Sotsial psixologik treningni ahamiyati.
Sotsial psixologik treningni tashkil etishning milliy jihatlari. Sotsial psixologik treningni tashkil etishda jins tafovutlari. Shaxsni o’z fikrini erkin bayon etishga o’rgatish. Milliy qadriyatlar, milliy talab va didni hisobga olish. Aqliy fazilatlarni shakllantirish muammolari.
Trening o’tkazishda bir necha printsiplarga amal qilish lozim. 1. Erkinlik printsipi. 2. O’zini-o’zi diagnostika qilish. Bunda qatnashuvchilar o’zlarini fosh qilishlari mumkin o’zidagi muhim muammolarni anglashlari, uni izoxlab berishlari lozim. Agar guruxni yopiq deb bilishsa ( yopiq gurux guruxga qo’shimcha odam olmaydi ) bu guruxda muhim muammolar tez xal bo’ladi va trening muvaffakitli bo’ladi. Trening 10-12 kishidan boshlab 40 kishigacha o’tkazish mumkin. Mashg’ulot kamida 3-4 soat davom etishi kerak.
Trening-shaxsda mavjud bo’lgan yoki vujudga keladigan muammolarni hal qilish uchun zarur bo’lgan,bilim,ko’nikma va malakalarni hosil qilish maqsadida bahs-munozara,o’yin tarzidagi mashqlar orqali o’tkaziladigan mashg’ulotlar yig’indisi. Ayni kunlarda asabiylashish holatlari kuzatilayotgan quyidagi kishilar guruhini alohida ta’kidlab o’tish joiz ; - bolalar orasida ( bog’cha bolalari orasida kuzatiladigan asabiylashish holatlari ); - kattalar orasida ish joylarida ( rahbar yoki xodimlar orasida );
- oilada ( er-xotin, qaynona-kelin ); - keksalar orasida ; Trening tashkil qilish bosqichlari : 1) guruhni tashkil etish yoki yig’ish bosqichi ; 2) boshlang’ich bosqich ; 3) ishni olib borish bosqichi ; 4) yakunlash bosqichi.
Trening guruh a’zolarining soni 8 tadan 12 tagacha bo’lishi lozim. Ishtirokchilarni yoshi iloji boricha taxminan teng bo’lishi, yani ular orasidagi farq 4-5 yoshni tashkil etishi mumkin. Sotsial psixologik treningning vazifalari : 1) trening ishtirokchilarini umumiy qoida asosida jipslashtirish ; 2) guruhda trening o’tkazishning asosiy tarkibiy tartibini belgilab berish ; 3) qabul qilingan qonunlar asosida guruhni boshqarish imkoniyatlarini bilish ; 4) trening qonunlarining trening maqsadi va vazifalarga yo’nalganligi, guruhning maqsadga erishishi.
TRENING QONUNLARI: 1)”O-O” qonuni - bu trener va trening qatnashchilari bir xil maqsadda bo’ladi, bunda trener ham ishtirokchi sifatida qatnashadi ; 2) “ Mikrofon ” qonuni ; 3) “ faollik qonuni ”- hamma barobar ishtirok etadi ; 4) “ Faqat o’z fikrini bayon etish ” qonuni faqat “men” so’zi bilan boshlaydi ; 5)” Shu yerda va hozir”qonuni ; 6) “ Vaqtni tejash ” qonuni ; 7)” Shaxsni baholamaslik ” qonuni ; 8) “ Kondfendsiallik ” qonuni ;
Shaxslardagi ruhiy tushkunlikni keltirib chiqaruvchi omillar : Muloqatchanlikni yetishmasligi muammosidan siqilgan kishilar guruhi ; Iqtisodiy yetishmovchilikdan siqilgan kishilar ; o’z yaqinlarini yo’qotib siqilgan kishilar guruhi ; Kasallikka chalingan kishilar guruhi ; Ish joyida rahbar yoki xodimlar tomonidan shaxsiyatiga teggan hollarda siqilishga duch kelgan kishilar. Moslasha olmaslikdan siqilgan kishilar guruhi.
SPT da milliy jihatlar : a) hudud jihatdan ham bir xillikka e’tibor berilishilozim ; b) ishtirokchilarni milliy didlari to’g’ri kelishi lozim ; d) ishtirokchilarning yoshi, jinsi, millati jihatdan alohida e’tibor berilishi lozim ; Asosan 7-yoshdan 17-yoshgacha bo’lgan bolalar o’rtasida ayniqsa o’smirlik davrida juda ko’p ziddiyatlar kelib chiqadi. bum
Аҳиллаштирувчи ўйинлар. «Ботқоқлик». Бунинг учун картондан ясалган ўртача катталикда «ликопчалар» керак бўлади. Уларнинг сони 9 та бўлиши керак. Гуруҳ аъзолари қатор бўлиб, бирин-кетин тарелкаларга оёқ қўйиб ботқоқликдан ўта бошлайдилар, атрофда эса (иккинчи гуруҳ аъзолари) қароқчи тимсоҳлар юради. Тимсоҳлар тарелкаларни олиб кўйишга шай турадилар, мақсад ҳар бир гуруҳ аъзоси тарелкалардан оёқ узмаслиги, ҳеч бўлмаганда бир оёқнинг учи билан уларни босиб туриши керак. Агар гуруҳ аъзолари иттифоқ бўлиб ҳаракат қилсалар, мағлубиятсиз ботқоқликдан ўтадилар, биронта ликопчани тимсоҳга бермайдилар. «Автобус». Иштирокчилар икки гуруҳга бўлинадилар. Бошловчи улар иккита автобусда жойлашишлари кераклигини айтади. Автобус ўриндиқлари сифатида стуллардан фойдаланиш мумкин. Иштирокчилар стулларга бир-бирларига қарама-қарши жойлашиб ўтирадилар. Ҳамма икки автобусга жойлашиб бўлгач, бошловчи биринчи автобус юрмаслигини, у бузилиб қолганлигини маълум қилиб, ҳамма иккинчи автобусга ўтиши кераклигини айтади. Бу ўйин бошловчига гуруҳга иштирокчилар орасида бир-бирига ишончни ривожлантиришга ёрдам беради.
Sotsial psixologik treningni tarbiyaviy ahamiyati : Sotsial psixologik treningning shaxs tarbiyasi uning ijtimoiy vaziyatlarga to’g’ri moslashishi, muloqot madaniyati va texnikasining hosil bo’lishdagi ahamiyati cheksiz. Bunday texnalogiyalar insoniy munosabatlar sohasida yangi bo’lib, ularni keng amaliyotda joriy etishda xalqning psixologiyasi, uning ming yillar mobaynida shakllanib xalq ongi va xotirasida saqlanib mustahkam o’rnashib ketgan ananalar, rasm-rusumlar va odatlar qatorida o’z o’rnini topishiga aloqador mahalliy hamda o’ziga xoslikni hisobga olish zarur.
Trenerga qo’yiladigan talablar : 1) trener mukammal psixologik bilimga ega bo’lishi shart ya’ni o’zgalar shaxsiga xos bo’lgan psixologik xususiyatlarni bilishi va o’zgalar manfaatlarini doimiy o’z manfaatidan yuqori qo’yishi lozim. 2) o’zining shaxsiy fazilatlari va psixologiyasini bilishi va uni boshqara olishi kerak. 3) chuqur empatiya qobiliyatiga ega bo’lishi kerak. 4) o’ta o’zgaruvchan va moslashuvchan bo’lishi kerak ya’ni noto’g’ri vaziyatda o’zini yo’qotib qo’ymasligi kerak. 5) o’z xatti-harakatlarini maromida ushlab turishi kerak. 6) tinglash qoidalarini chuqur bilishi kerak. 7) ishlari oldindan rejalashtirilgan bo’lishi va natijasini qisman oldindan tasavvurga ega bo’lishi kerak.
Men xulosa qilib aytishim mumkinki, sotsial psixologik treninglar shaxsni muloqatchanlikka, shxslararo munosabatga kirishuvga, ruhiy tushkunlikka tushgan paytlarda va qiyin vaziyatlardan chiqib ketish yo’llarini topishga imkon beruvchi vosita hisoblanadi. Shaxslarning xulq-atvori, emotsional holatlari ayniqsa bolalarda ro’y beradigan xulq og’ushlarni bartaraf qiladigan vosita hisoblanadi. Bolalarni bilimga o’rgatishga, ularni tarbiyasini shakllantirishda qulay vosita hisoblanadi.
