«ЖАСЫЛ» ҚҰРЫЛЫС – ӘЛЕМД I К НАРЫҚТАҒЫ БАСТЫ ТРЕНД
1 « Жасыл » ғимараттардың жобалауындағы және құрылысын- дағы нег i зг i бағыттарды анықтау 1970 жыл АҚШ және Еуропаның үлкен б i р бӛл i г i нде болған әлемд i к энергетикалық дағдарыс жобалауда жаңа ғылыми-эксперименттік бағыттың пайда болуына әкелд i және құрылыс «қуаттың ти i мд i пайдалануымен ғимарат» ұғымға қатысты немесе « энергияны ти i мд i пайдаланатын ғимарат». Қаз i рг i уақытта ти i мд i энергия немесе « жасыл » («эко») кешені сәулетш i л i к - құрылыс жобалауында ескерет i н ғимараттары деп аталады, және елеул i тӛмендету (б i р үлг i ) кәд i мг i ғимараттармен мынау ғимараттарды энергия шығынын салыстырғанда микроклимат жайлылығының б i р уақыттағы жоғарылауында баспанаға жылу болуға қамтамасыз етет i н шара инженерл i к-техникалық және жадта сақталатын сыртқы архитектуралық бейнені жасау. Мұндай б i р i нш i ғимарат 1974 жылы Манчестер қаласында (АҚШ ) салынған. Дегенмен, осы ғимарат құрылысының түпк i мақсаты және жаңа бағыт шеңбер i нде ол ерген барлық пайдаланудан энергия үнемдеуд i ң жиынтық әсер i н анықтау архитектуралық және инженерл i к шеш i мдер энергетика ресурстарды үнемдеуге бағытталған.
2 Тиiмдi энергия құрылысындағы қазiргi тұжырымдамалар Энергия тиiмдi үй – бұл энергияны тӛмен тұтыну мен қолайлы микроклиматпен сай келетін ғимарат. Тиiмдi энергия үйлерде қуатты үнемдеу 90%-ға дейін жетуі мүмкiн, ал энергия тиiмдi үйдi жылытуда жылдық қажеттiлiк 15 кВт·ч/м² аспауы мүмкiн. Қуаттың жалпы алғашқы тұтынуы жылына 120 кВт·ч/м² аспауын құрайды. Әр ел үшiн энергиялық тиiмдiлiктiң объектісі меншiктi жiктеу болады (А қосымшасы). Бүгiнгi күнге энергия тиiмдi үйдi аныұтаудың бiртұтас ресми халықаралық ұйғарымы жоқ. Алайда, еуропалық елдерде тӛмендегідей жіктеу бар: • энергия тұтынуы тӛмен үйлер; • энергия тұтынудың ультратӛмен үйлер; • энергияны түрлендіретін үйлер; • CO2 нӛлдiк шығу үйлер. «Тӛменқуатты үй» ұғымы Еуропада және әлемнің аймақтары бойынша және уақыт ағымында ӛзгередi. Үй-жайлардың iшкі ауа райына қалыптасқан тарихи талаптар ескерiледi. Сонымен қатар тӛменқуатты үй деп тӛмендегілер түсiнiледi: • энергия тұтынудың ультратӛмен үйлер (ultra low energy house ); • пассив үй (passive house ); • қуаттың нӛлдiк тұтыну үйлері (zero-energy house ).
Мысал ретінде Германиядағы (сәулетші Рональд Диш ) күн кентін есептейді, Фрайнбурга оңтүстік-батысындағы орналасқан, Qartier Vauban тұрғын үй ауданы, 1 суретте кӛрсетілген. Осы тұжырымдама шеңберінде салынған тұрғын үйлер мен бірегейлігі кент мынада, бір қарағанда, кӛбірек энергия " белсенді " үйдегі барлық 58 офис ғимараты қолданылады. "Нӛлдік CO2 шығынды үй " немесе "эко-үй" ұйғарым, жылыту және ыстық сумен жабдықтау кӛздерін салқындатуға арналған үй-жайларды, ғимараттарды қоса алғанда, толық жұмсалатын энергиямен қамтамасыз етуіне қолданылады, ауаны желдету, жарық беру, тамақ дайындау және электр аспаптары. Мұндай үй CO2 бӛлмейді және ең экологиялық болып есептелінеді. Экологиялық үйлер Еуропада кең таралады. Мысалы, Ұлыбританияда, онда ӛзге қызметтер ұсынса, кӛмір қышқыл газын экологиялық жылы әрі арзан үй тұрғызуға шындап британдық сәулетшілер санымен атмосфераға сабан бірі.
1-сурет – Qartier Vauban тұрғын ауданындағы күн кенті (Германия, сәулетші Рональд Диш ). Жалпы кӛрініс
Экологиялық энергоэффективті тереңдеген үй мысалы ретінде Dieticon тұрғын үй болып табылады (сәулетші Питер Ветш ) 2-суретте кӛрсетілген үлгі. Тұрғын үй Гарри Невила тереңдеген экологиялық тӛмендетуге мүмкіндік береді (2010) және жылумен және электроэнергия арналған шығыстар болып табылады. Экологиялық үйлер жобалары Ресейде де пайда болуда, үлгі ретінде Сколково қаласындағы экологиялық үйлер жобасын есептеуге болады, тұрғын жайлар жасыл ӛсімдіктердің белсенді бола алады (3-суретте кӛрсетілген ).
2-сурет – Dieticon - дегі « Жер үй» (сәулетші Питер Ветш ). Жалпы кӛрініс
3-сурет – Сколководағы экологиялық тұрғын үйлердің жобасы ( Ресей, 2012 ж., « Atrium Studio» сәулеттік студия). Жалпы кӛрініс
Биоклиматтық сәулетті дамыту " жасыл " стандарттарымен : LEED АҚШ-та, BREEAM Англияда, DGNB Германияда, құрылыс саласында және заманауи технологияларда экологиялық және энергиялық тиімділік дәрежесін бағалайиын жаңа жобалар. Ең ірі экологиялық ғимараты (сәулетші Ренцо Пиано ( Piano Renzo )) болып ғылыми-зерттеу институтының ғимаратының және мұражайының Калифорниялық Ғылым академиясы табылады (4-суретте кӛрсетілген ).
4-сурет – Калифорниялық Ғылым академиясының ғылыми-зерттеу институты және мұражай ғимараты ( сәулетші Ренцо Пиано ( Renzo Piano). Интерьер фрагменті
4-сурет ауданы 9900кв м ғимарат жермен жабылған, шатыр сияқты. Болат ғимаратының астында қаңқамен Стейнхартский аквариум жайғасады ( Steinhart Aquarium), планетарий Моррисона ( Morrison Planetarium), табиғи паркі Кимбол ( Kimball Natural Park) сегіз 20 миллионнан астам ғылыми- зерттеу бӛлімдерінің, сондай-ақ, ғылыми үлгілерін. « Жер » қолдану есебінен құралған шатырын топырақтың жылу оқшаулағыш қабатын 150 мм болып жасалады. Табиғи вентиляция есебінен пайда болады, олар температуралық мониторлар кӛмегімен терезе ашылады және жабылады. Қалдықтарды кәдеге жарату жӛніндегі ғимаратында арнайы жүйелерінің кӛмегімен 90% қоқыс ӛңдеуге болады.
Су үнемдеу және энергия үнемдеу жүйесі шеңберінде кӛзделетін ӛзге де ресурстар, сондай-ақ бірегей биоклиматтық тұжырымдамаларын " ақылды қалалар " жобалары әзірленуде, қайта ӛңдеу үшін пайдалы бас қаланың қоқыс материалдар ( құрылыс, отын, ты айт ыштар ). Мысалы, Panasonic компаниясынан "Ақылды қала" жобасы Fujisawa Sustainable Smart Town ( Жапонияда ), 5-суретте кӛрсетілген.
5-сурет – Panasonic компаниясынан "Ақылды қала" жобасы Fujisawa Sustainable Smart Town ( Жапонияда ). Жалпы кӛрініс
Қорытындысында атап ӛткім келеді, қазіргі заманғы жаңа тәсілдері қоршаған ортаны сақтау үшін қазіргі заманғы әлемдік архитектура жобалау энергия тиімді жаппай тұрғын үйлерді кешенді тұжырымдамасын белсенді пайдаланады. Ғимарат қазіргі заманғы энергиятиімді - бұл кешенді ұғым ретінде кеңінен қамтитын мұндай ұғымдар «эко-үй», « зиялы ғимарат» биоклиматтық сәулет. Қазіргі уақытта энергетикалық жағынан неғұрлым тиімді және экологиялық таза технологиялар мен басқа да шешімдердің құрылыс индустриясы саласындағы тұжырымдамасын сәулет ортаны үйлестіру жӛніндегі басым болып табылады.
