Ортаның экологиялық факторлары : абиотикалық (температура, жарық, рН, ылғалдылық ), биотикалық ( микроағзалар, жануарлар, өсімдіктер ). Оқу мақсаты : 7.3.1.1 - жергілікті жер экожүйесі қоршаған орта факторларының тірі ағзалардың тіршілік әрекеті мен таралуына әсерін зерттеу
Экология – тірі ағзалардың өзара және қоршаған ортамен қарым – қатынасын зерттейтін биология бөлімі.
Абиотикалық фактор (жансыз табиғат көрсеткіштері) Атмосфера газдары Топырақ Жергілікті жер бедері Климат ерекшелігі ( температура) Ылғалдылық (өзен-көл, жауын - шашын),т.б.
Биотикалық фактор (тірі ағзалардың бір – біріне әсер етуі) Биотикалық фактор -жеке организмдер арасындағы және популяциялар арасындағы өзара әрекеттесудің әр алуан формаларын атайды. Олар түрішілік және түраралық қарым – қатынасқа бөлінеді.
Антропогендік фактор Адам баласының қоршаған ортаға тигізетін әс- әрекетінің тікелей немесе жанама әсері. Кейінгі жылдары адам баласының табиғатты есепсіз пайдалану қызметтерінен жердің құнарсыздануы, қуаңшылық, өзен-көлдердің тартылуы, т.б. Құбылыстар үдей түсуде. Бұл б.кіл биосфераны апаттық жағдайға әкеліп соғуда. Сондықтан антропогендік фактор ерекше қаралып, ғаламдық мәселелерді шешу жолында.
________¹ - ұзақ уақыт бойы белгілі бір орында тіршілік етіп, бір-біріне өзара әсер еткен тірі және жансыз табиғаттың бірлестігі. ________² - белгілі бір аумақта ағзалардың неғұрлым көп түрлерінің кездесуі. Экожүйенің компоненттеріне ____³ және ____⁴ табиғат жатады. ____ ³ табиғатқа ( өсімдіктер, жануарлар, саңырауқұлақтар, қыналар, микроағзалар ) ал ____⁴ табиғатқа ( климат, ылғалдылық, топырақ, су мен ауа, ылғалдылық мөлшері ) жатады. Биологиялық диктант
Сәйкестендіру Берілген экологиялық қатынастармен танысып, тиесілі нөмірлерді экологиялық факторларға сәйкестендір. Экологиялық факторлар Биотикалық Абиотикалық Антропогендік 1. Акуланың судағы балықтармен қоректенуі. 2. Саңырауқұлақтардың ағаштар мен селбесіп өсуі. 3. Судың тартылуы. 4. Күн күркіреуі. 5. Желдің ұйытқып соғуы. 6. Жаңбырдың жаууы. 7. Судың ластануы. 8. Жыртқыштардың жануарларға шабуыл жасауы. 9. Қардың еруі. 10. Қоянның жыртқыштарға азық болуы. 11. Күннің батуы. 12. Атмосфера құрамының өзгеруі. 13. Орманның өртке орануы. 14. Микроағзалардың органикалық қалдықтарды ыдыратуы.
Талдау кестесі Экологиялық факторлардың табиғат зоналарының пайда болуына әсерін анықтаңдар. Қазақстанның табиғат зоналары Мекендейтін тірі ағза Әсер ететін факторлар Орманды дала Дала Шөлейт Шөл Таудағы биіктік зоналары
Мәнмәтін Қайсардың атасы бау-бақша өнімдерін көп өсіреді. Бау-бақшада түрлі көкөністер, жеміс-жидек талдары өте көп. Қайсардың атасы бау-бақша өнімділігінің жақсы артуына қолайлы орта, құнарлы топырақ, жарық, жауын-шашын т.б рөлі ерекше болатынын айтады. Қайсар атасының қасында жүріп топырақты қопсытып, көкөністер мен жеміс-жидек талдарын суырып көмектеседі. і) Мәтінде қай экологиялық фактор түрі туралы айтылған ? ............................................................................................................... іі ) Экологиялық факторларға мысал келтіріңіз. ...............................................................................................................
Рефлексия «3/2/1 »: 1. Мен білетін үш нәрсе... 2. Мені таңқалдырған екі нәрсе... 3. Болашақта тереңірек қарастыратын бір нәрсе.... Үйге тапсырма
