Орындаған: Еламанов Т.М
Мазмұны Тіс құрылысының анатомиялық ерекшеліктері Тістің құрылысы мен қызметі Тістің гистологиялық құрылымы Стоматологиядағы нөмірлеу Сүт тісінің құрылысы
Егер анатомия туралы айтатын болсақ, тіс жеке, толыққанды орган ретінде оқшауланбайды. Стоматологтар мүшені ұлпалар жиынтығы деп атайды: тағамды шайнауға арналған көрінетін қатты бөлік және оны қоршап тұрған жұмсақ тіндер. Анатомия тіс органын 3 бөлікке бөледі: Тамыр – жақ сүйегінде жасырылған көзге көрінбейтін құрамдас бөлік. Мақсаты мен орналасуына байланысты тістің бір түбірден үшке дейін болуы мүмкін. Бұл тіс бөлігі арнайы розеткаға, альвеолаға мықтап бекітіліп, дәнекер ұлпа қабатымен қоршалған. Мойын жасырын және көрінетін бөліктерді байланыстыратын аралық тіс элементі болып табылады. Мойын жоғарғы жағынан қызыл иектің шырышты қабығымен, ал төменгі жағында альвеолалардың сүйек тінімен жабылған. Тәж – бетінің үстінде көрінетін және сағыздың үстіне шығып тұратын қатты бөлік.
Табиғат орындалған функцияларға негізделген ерекше тіс пішінін анық берді. Адам тістерінің өлшемдері мен пішіндерінің әртүрлілігі тағамды шайнаудың белгілі бір кезеңіне байланысты. Тамақтың бір бөлігін тістеп алған кезде жақтың алдыңғы бөліктері әрекет етеді - бұл азу тістер. Олардың жұқа кескіш жиектері әртүрлі қаттылық пен консистенциядағы түсетін тағамнан бөлшектерді бөлуді жеңілдетеді. Содан кейін тағамды ұсақ және оңай сіңетін фракцияларға ұсақтау керек. Сүйір жиектермен сипатталатын тістер бұл тапсырманы жақсы жеңеді. Аузындағы ең массивті тістер - артқы және үлкен бүйірлік тістер. Оларды молярлар және премолярлар деп атайды. Олар тағамды шырышты күйге келтіріп, өңешке одан әрі итереді.
Анатомия кез келген мүшені бөліктерден тұратын элемент ретінде қарастырады. Ал гистология оны тіндердің әртүрлі түрлеріне бөледі. Гистологиялық тұрғыдан тіс органын 6 компонентке бөлуге болады: тіс эмалы; дентин; целлюлоза ; цемент; альвеола; периодонт.
Тістерді жіктеу мақсатында халықаралық екі таңбалы жазу форматы қабылданған. Дәрігерлер қандай тіс туралы ақпарат берілетінін түсінуі үшін алдымен жақтың сегменті (аймағы), содан кейін сериялық нөмірі енгізіледі. Ересек науқаста тістердің жалпы саны 32. Олар жоғары және төмен бірдей мөлшерде орналасып, доға тәрізді жақтарды құрайды. Барлығы 8 азу тіс, 4 азу тіс, 8 азу тіс, 12 азу тіс (олардың төртеуін «дана» деп те атайды).
Сүт тістері тұрақты тістердің құрылымынан ерекшеленеді деген қате түсінік бар. Шын мәнінде, оларда бірдей бөліктер бар - анатомия немесе гистология деңгейінде ешқандай айырмашылықтар жоқ. Жалғыз айырмашылық - балалардағы эмаль аз төзімді. Ол жойылуға әлдеқайда сезімтал. Ал балалардың рационында қарапайым көмірсулардың басым болуы және ауыз қуысының гигиенасы ережелерін сақтамау кариестің тез және көптеп дамуына әкеледі.
1. Уақытша тістеуде инсекторлар, қабыршақтар, молярлар бар (барлығы 20 тіс). Премоларлар жоқ. 2. Уақытша тістер кішірек. 3. Уақытша тістердің көкшіл-ақ реңктері бар. 4. Уақытша тістердің мойнында вестибулярлық бетінде айқын көрінетін эмаль ролигі жақсы контурланған. 5. Тіс экваторы іс жүзінде жоқ. 6. Уақытша тістердің тәждерінің биіктігі аз байқалады. (тістің ені биіктіктен үлкен) 7. Уақытша тістердегі ретенциялық нүктелер таяз, фиссуралар жоқ, тұрақты тістерде терең фиссуралар мен Фосса бар. 8. Уақытша тістерде эмальдың"иммундық аймақтарының" болуы - жоқ, тұрақты тістерде-бар (түйнектер, кесу жиектері) 9. Пульпаның мүйіздері жоғары. 10. Уақытша тістердің тамырлары тиісті тұрақты тістердің тамырларына қарағанда қысқа және бүйірлеріне кеңірек бөлінеді. 11. Уақытша тістердің тіс қуысы үлкен және тәждің пішінін қайталайды. Жасы ұлғайған сайын оның мөлшері азаяды. Тәжі мен тамырларының қабырғалары жұқа
12. Ауыстырылатын тістеу кезінде уақытша тістердің физиологиялық жойылуы және физиологиялық қозғалғыштығы байқалады. 13. Уақытша тістер альвеолярлы процеске перпендикуляр түрде шығады. 14. Тамыр қабырғалары жұқа, бір-біріне параллель жүреді. 15. Қалыптасқан тамыр кезеңінде тамыр арналары кең, шыңдары кеңейіп, өсу аймағына өтеді. Периодонтальды алшақтық тамырдың бүйір қабырғаларында көрінеді. 16. Уақытша тістердің тәждері мезио-дистальды бағытта олардың ұзындығымен салыстырғанда кеңірек. 17. Уақытша молярлар арналары тұрақты молярлар арналарына қарағанда аз өтеді. 18. Уақытша тістердің тамырларының апикальды ашылуы кеңірек. 19. Сүт молярларының тамырлары мен тәждері мезиодистік бағытта алдыңғы үштен бір бөлігінде тегістеледі. 20. Пришеечный тарақ-бабына щечной тараптар екіншіден молярах астам білдірілсе. 21. Окклюзиялық бет молярлардың тегіс тілдік және щек бетіне байланысты. 22. Эмаль мен дентин аз минералданған, яғни аз қатты тіс тіндері 23. Альвеолярлы доғада тістер тігінен орналасады, өйткені олардың тамырларының артында тұрақты тістердің рудименттері орналасқан
Әрбір жақтың 16 тістері бар - төрт азу тіс, екі азу тіс, төрт премоляр және алты азу тіс. Кейбір жағдайларда даналық тістер деп аталатын үшінші азу тістер жарылып кетпейді, өйткені олардың жақ сүйегінде бүршіктері жоқ - онда 16-ның орнына адамда жоғары және төмен 14 тіс болады. Сарапшылар бұл құбылысты тамақтану стиліндегі өзгерістерге байланысты тіс жүйесінің қысқаруымен немесе жеңілдетілуімен түсіндіреді.
Орталық азу тістің (барлық сегізінің ең үлкені) беті дөңес және бір конус тәрізді тамыры бар қашау тәрізді тәжі бар. 75% жағдайда жалғыз түбір өзегі түзу болады. Қашау тәрізді тәжі және бірдей дөңес беті бар бүйірлік азу тістің эмальда тән ойысы бар - «соқыр шұңқыр». Бір түбір өзегі бар, бірақ көбінесе ол жағына ауытқиды. Үстіңгі тіс қатарындағы азу тістер көбінесе төменгі тістерге қарағанда үлкенірек болады. Олар барлық жағынан ұшталған тәжмен және ең ұзын конус тәрізді тамырмен сипатталады. Азу тістердің бір түбір өзегі болады, ол түзу (45%), дистальды ауытқу (30%) немесе вестибулярлық ауытқу (12%) болуы мүмкін.
Призма тәрізді тәжі бар бірінші премоляр тілдің дөңес бетімен сипатталады. Шайнау жағында туберкулез, ал олардың арасында жарықшақ бар. Жоғарғы тіс қатарында бұл тістер әрқашан төменгі тістерге қарағанда үлкенірек болады. Түбірде ұзартылған бойлық ойықтар бар, олар оны 60% жағдайда екі бөлікке бөледі - ауыз және таңдай. Көбінесе екі түбір өзегі болады. Призма тәрізді тәжі бар екінші премолярдың негізінен бүйір беттері кеңейтілген бір түзу конус тәрізді тамыры бар. Кейде тамыр жоғарғы жағына қарай екіге бөлінеді. Көбінесе екі түбір өзегі болады. Бірінші азу тіс – тіс қатарындағы ең үлкен тіс. Тік бұрышты тәждің төрт бұрышы бар гауһар тәрізді шайнау беті және олардың арасында Н-тәрізді жарықшақ бар. Әдетте үш түбір өзегі бар, бірақ кейде 4 (25%) немесе 5 (1%) болады. Классикалық текше тәрізді тәжі бар екінші азу тістің шайнау жағында 4 төмпешік және Х тәрізді жарықшақ бар. Тістің 3 түбірі және үш (87%) немесе төрт (13%) өзегі бар.
Тісті сау қалпында сақтау үшін әрбір тамақтанғ аннан кейін ауызды шайып, тісті тазалау қажет. Күн сайын тісті таңертең және кешке мұқият тазалап жуу керек. Тісті тазалауда белгілі ережені есте ұстау шарт. Алдымен бөлме температурасындағыдай сумен ауызды бірнеше рет шаю, содан соң арнайы щёткамен тазалау, алдыңғы жағын үйкелей бермей, артқы бүйір тұстарында мұқият тазалау қажет. Щеткамен тістердің арасымен жоғарыдан төменге төменнен жоғарыға қарай ысқылау, тістердің ауыз қуысына қараған ішкі беттерінде тазалау қажет.
https://kpfu.ru/staff_files/F1066556969/stroenie_ZChS.pdf https://stomatology.su/anatomiya-postoyannyh-zubov.html https://zub.ru/articles/medical-advice/165679-stroenie-zuba-osobennosti-funktsii-numeratsiya/ https://youtu.be/oPzt6NSRzs4?si=NlbZ6bMOFGoqAqI2
