Тақырыбы: Қан жүйесіне әсер ететін дәрілер Дайындаған: Балғабекова А.Қ.
«Рецепт на каждый день»
Қан жүйесіне әсер ететін дәрілердің жіктелуі:
Эритропоэз - кемігінде (жілік майында) түзілетін эритроциттердің өнімі. Эритропоэз стимуляторлары қан аздықты (анемияны) емдеу үшін қолданылады
Қолдануы: Темір препараттарын теміртапшылық гипохромды анемияларда, яғни темір сіңірілуі бұзылуында, созылмалы қан кетуде және жүктілік кезінде кеңінен қолданады.
ішке қабылдағанда темір ішекте күкірт сутегімен байланысып іш қатуды, АІЖ-ң шырышына тітіркендіргіш әсерінен құсу және лоқсу байқалуы мүмкін. Темір препараттары (таб., капс., драже түрінде шығарылады) ауыз қуысында құрамындағы сульфат сульфидке айналып тісте қара дақтың пайда болуын тудырады, сондықтан шайнамай қабылдаған дұрыс.
Ал темір препараттарын парентеральды енгізгенде күре тамыр жолдарында ауырсынулар, флебит, бет және мойын терісінің гиперемиясы, тахикардия, тыныс алу бұзылуы, ауыз қуысында металл дәмінің келуі, лоқсу, арқа мен буынның ауырсынуы және аллергиялық реакциялар байқалуы мүмкін.
Гемохроматозда, апластиялық және гемолитикалық анемияда, бауыр және бүйректің созылмалы ауруларында, созылмалы қабыну ауруларында және лейкозда қолдануға болмайды.
Ferro-Gradument - ферро-градумент: 0,525 таб. шығарылады, 1 таб. таңғы астан 1 сағ. бұрын белгіленеді. Tardyferon - тардиферон: 0,257 драже, 1 дражеден тамақтан 1 сағ. бұрын таңертең және кешке қабылдауға белгіленеді. «Ғеггоріех»««Ферроплекс»: 1-2 дражеден тәулігіне 3 рет тамақтан кейін белгіленеді.
«Sorbifer durules» - «Сорбифер-дурулес»: 1 дражеден тәулігіне 2 рет тамақтан 30 мин. бұрын белгіленеді. «Actiferrin» - «Актиферрин»: 1 капе, тәулігіне 1-2 рет; сиропын (ш ә рб ә т) 1 шай қасықтан тәулігіне 1-3 рет; тамшысын - 40-50 тамшыдан тәулігіне 3 рет белгіленеді.
Ferrum Lek - феррум-Лек: 2 мл амп. шығарылып, б/е; 5 мл амп. шығарылып, к/т е н гізіледі. Fercovenum - ферковен: 5 мл амп. шығарылып, к/т е н гізіледі. Темір мен кобальттың препараттары болып табылады. «Гемостимулин» (құрамы: темір лактаты, мыс сульфаты, құрғақ тағамдық қан).
а) Пернициозды (қатерлі В12-тапшылық, мегалобласты, Адиссон -Бирмер анемиясы) анемия В12 витаминінің тасымалдануын қамтамасыз ететін асқазан сөліндегі Касла «ішкі факторы» болмауынан (гликопротеин) В12 витаминінің сіңірілуі жетіспеушілігінен пайда болады, В12 витаминінің жеткіліксіздігінде эритроциттердің жетілмеген түрі (мегалобластар) түзіледі.
В12 витамині бауыр, ет, бүйрек, ж ұ мыртқа, сүт өнімдерінде бар, ал өсімдік тағамдарында кездеспейді. Адамға тәулігіне 1-3 мкг қажет, Цианокобаламин эритроциттердің өндірілуін күшейтеді.
Пернициозды (қатерлі) анемияда бауыр және жүйке жүйесінің ауруларында қолданылады
аллергиялық реакциялар, тахикардия, жүрек тұсының ауырсынуы, қан үюының жоғарылауы және ОЖЖ-гі қозудың жоғарылауы байқалуы мүмкін. Жіті тромбоэмболиями я, эритремияда және эритроцитозда қолдануға болмайды.
Cyanocobalaminum ( Vit. В1 2 ) - цианокобаламин (витамин В 12 ): 003 %, 0,01%, 0,02%, 0,05% 1 мл ерітінді ампулада шығарылып, к ү н ap а немесе күнде б/е, т/а, к/т е н гізіледі. Мөлшерін науқастың жағдайына қар а й белгілейді. Бір инеде В 1 және В 6 витаминдерін бірге е ң гізуг е болмайды, себебі кобальт иондары оларды б ұ зып, витамин В12, витамин В 1 - ң аллергиялық реакцияларын күшейтеді.
б) Макроцитарлы (фолий тапшылық) анемия ағзада фолий қышқылының көп шығындалуында (мысалы, ж ү ктілікте) байқалады, сонымен қатар кейбір препараттарды қабылдағанда (метотрексат, триметоприм, триамтерен) пайда болуы мүмкін.
Вс витамин (фолий қышқылы) көкөніс жапырақтарының, б ұ ршақ тұқымдастарының, түй е б ұ ршақ (фасоль) қ ұ рамында кездеседі, ал с ү т өнімдерінде, бауыр, буйрек, ж ұ мыртқада аз кездеседі. Ағзаға тәулігіне 0,2 мг қажет. Фолий қышқылы эритроциттердің т ү зілуіне өте қажет. Оның жеткіліксіздігінд е эритроциттердің ірі түрі түзіліп (макроцит), оның жалпы эритроциттөрдің саны бірден төмендеп кетеді.
Acidum folicum (Вс) - фолий қышідылы (Вс витамин): 0,001 таб, шығарылып, ½ -1 таб. тәулігіне 1-2 рет белгіленеді. Фолий қышқылын цианокоболаминмен бірге белгіленеді.
Эритропоэзды тежейтін дәрілер эритр е мияда (полицитомия) қолданылады. Олар жілік майына тежегіш ә сер көрсетеді. Фосфордың радиоактивті препараттары: Р-32 фосформ е н белгіленген натрий фосфатының ерітіндісі, имифос.
Б ұ л препараттар нуклеин қышқылдарының синтезін құрылымды ж ә не ферментті ақуыз синтезін күшейтеді. Олар лейкопоэз және басқа да ұлпаларды ң регенерациялық процесін күшейтеді. Лейкопения және агранулоцитоз, сондай-ақ нашар жазылатын жарақаттар, ойық жаралар, күйік, сынықта, мүшелердің дистрофиялық процесінде ұ лпа регенерациясын күшейту үшін қолданылады. Әрт ү рлі ісіктерде к о лдануға болмайды, жүқпалы ауруларда микробқа қарсы дәрілермен бірге тағайындайды
Methyluracilum - метилурацил (Б): 0,5 таб. шығарылып, 1 таб. тәулігіне 3-4 рет; 0,5 супп.; 10% жағылма түрінде шығарылады. Pentoxylum - пентоксил (Б): 0,2 таб. шығарылып, 1-2 таб. тәулігіне 4 рет тамақтан соң белгіленеді. Natrii nucleinas - натрий нуклеинаты: 0,1 ұнт, түрінде шығарылып, 1,0-нан тәулігіне 3-4 рет тамақтан соң белгіленеді.
Ісіктердің химиотерапиясымен байланысты лейкопениялардың ауыр түрлерінде, апластикалық анемияда және панцитопенияда, жілік майын ауыстырып отырғызуда, лейкопоэзбен иммунитетттің тежелуімен байланысты септикалық жағдайларда, ЖИТС-ң кешенді терапиясында нейтрофильдердің шеткерлік қанға өндірілуін және бөліп шығарылуын, гранулоциттердің, моноциттердін және Т-лимфоциттердің (молграмостим-адамның рекомбинантты гранулоцитты- макрофагальды колоние қуаттандырғыш факторы) өсуін реттегіш гемопоэзды (колоние қуаттандырғыш) өсу факторларының препараттары қолданылады.
Filgrastim - филлграстим (нейпоген): 0,3 және 0,48 құрғақ зат амп. шығарылып, 20-50 мл 5% глюкоза еріт. ерітіп, 20-50 мл-ден к/т тәулігіне 1 рет белгіленеді. Molgramostim - молграмостим (лейкомакс): 0,00005; 0,00015; 0004; 0,0005 және 0,0007 құрғақ зат флаконда шығарылып, нұсқауы бойынша тәулігіне 1 рет т/а, к/т енгізіледі.
Гемостаз (һаеmа-қан, stasis-тоқталу) жүйесі тромб түзгіш (фибринолитикалық) жүйемен тығыз байланысты болып, тромбоциттердің агрегациясы мен қанның ұюын қамтамасыз етеді. Ағзада бұл екі жүйелер динамикалық тепе-теңдікте болады. Егер қан тамыры зақымдалып қан кетсе, тамыр спазмға (қысылуы) ұшырап, тромбоциттердің агрегациясы мен қанның үюы күшейіп, тромб түзіліп, қан тоқталады. Сонан соң фибринолитикалық жүйе біртіндеп тромбтың еруін және қан тамыр өткізгіштігінің қаппына келуін қамтамасыз етеді. Тромб түзілу және фибринолиз арасында тепе-теңдік бұзылған жағдайда қатты қан ағу немесе тромбоз пайда болуы мүмкін. Екі жағдай да дәрілік препараттарды арнайы таңдауды қажет етеді.
Тромбоциттер агрегациясына ететін дәрілер: а) Тромбоциттер агрегациясын және адгезиясын күшейтетін дәрілер: Адроксон, этамзилат (дицинон), кальций препараттары; б) тромбоциттердің агрегациясын төмендететін дәрілер (антиагрегантар): Ацетилсалицил қышқылы, индобуфен, тиклопидин, дипиридамол (курантил), ксантинол никотинаты, пармидин
2. Қан ұюына әсер ететін дәрілер (коагулянттар): а) Қан ұйытатын дәрілер (гемостатиктер) – викасол, фитоменадион; Донор қанының препараттары – Тромбин; фибриноген; желатин; б) Қан ұюын төмендететін дәрілер (антикоагулянттар) : Гепарин, фраксипарин, неодикумарин (пелентан), фенилин, синкумар
3. Фибринолизге әсер ететін дәрілер: а)фибринолитикалық дәрілер: Фибринолизин (плазмин), стептокиназа, стрептодеказа, урокиназа, целиаза, актилизе б) антифибринолитикалық дәрілер: аминокапрон қышқылы, транексам қышқылы (циклокапрон), амбен (памба) Антиферментті препаратар: контрикал, гордокс
