болады : 1.Төленуге тиісті шоттар мен вексельдер. 2.Алынған аванстар. 3.Салықтар бойынша қарыздар. қ арыз. 4.Төленуге тиіс дивидендтер. 5.Негізгі компания мен еншілес ұйымдар арасындағы топ ішіндегі операциялар 6.Акционерлік қоғамның лауазымды адамдарына қарыз. 7.Басқадай кредиторлық қарыздар
Сатылған (жөнелтілген) өнімнің, тауарлардың, істелінген жұмыстардың және көрсетілген қызметтердің нақты өзіндк құнына сәйкес мына төмендегідей шоттардың корреспонденциясы жасалады : 7010 «Сатылған дайын өнімнің (жұмыстардың, қызметтердің өзіндік құны» 7020 «Сату үшін алынып, сатылған тауарлардың өзіндік құны» шоттары 1320 «Дайын өнімдер» 1330 «Алынған тауарлар» 8010 «Негізгі өндіріс» 8020 «Өз өндірісінің шала өнімдері» 8030 «Қосалқы өндіріс».
Сатып алушыларға және тапсырыс берушілерге төлеу үшін берілген есеп айырысу-төлем құжаттарын төлегеніне қарай 1050 "Валюталық шотындағы нақты ақша", 1040 "Есеп айырысу шотындағы нақты ақша, 1010 "Кассадағы нақты ақша" шоттары дебеттеледі де, 1210 "Алынуға тиісті қарыздар" шоты кредиттеледі. Жабдықтаушы кәсіпорынның бухгалтериясы бұрынырақ төленген авансты есепке алады да, ол: 3510 және 3520 шоттарының дебеті және 1210-шотының кредиті бойынша кәрініс табады. Егер де алынуы тиіс шоттар алғашқыда шетел валютасымен, содан соң теңгемен кәрсетілсе, онда олардың есептік кезеңнің соңына пайда болған оң айырмасы 1210 шоттың дебетінде және 6250 кредитінде керсетіледі, ал теріс айырмасы 7430 дебетінде және 1210 шоттың кредитінде көрініс табады.
Дебиторлық қарыздар соларға байланысты түсетін табысты салыстырғанның нәтижесінде ғана танылады, бірақ табыстан баға бойынша да, сату бойынша да берілген жеңілдіктермен (скидки) қоса, сатудан қайтарылған тауарлардың шегеріледі
Қойылған талапқа жеңілдік берудің келісім-шарты бойынша жасалатын операциялардың есебі. Бір заңды тұлға келісімшарт бойынша екінші бір заңды тұлғаның қандай да бір міндеттемесін (тауарлы-материалдык құндылықтарды жеткізіп бергені, аткарған жұмысы, көрсеткен қызметі үшін төлемді) орындаған кезде өзінің заңды құқықтық талабын толық немесе ішінара көлемде азайтып немесе төмендетіп береді.
Есеп айырысуды бақылаудың ықпалды тәсілі дебиторлық және кредиторлық берешектердің, кірістік құжаттарды тіркеудің дұрыстығына функционалдық аудитті уақтылы өткізу, тіркелген құжаттарды төленген құжаттармен салыстыру болып табылады. Бұл тұрғыдан қарағанда, кірістік ордерлер бойынша алынған ақшаны сіңіріп кетуді жеңілдететін жағдайларды анықтау қажет. Кассалық ордерлерді төлегенде және төлеушінің қолына құжат беруді тіркеудің жоқтығы немесе шоттардың төленбеуін атап өту маңызды.
Управление и экономика фармации, В.Л.Багирова, издательство медицина, 2004 г. Клинико-экономический анализ. Издание 3-е. под ред. П.А. Воробьева/М.: « Ньюдиамед », 2008 г. ОСТ «Клинико-экономические исследования. Общие положения». Приказ Минздрава России № 163 от 27.08.2002 г. Журналы: «Проблемы стандартизации в здравоохранении», «Клиническая фармакология и фармакоэкономика » Баранчеев, В. П. Управление инновациями : учебник для бакалавров / 2012. www.google.kz
Назар аударғандарыңызға рахмет !
