Шетелдердегі түркітану ғылымының дамуы мен зерттелуі Түркітану ғылымының әлемдік даму кезеңдері және халықаралық зерттеушілердің рөлі Дарига Жусупбекова
Түркі халықтарының Қытаймен ежелгі қарым-қатынасы негізделген деректерді зерттеу «Ханнама», Орхон және Енисей жазбалары секілді тарихи дереккөздер арқылы Қытай мен түркі халықтарының байланысы туралы мәліметтер алынған. Хун/Ғүн, Үйсін, Қаңлы тайпаларының Қытаймен мемлекетаралық байланыстарын талдау Бұл тайпалардың Қытаймен дипломатиялық және әскери қарым-қатынастары тарихи жазбалар мен жылнамаларда көрініс тапқан. Қытай жылнамаларындағы әскери және дипломатиялық оқиғаларды қарастыру Ғүндардың Шығысқа шапқыншылығы және Хань әскерлерімен қарым-қатынас оқиғалары тарихи жазбаларда егжей-тегжейлі баяндалған. Орхон мен Енисей ескерткіштеріндегі түркі-қытай қарым-қатынасы туралы мәтіндерді зерттеу Бұл жазба ескерткіштер түркі және қытай халықтарының тарихи байланыстары мен мәдени ықпалдастығын көрсетеді. Қытайдағы түркі жазба ескерткіштерін зерттеу және олардың тарихи маңызын анықтау Зерттеулер Қытайдағы түркологияның қалыптасуына және жазба мұралардың тарихи құндылығына ерекше назар аударады. Қытай түркологиясының тарихы және жазба мұралары Қытайдағы түркологияның қалыптасуы мен жазба мұраларына шолу
VI ғасыр Түркілердің алғашқы жазба деректері VI ғасырда түркілердің жазу қолданысы туралы алғашқы жазба деректер пайда болды, бұл олардың мәдени дамуы мен жазба мұрасының бастамасы болып табылады. Орхон дәуірі Орхон жазба ескерткіштері Орхон жазба ескерткіштері түркі жазу жүйелерінің маңызды үлгісі ретінде зерттеліп, түркі тарихы мен тілінің алғашқы ғылыми негізін қалады. Қараханидтер мен шағатай дәуірі Жазу түрлерінің көптүрлілігі Қараханидтер, шағатай, араб, парсы, көне ұйғыр және басқа жазу түрлері пайда болып, түркі жазу жүйелерінің әртүрлілігі мен байлығын көрсетеді. Күлтегін мен Білгеқаған ескерткіштерінің зерттелуі Ескерткіштердің ғылыми зерттелуі Күлтегін мен Білгеқаған ескерткіштері Қытай зерттеушілері тарапынан зерттеліп, түркі жазба мұрасының маңыздылығы мен тарихи мәні ашылды. Қытайдағы түркі жазу жүйелері және зерттеу тарихы Түркі жазу үлгілерінің дамуы мен зерттелу кезеңдері
Орхон жазба ескерткіштері түркі жазу жүйелерінің маңызды үлгісі ретінде зерттеліп, түркі тарихы мен тілінің алғашқы ғылыми негізін қалады. Қараханидтер мен шағатай дәуірі Жазу түрлерінің көптүрлілігі Қараханидтер, шағатай, араб, парсы, көне ұйғыр және басқа жазу түрлері пайда болып, түркі жазу жүйелерінің әртүрлілігі мен байлығын көрсетеді. Күлтегін мен Білгеқаған ескерткіштерінің зерттелуі Ескерткіштердің ғылыми зерттелуі Күлтегін мен Білгеқаған ескерткіштері Қытай зерттеушілері тарапынан зерттеліп, түркі жазба мұрасының маңыздылығы мен тарихи мәні ашылды. Қытайдағы түркологиялық мектептің қалыптасуы Түркі тілдерінің лингвистикалық зерттелуі Түркі тілдерінің ғылыми зерттелуі Қытайдағы түркологиялық мектептің қалыптасуына әкеліп, түркі жазу жүйелерін кешенді талдауға мүмкіндік берді. Қытайдағы түркі жазу жүйелері және зерттеу тарихы Түркі жазу үлгілерінің дамуы мен зерттелу кезеңдері
Орхон, Енисей, Тариат, Бұғыт дәуірі Көне түркі жазба ескерткіштерінің табылуы Орхон, Енисей, Тариат, Бұғыт сияқты көне түркі жазба ескерткіштерінің табылуы түркологияның негізін қалады. 1950-1960 жылдар Археологиялық және лингвистикалық экспедициялар Бұл кезеңде археологиялық және лингвистикалық зерттеулердің өркендеуі түркология ғылымының дамуына серпін берді. 1950-1960 жылдар Н.Сэр-Оджав және моңғол ғалымдарының еңбектері Н.Сэр-Оджав және басқа моңғол ғалымдарының монографиялары түркологияның ғылыми негізін нығайтты. XX ғасырдың ортасы Қазақ диаспорасының үлесі Профессор Б.Базылхан және Қ.Сартқожаұлының зерттеулері моңғол түркологиясының дамуына маңызды ықпал етті. Қазіргі кезең Түркі тілдерінің морфологиясын зерттеу Түркі тілдерінің морфологиясы мен сөз құрылысын зерттеудегі ғылыми жетістіктер түркология саласының кеңеюін көрсетеді. Монголия түркологиясының қалыптасуы және дамуы Монголиядағы түркологиялық зерттеулердің тарихи дамуы мен ерекшеліктері
Түркі халықтары туралы алғашқы деректер XIX ғасырдан басталады Жапония түркологиясының бастауы түркі халықтарының тарихы мен мәдениеті жөніндегі алғашқы мәліметтердің XIX ғасырда пайда болуымен байланысты. 01 Токио университетіндегі түркологиялық зерттеулер мен негізгі ғалымдар Куракичи Сиротори, Кадзуо Эноки, Масахиро Шогайто сияқты ғалымдар Токио университетінде түркология саласын дамытты. 02 Жапон ғалымдарының Монғолиядағы көне түркі мұралары бойынша экспедициялары Жапон түркологтары Монғолияда көне түркі жазба ескерткіштерін зерттеу үшін экспедицияларға қатысты. 03 Түркі тілдері мен жазба ескерткіштерін зерттеуде жапон түркологтарының маңызы Жапон ғалымдары түркі тілдері мен жазба ескерткіштерін зерттеуде маңызды ғылыми үлес қосты. 04 Түркі-жапон тарихи-лингвистикалық байланыстарын зерттеудің заманауи мәселелері Қазіргі таңда түркологияда түркі және жапон тілдері арасындағы тарихи-лингвистикалық байланыстарды зерттеу өзекті тақырып болып табылады. 05 Жапония түркологиясының дамуы және зерттеушілері Жапон түркологиясының тарихы мен зерттеушілерінің ғылыми еңбектері
Қалыптасу кезеңін зерттеу Түркиядағы түркология Осман империясының мұрагері ретінде қалыптасып, оның тарихи негіздері осы кезеңнен басталады. 01 Түрік тілінің грамматикалық зерттеулері Фахреддин Эфенди, Бергамалы Кадри, Ахмет Жевдет Паша және басқа ғалымдар түрік тілінің грамматикалық құрылымын зерттеген маңызды тұлғалар. 02 XX ғасырдағы түркология дамуы Ататүрктің тілдік реформалары арқылы түркология ғылымы жаңа кезеңге өтіп, тіл біліміндегі маңызды өзгерістер орын алды. 03 Лингвистикалық зерттеушілердің еңбектері Аталай Бесим, Ахмет Джафароғлу, Мехмет Фатих Киришчиоглу сияқты ғалымдар түркология саласында елеулі ғылыми еңбектер жазды. 04 Түркияның қазіргі түркологиядағы орны Түркия түркология ғылымында маңызды рөл атқарып, әлемдік түркологияға айтарлықтай үлесін қосып келеді. 05 Түркиядағы түркология: тарихи даму және маңызды тұлғалар
І ғасыр - V ғасыр Хун тайпаларының Еуропаға жорығы Түркілер туралы алғашқы еуропалық мәліметтер хун тайпаларының Еуропаға жорығымен басталып, бұл кезең түркологияның негізін қалауға ықпал етті. Византия және крестшілер дәуірі Византия мен крестшілер зерттеулері Византия, крестшілер және осман түріктерінің тарихын зерттеу Еуропада түркологияның тарихи және мәдени салаларын ашуға мүмкіндік берді. XVII-XVIII ғасырлар Еуропада түркологияның дамуы Бұл кезеңде Еуропада түркология ғылыми сала ретінде қалыптаса бастады, әсіресе Осман империясына қатысты зерттеулер белсенді жүргізілді. Еуропа және Америкадағы түркологияның қалыптасуы Еуропа мен Америкадағы түркологияның даму жолдары мен зерттеу кезеңдері
XIX-XX ғасырлар Еуропалық ғалымдардың еңбектері А.Вамбери, Г.Клоусен, Г.Рамстедт сынды ғалымдардың түркологияға қосқан үлестері осы кезеңдегі маңызды ғылыми жетістіктер қатарында. XX ғасырдан кейін Америкадағы түркологияның дамуы Америкада түркологияның дамуы XX ғасырдан кейін белсенді жүріп, негізгі зерттеу орталықтары құрылды және ғылым саласы кеңейді. Қазіргі заман Антрополингвистикалық гипотезалар Түркілер мен үндістердің антрополингвистикалық байланысы туралы гипотезалар түркология мен тіл ғылымдарының тоғысқан зерттеу бағыттарын дамытады. Еуропа және Америкадағы түркологияның қалыптасуы Еуропа мен Америкадағы түркологияның даму жолдары мен зерттеу кезеңдері
Ел Зерттеу орталықтары мен университеттер Зерттеу бағыттары мен ерекшеліктері Германия Бонн, Бремен, Франкфурт, Гёттинген, Гамбург университеттері Түркі тілдерінің дидактикасы, тарихи грамматикасы, лексикологиясы және этнографиясы бойынша ғылыми жұмыс Австрия Вена университетінің түркология орталығы Түркі тілдері мен мәдениетін зерттеудегі ғалымдар мен олардың бағыттары Франция, Польша Зерттеу институттары Түркі тілдері мен мәдениетін зерттеу Венгрия Түркологиялық зерттеулер орталығы Қазақ тілін оқыту және салыстырмалы зерттеулер Еуропа жалпы - Түркологияның теориялық-методологиялық дамуы Еуропадағы түркологиялық зерттеулердің ерекшеліктері және орталықтары Еуропадағы түркологияның ғылыми инфрақұрылымы мен зерттеу бағыттарының талдауы
Америка Құрама Штаттарында түркология кеш қалыптасты 01 Түркология ғылымының дамуы АҚШ-та басқа аймақтарға қарағанда кеш басталды, бұл зерттеу бағыттарының қалыптасуын кешіктірді. Америкадағы белгілі университеттерде түркологиялық орталықтар жұмыс істейді 02 Вашингтон, Индиана, Гарвард, Колумбия университеттерінде түркология саласында зерттеу орталықтары құрылып, ғылыми жұмыстар жүргізілуде. Зерттеулерде Орта Азия халықтарының тарихы мен мәдениеті басым 03 Түркология саласында Орта Азия халықтарының тарихи және мәдени мұрасына ерекше назар аударылады. Америкалық зерттеушілер түркілер мен үндістердің шығу тегін зерттейді 04 Америкадағы түркологияда түркілер мен үндістердің этногенезі туралы гипотезалар мен этнопедагогикалық зерттеулер жүргізіледі. Американдық және еуропалық ғалымдардың түркологиядағы ғылыми еңбектері маңызды 05 Түркология саласында американдық және еуропалық ғалымдардың ғылыми зерттеулері мен еңбектері бір-бірін толықтыра отырып дамуда. Америкадағы түркология және түркологиялық зерттеулердің дамуы АҚШ-та түркологияның қалыптасуы және зерттеу бағыттары
Түркітану ғылымының дамуын жан-жақты зерттеп, болашақта ғылыми ізденістеріңізді кеңейтіңіз Түркітану ғылымының дамуы мен маңызы, халықаралық зерттеулер мен кооперация
