Дайындаған : Қуандық Ұлпан Тобы : 403 ҚДС Мамандығы : « Қоғамдық денсаулық сақтау » Қабылдаған: Тультаева Маржан Тогамбаевна Астана Медицина Университеті КеАҚ Профилактикалық медицина және нутрициология кафедрасы
ЖОСПАР: І. Кіріспе ІІ. Негізгі бөлім 2.1 Қазақстандағы ұнның фортикакациялау кезеңдері 2.2 Фолий қышқылы 2.3 ДСҰ және тамақ өнімдерін міндетті фортификациялау IV.Қорытынды V. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Ұнды фортификациялау оны адам ағзасына қажетті дәрумендермен және минералдармен байытуды білдіреді. Адамның тамақ рационында фолий қышқылы мен дәрумендердің жетіспеушілігі анемия, жүрек-қан тамырлары ауруларына, ана мен бала өліміне себеп болады. Технологиялық өңдеу кезінде көптеген азық-түлік өзінің құнарлылығын азайтады. Бұларды қайта қалпына келтірудің бір жолы - ұнды дәрумендермен және микроэлементтермен байыту. Күнделікті қолданыстағы тағам болғандықтан адам ағзасына аса қажет темір, фолий қышқылы және дәрумендерді ұнға қосу тиімді. Қазақстан Республикасы « Халық денсаулығы дәне денсаулық сақтау жүйесі туралы » кодекстің 160-бабы, 3-тармағында темір жетіспеушіліктің алдын-алу мақсатында ел аумағына сатылатын жоғарғы және бірінші сортты бидай ұнын құрамында темірі бар дәрумендермен, минералдар және басқа да заттармен міндетті байыту ( фортификациялау ) көзделген.
Ұнды фортификациялаудың стратегиялық артықшылықтары * халыққа бағытталған тәсіл * дәйекті енгізудің максималды артықшылығы * аз мөлшерде күнделікті қабылдау қауіпсіздігі * тұрақты қаржыландыру * бір уақытта бірнеше микронутриенттерді қабылдау * айтарлықтай экономикалық пайда әлеуеті
халықтың барлық жас және әлеуметтік топтары көп мөлшерде тұтынатын жаппай өнім - Фортификанттардың салыстырмалы түрде аз дозалары ағзаға оңтайлы сіңеді - фортификанттардың компоненттерімен артық дозалану іс жүзінде мүмкін емес-қосылған дәрумендер мен минералдар астықта табиғи түрде болады, жаңа ештеңе қосылмайды. - жоғары және жоғары ұн өндірісіндегі шығындар бидай ұны фортификациялау үшін оңтайлы өнім болып табылады-жоғары және бірінші сұрыпты ұн өндірісіндегі шығындар 65-тен 90% - ға дейін витаминдер мен минералдарды құрайды - төмен құны, тұтыну бағаларына әсерінің болмауы-қолданыстағы технологиялық процеске қарапайым бейімделу
Қазақстан 2002 жылы ұнды фортификациялау жөніндегі Азия Даму Банкінің (АДБ) жобасына қосылды көп жылғы жұмыс нәтижелері :
Қазақстанда 2003 жылы халықаралық ұйымдардың ( кедейлікпен күрес жөніндегі Жапон қоры, Азия Даму Банкі, ЮНИСЕФ) қолдауымен бірінші және жоғары сұрыпты бидай ұнын алты микронутриенттермен : темірмен, Мырышпен 4 витаминмен (в 1, В 2, фолий және никотин қышқылдарымен ) фортификациялау бағдарламасы басталды. Ұнды осы алты микронутриенттермен байытуға арналған Премикс ( қоспа ) Қазақ тамақтану академиясы әзірлеген. Бұл стратегияның артықшылығы-оның арзандығы және бүкіл халықты қамту мүмкіндігі.
" Тамақ өнімдерінің сапасы мен қауіпсіздігі туралы " ҚР Заңы (2005) республикада өндірілетін жоғары және бірінші сортты ұнды жалпыға бірдей фортификациялауға көшуді қарастырды :
Фолий қышқылы (в 9 дәрумені ): қалыпты жасушалардың қатерлі ісікке айналуына жол бермейді ; жүктілік кезінде ұрықтың жүйке жүйесінің жасушаларын құруға қатысады жүктілік кезіндегі фолий қышқылының жетіспеушілігі туа біткен деформацияларға, шала туылуға, стихиялық түсік түсіруге, өлі туылуға, жаңа туған нәрестелердің физикалық және психикалық дамуының бұзылуына әкеледі. Фолий қышқылының тапшылығы : • тамырлардың атеросклерозының, жүректің ишемиялық ауруының, миокард инфарктісінің және инсульттің дамуына әкеледі. * ұрықта жүрек-тамыр ауруларының дамуына бейімділік бар. ҚАӨ ДДҰ және БҰҰДБ-мен бірлесіп жүргізген Қазақстандағы жалпыұлттық зерттеудің деректері бойынша әйелдердің фолатты тұтынуы РНП- ның тек 27% - ын құрайды.
БИДАЙ ҰНЫН ФОРТИФИКАЦИЯЛАУ: • АНЕМИЯҒА БАЙЛАНЫСТЫ АНА ӨЛІМ-ЖІТІМІНІҢ 22,6% – ҒА ТӨМЕНДЕУІНЕ • ЖҮЙКЕ ТҮТІГІНІҢ ТУА БІТКЕН АҚАУЛАРЫНЫҢ 30,0% - ҒА АЗАЮЫНА • ЕРЛЕР АРАСЫНДА ЖҮРЕК-ҚАН ТАМЫРЛАРЫ АУРУЛАРЫНЫҢ 13,0% - ҒА ЖӘНЕ ӘЙЕЛДЕРДЕ 8,0% - ҒА ТӨМЕНДЕУІНЕ • ДЕНЕ ЕҢБЕГІНІҢ ӨНІМДІЛІГІН 12,0% - ҒА 24% - ҒА АРТТЫРдЫ
Клиническое руководство по скринингу, профилактике и лечению железодефицитной анемии. Ташкент 2009. Iron deficiency anemia. EBM Guidelines. 17.04.20 14. Клинические рекомендации. Фармакологический справочник. “ГЭОТАР-МЕД”, 2004. Клинические рекомендации для практикующих врачей. ГЭОТАР-МЕД, 2007. Guidelines for the management of iron deficiency anaemia. Gut, 2000.v.46, p.1. Goddard A.F., Mcintyre A.S., Scott B.B. Основы клинической гематологии. Справочное пособие. Под редакцией проф. В.Г.Градченко,2005г. https:// kazmedic.org/archives/3967 https ://diseases.medelement.com/upload/59f5a6161cc59736ec2234b3d80c1988.pdf
