Есту және тепе – теңдік органы- самай сүйектің қалыңдығында орналасқан анатомиялық және функционалды байланысқан органдар. Есту мүшесінің құрылымы : сыртқы құлақ, ортаңғы құлақ, ішкі құлақтың бөлігі ( кохлеа,ұлу ). Тепе- теңдік органының құрылымы : вестибулярлық лабиринт ( вестибула ) және 3 өзара перпендикуляр жартылай шеңберлі канал, ішкі құлақта орналасқан.
Есту анализаторы : Есту мүшесі, Кіреберіс ұлу нервісі ( VIII жұп ), Субкортикалық және кортикальды есту орталықтары ( ортаңғы ми – бағдарлау рефлекстері, аралық ми – бейсаналық сезімталдық, үлкен ми сыңарларының самай бөлігі – саналы сезімталдық ). Вестибулярлық анализатор : Тепе- теңдік органы Кіреберіс ұлу нервісі ( VIII жұп ), Мишық
1.Сыртқы құлақ : Құлақ қалқаны Сыртқы есту жолы Дабыл жарғағы 2. Ортаңғы құлақ Дабыл қуысы Есту түтігі ( Евстахий түтігі ) Есту сүйекшелері 3. Ішкі құлақ Сүйекті лабиринт ( кіреберіс, ұлу, жартылай иірімді түтікшілері ) Корти мүшесі ( есту рецепторы)
Құлақ қалқаны-шеміршек пен теріден тұрады, дыбыстарды қабылдайды. Сыртқы есту жолы – оның шеміршек және сүйек бөліктері бар, ұзындығы 20-25 мм, теріде күкірт бездері көп, дыбыс толқындарын дабыл жарғағына өткізеді. Дабыл жарғағы – сыртқы және ортаңғы құлақты бөледі, дыбыстық тербелістерді механикалық тербелістерге айналдырады ( дірілді есту сүйектері жүйесіне жібереді ).
Дабыл қуысы – көлемі шамамен 1 см3, құрамында үш есту сүйегі ( балғашық, төсше және үзеңгі ) және екі бұлшықет ( құлақ қалқанының керілуін және есту сүйектерінің қозғалысын қамтамасыз етеді ). Есту түтігі ( Евстахий түтігі ) – мұрын-жұтқыншаққа барады, сыртқы және ортаңғы құлақтың қысымын теңестіреді.
Сүйекті лабиринт – уақытша сүйектегі каналдар жүйесі арнайы сұйықтықпен (перилимфа) толтырылған, ішінде мембраналық лабиринт орналасқан, сұйықтықпен ( эндолимфа ) толтырылған. Есту мүшесіне сүйек пен мембраналық лабиринттің бір бөлігі ғана жатады – ұлу. Ұлу – құрамында есту рецепторлары орналасқан Кортий органы - шаш жасушалары ( шамамен 24 мың ) арнайы мембранамен жабылған-эндолимфаның тербелістерін қабылдап, оларды есту нейрондарының сезімтал ұштарына жібереді.
Дыбыс толқындары дабыл жарғағының тербелісін тудырады. Ортаңғы құлақтың сүйек жүйесі дабыл жарғағының тербелісін ішкі құлақтың лабиринтіндегі перилимфаның тербелісіне айналдырады. Перилимфаның тербелісі ұлудағы эндолимфаның қозғалысына әкеледі. Ұлудағы эндолимфаның тербелісі Корти органының рецепторлық жасушаларында түктердің тербелісіне әкеледі, есту анализаторының сезімтал нейрондарының процестері өткізетін электрлік импульс пайда болады.
Ортаңғы құлақта үш есту сүйекшелері орналасқан : Балғашық – дабыл жарғағына қозғалыссыз қосылған Төсше – балғашық пен үзеңгіңі біріктіреді Үзеңгі – тербелістерді сопақ терезенің мембранасына жібереді, бұл ішкі құлақтың лабиринтінде перилимфа тербелістерін тудырады.
Тепе- теңдік органы ішкі құлақтың лабиринтінде орналасқан (вестибюль және 3 жартылай шеңберлі канал ). Вестибулярлық рецепторлар- шаш жасушалары, отолит аппараттары (отолит рецепторлары ) бар, эндолимфаның тербелісі кезде үдеуді қабылдайды. Лабиринт қарсаңында және үш жартылай шеңберлі каналда орналасқан рецепторлар өз жазықтықтарындағы үдеулерді қабылдайды-бұл дененің тепе- теңдігін үш өлшемді кеңістікте реттеуге мүмкіндік береді.
