Сабақтың тақырыбы: Жер ғаламшарында неге тіршілік бар?
Табиғат Тірі Өлі Жер Су Ауа Күн Тас Өсімдік Жануар Адам Табиғат дегеніміз –Біз өмір сүріп отырған қоршаған ортаны табиғат деп атаймыз.
Ауа қатты және сұйық заттар сияқты жылынғанда, кеңейеді. Оның тығыздығы төмендейді де, ол жеңілдейді. Жеңіл жылы ауа жоғарыға көтеріледі, – өрлеу қозғалыстары жүреді. Салқын ауа тығыз, ауырлау болғандықтан, ол төмен түседі, – төмендеу қозғалыстары пайда болады. Сонымен, табиғатта ауа массасы үнемі қозғалыста жүреді.
Ауа массасы – бұл температурасы, ылғалдылығы, қысымы, шаңдану сияқты ерекше қасиеттері бар ауаның үлкен көлемі. Ауа массасының ең негізгі қасиеті – қозғалыста болуы.
Берілген сызбаны мұқият қара. Табиғатта бұл үдеріс қалай аталатынын есіңе түсір.
Зат айналымы – бұл тірі организмдер сатылап пайдаланған кезде ерте ме, кеш пе, бастапқы заттың қайта қалпына келуіне, яғни айналымның тұйықталуына алып келетін заттардың өзгерісі.
Тапсырма 1 Төмендегі берілгендерге қарап, өлі табиғатпен, тірі табиғатқа жататындарды сызық арқылы сәйкестендіріңіз. Орман Каспий теңізі Өлі табиғат Іле өзені Құмырсқа Тірі табиғат Жылан Алтын Торғай Жел Қына Саңырауқұлақ
a) Мәтін ішінен өлі табиғатта болатын үдерістерді анықтаңыз. __________________________________________ b) Осы үдерістерді қай аймақта кездестіруге болады ? __________________________________________ Дескриптор Білім алушы - мәтінді оқиды ; - өлі және тірі табиғатты ажыратады ; - өлі табиғатта болатын үдерістерді жазады.
Теңіздер, мұхиттар, көлдердің үстінен көтерілген су булары қайта сол жерге түседі Буланған сулардың біразы алыстағы құрлыққа түседі Кіші және үлкен су айналымы
Тапсырма 5 Төмендегі кестеге берілген тірі организімдердің тіршілік ортасын, немесе тіршілік ортамен байланысын жазып сипаттаңыз. Тірі организім Тіршілік ортасы Балық Ауа Аю
Тапсырманы орындау критерийлері: Табиғат үдерісінің пайда болуының негізгі себебі Ол үдерістің қоршаған орта мен адам өміріне әсері Жұптық жұмысты орындаудағы әр оқушының тапсырманы орындау үлесі.
Тапсырма 4. Кестеде көрсетілген табиғатта болатын үдерістердің себеп-салдарын анықтап жазыңыз. Дескриптор - желдің себебі мен салдарын жазады ; - найзағайдың себебі мен салдарын жазады ; - қардың жауу себебі мен салдарын жазады ;
Табиғаттағы көміртек айналымы. Көміртегі өсімдіктер әлемінде ең қажеттісі, себебі, өсімдіктер өсу үшін оларға көміртегі қажет, олар көміртегін бойына сіңіріп оттегі бөліп шығарады, ал оттегі барлық тірі ағзаларға қ a жет, олар онымен тыныс алады.
6- тапсырма. Сәйкестендіру. Кіші немесе биологиялық айналым: өсімдіктер, жануарлар, саңырауқұлақтар, микроорганизмдер және топырақ арасындағы зат айналым Күн энергиясы мен ауырлық күшінің әсерінен атмосфера, гидросфера және литосферада судың үздіксіз айналым бойымен қозғалуы.
