Омарқожаұлы Нұрберген С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті, ҚР, Астана қ. ауылшаруашылығы ғылымдарының д окторы, профессор
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Айлар Фаза 4 Фаза 1 Фаза 6 Фаза 3 Фаза 5 Фаза 2 Құрғақ зат Т.С. Сүт сауымы ҚЗ шегі Сүтею Суалу Fresh Far Off Close Up
Жегізілген аумақты жемшөбі... ІІІ класс болғанда сиыр сауымы – 24 кг, ІІ -"- – 36 кг, І -"- – 50 кг болып, 1 кг сүтке жұмсалған құнарлы жем мөлшері, тиісінше, 6 00- 5 00; 5 00- 4 00; 350 -300 грамға кеміген Бұл азықтандырудың экономикалық фактор екенін көрсетеді
Бастапқы......... 1 0 -100 күн Ортаңғы ……... 101-200 күн Соңғы ………… 201-305 күн
Сауымның 30-70 күндерінде сиыр сүтейеді Суалған кезеңмен салыстырғанда оның зат алмасуы 300-700% өседі Азық (құрғақ зат) желіну мөлшері өнім өндіру мұқтаждығын қамтамасыз етпегендіктен, сиырдың дене қорының жұмсалуынан тірілей салмағы кемиді 3-4- ші айда азық (құрғақ зат) желінуі өсіп, сиыр тірілей салмағы өсе бастайды
Құрғақ зат желіну мөлшерінен сүт өнімділігі артқандықтан, оны түзуге қажетті энергия дене қорынан жұмсалады Соның салдарынан сүтею кезеңіндегі ТС кемуі 6-8%, ең шегі 10% аспауы керек. Одан асқан жағдайда сиыр денсаулығына зиян келіп, сервис-кезеңі ұзаруынан көбеюшілік көрсеткіштері төмендап, өнімділігі аяаяды Тұқымдық өнімдік қасиеттері жоғары сиырлар онлдай қасиеттері төмен сиырлармен салыстырғанда денедегі май қорын ұзағырақ пайдаланады Бұл кезеңде сиырлардың ТС кемуі күніне 700 г жетуі мүмкін
Физикалық – ас қорыту жолының сиымдылығы, қорыту мен химус жылжуының жылдамдығы; Метаболикалық – аумақты жемшөптің мол мөлшері қарынға (месқарынға) басқа азықтар енуін шектейді; құнарлы жемнің көп мөлшері рацион энергиялық қуаттылығын арттырғанмен, аумақты азық желінуін шектейді Аумақты және құнарлы азықтар қатынасы кормов, рационның физикалық аумағы ж.б.
Азық желінуі мен өнімділік шыңы аралық уақыттық мерзімі лаг-кезеңі деп аталады: - құнажын лаг-кезеңі – 8-10 апта - сақа сиыр лаг-кезеңі – 4-6 апта Жел інген а зық құрғақ затының әр 1 кг қосымша 2-2,5 кг сүт түзілуіне мүмкіндік тудырады Құрғақ зат желінуіне: сиыр өнімділігі тірілей салмағы азық мөлшері мен сапасы олардың қорытылуы жегізердегі алдын ала өңделуі жегізу жиілігі ж.б. жағдайлар әсер етеді
Р ациондағы: - құрғақ зат көлемі – 60-40% - протеин мөлшері – 18-19% - БДЖ – 28 %, ҚДЖ – 19 % болуға тиіс Рацион құрамы мен құрылымын қысқы мерзімді, жедел түрде өзгертуге болмайды Ацидоз, ҚЗ желінуінң азаюын, т.с.с. Жағдайларға жол бермеу үшін алғашқы екі аптада құнарлы жем мөлшерін біртіндеп, тәулігіне 500 - 700 г көлемінде қосады
Сүт сауымы, Тірілей салмағы, кг кг 400 500 600 20 14,6 15,9 17,3 30 17,7 19,6 20,9
Сауым күндері Жегізу деңгейі, % 15 75 30 85 60 95 90 100 120 100 150 98 180 93 210 81 240 79 270 71 300 65
Сауым аптасы 1-ші сауымда 2-ші және одан кейінгі саумдарда 1 14 16 (дене салмағының 2,5%) 2 15-16 19 (дене салмағының 2,9%) 3 17 21 (дене салмағының 3,4% ) 4 18 22 (дене салмағының 3,6%) 5 18-19 24 (дене салмағының 4%)
Prepartum Feed Prepartum Feed Intake Intake 5.00 10.00 15.00 20.00 25.00 ҚЗ кг / күн -21 -14 -7 0 7 14 21 28 Бұзаулау Сиырдың құрғақ зат жеуі (чип) Күндер
Азық ҚЗ АЭ, МДж / кг ҚЗ желінуі, тәулігіне/кг Сүт сауымы, тәулігіне/кг 11,0-ден жоғары 14 20-24 * 10,5-10,9 12,5 15 10,1-10,4 11,5 10 9,6-9,9 9 5 9,0-9,4 8 2 8,9-дан төмен 5,5 0 * - жемсіз негізгі аумақты азық есебінен алынатын сауым
Дене қорының ақуызы тек 100-300 кг сүт түзуіне жетеді Оның қорын толықтыру үшін рацион ҚЗ 17-19 % деңгейінде протеин жеткізіліге тиіс Жеткізілген протеиннің 35-30% месқарында ыдырамайтын түрде болуы керек Тәуліктік сауымы 20 кг-нан асатын сауын сиырдың протеиндік мұқтаждығын қамтамасыз ету үшін әр 5 кг сүтке «шикі» протеині 34-50% деңгейіндегі 500 г құнарлы жем жегізу керек
Сиыр денесінің 1 кг салмақ қосымына – 24 МДж, майлылығы 3,6-3,8% 1 кг сүт түзіміне – 3 МДж өнімдік энергия жұмсалады; оның дене салмақ қосымы мен сүт тізуге орташа пайдаланымы 60% (0,6) болғандықтан 1 кг: - сүт түзіміне… 3 : 0,6 = 5 МДж, -салмақ қосымына… 24:0,6 = 40 АЭ жұмсалады Дене қорының сүт түзіміне пайдаланымы 80% (0,8) шамасында болғандықтан, 1 кг дене салмағынан… 24 х 0,8 = 19 МДж, яғни 6-7 кг сүт түзуге жететін АЭ босайды
Қоңдылығы Суалған Бұзаулағаннан кейінгі балл кезеңде 1 аптада 2 аптада 70 күнде 3.25 6.06 12.07 13.17 13.90 4.04 6.07 10.56 11.50 13.21
Қоңдылығы Тірілей салмағының кемуі 3.25 0.64 43.30 4.04 1.12 55.52 P 0.001 0.065
Қоңдылығы Қоңының Тірі салмағының балл к е м у і 3.25 0.64 43.30 4.04 1.12 55.52 P 0.001 0.065
Оңтайлы қоңдылық деңгейі 3.75 3.25 3.50 Суалған кезең 3.75 3.25 3.50 > 300 Суалту басы 3.75 3.00 3.25 201 - 300 Соңы 3.25 2.75 3.00 101 - 200 Ортасы 3.00 2.50 2.75 31 - 100 Шыңы 3.25 2.75 3.00 1 - 30 Басы 3.75 3.25 3.50 Бұзаулау Max Min кезеңі к үні Норма С А У Ы М Сиыр қоңдылығы
Жоғары өнімді сиыр азықтандыруының шешуші кезеңі – саумының алғашқы үштік кезеңі Бұл кезеңдегі астарласқан организм мұқтаждығын жан - жақты және толық қамту мүмкіндігі шектеулі
1% ба с мертігеді 18% бас бракқа шығарылады Сиыр сауымы 200 -250 л кемиді 140-200 л сүт бракқа шығарылады Сервис-кезеңі 19 күнге ұзарады Шудың уақытында бөлінбеуінен келген зиян соммасы 30 00- 40 00 теңгені құрайды Шудың уақытында түспеуінің салдары
Бүкіл кезең бойында жоғары энергиялы, сүт түзімін қамтамасыз етуге жеткілікті протеині бар, рацион жегізу керек Қоңдылығы – 2.75-3.25 балл аралығында болуға тиіс
Қоңдылығы 2.5 - 3.25
Қоңдылығы 2.75 - 3.25 Азықтандыру мол сүттілікпен қатар сиыр салмағын толықтыруға бағытталады
Қоңдылығы 3.25 - 3.75 Денеде келесі сауымға қажет қор жинала бастайды
Қоңдылығы 3.50 - 3.75 Азықтандыру мақсаты – жақсы дамыған, салмақты (енесінің т.с. 7-10% шамасында) бұзау алу
