Орындаған:Сапаралы Д.М. Қабылдаған:Есболова М.А.
Семиотика – символданған таңбаларды зерттейтін ғылым. Ал таңба деп белгілі бір ақпаратты таси алатын белгілерді айтамыз. Ол белгілер тек жазбаща түрде таңбаланған белгілер емес, сонымен қатар киіну, түстерді қолдану, ым-ишара білдіру сияқты ақпарат тасушылардың бәрі белгі болып есептеледі. Сондықтан аталған ұлттық ерекшеліктерін, немесе қазақи символиканы зерттейтін семиотика ғылымы. Посткеңестік елдерде семиотика деп аталатын ғылымның бұл түрі өте кенже болып табылады. Бірақ символдарды зерттеу тілді ғана емес,мәдениеттеде діндеде зерттеуді талап етеді.
Семиотика - бұл белгілер мен белгілерді, атап айтқанда олар сөйлейтін және сөйлемейтін заттарды зерттеу. - Жалпыға ортақ түсінікті белгілер қатарына жол белгілері, эмодиялар және корпоративті логотиптер жатады. - Жазбаша және ауызекі сөйлеу тілі семиотикаға толы, интертекстуалдылық, пунктер, метафоралар және мәдени ортақтықтарға сілтемелер.
Таңба – заттың мағына беретін,іс – әрекет пен өзіне тән мінезділік пен адам айналасындағы дүние. Таңба олрәміз, материалды құбылыс, көрнекті бейне мен формада абстаркты ой мен түсінік береді. Сөз де бір таңба, өмір де бір таңба, мәдениет, ауа, жер, ақиқат бәрі өз алдына бір таңба. Әлбетте, бұл ғылым жоқ жерден пайда болған жоқ.
Еліміздің тарихындағы таңбалар Қазақ жерінде алғаш пайда болған жазу өнері және оның ең алғашқы нұсқалары мерзімдік кезеңделуі жағынан тас дәуірінен бастау алады. Оның нақты дәлелі еңбек құралдарындағы мақсатты түрде ойылған ойықтан бастап, өрнек түрінде түсірілген таңба, белгілерді де айтуға болады. Адам баласының саналы түрде нобайлап сызу, кейіптік пішіндерді тегістік бетіне таңба етіп түсіру еңбегінің жарқын үлгісі ретінде Каспий теңізі жағалауындағы Қосқұдық ескерткішінен көре аламыз. Уақыт өте келе жалғасын тапқан бейнелеу өнері арқылы таңба түсіру, шеку, бейнелерді қашау, бояуларды пайдаланып сурет пен таңба жазу үлгілерін қалдыру ісінің жалғасын қазақ жерінде пайда болған жазу өнері және оның ең алғашқы нұсқалары мерзімдік кезеңделуі жағынан тас дәуірінен бастау алады Байырғы түрік халқының билеушілері құрған еуразиялық ауқымдағы құдыретті империясының мәдени жетістіктерінің айқын айғағы – таңба жазулы үнсіз мәдени куәгерлері еліміздің шығысынан бастап Алтай, Тарбағатай, Ұлытау және Алатау, Мерке қатарлы киелі де қасиетті тауларда, Ертіс, Сырдария, Талас, Жем сынды өзендердің бойында кездеседі.
. Мәселен,ата-бабамыздан келе жатқан ТОНЫКӨК ескерткішіне – 1300 жыл Қазақтың ғана емес, әлем мәдениетінің тасқа таңбаланған аса маңызды құндылықтарының бірі – Тоныкөк ескерткішінің 1300 жылдығы UNESCO көлемінде аталып өтеді. Төрткүл дүниеге тарыдай шашылған тұтас түркі халықтарының абызы, Екінші Шығыс Түркі қағанатының іргетасын қалаушылардың бірі, өз заманының озық ойлы данагөйі, Елтеріс және Білге қағандарға кеңесші болған Тоныкөк бабамыздың тұлғасы және оның тасқа қашалған жазбасы – маңдайға тұтар маңызды тарихи мұрамыз. Орхон және Енесей өзендері алқабынан табылған қағандар құлпытасына қашалып жазылған көне түркі жазуларының құпиясын даниялық ғалым Вильгельм Томсен 1893 жылы ашса, түркітанушы орыс ғалымы Василий Радлов руна жазуларын оқып, аударған еді. Содан бері өткен ғасырдан астам уақыт бойы бұл жазулар әлем ғалымдарының « ашылмаған аралдай » болып, аңсарын аударып, қызығушылығын тудырып келеді. 2020 жылдың Тоныкөк ескерткішінің 1300 жылдығына арналуы – тарихи жәдігерді тани түсуге, таңба сырына, жазу ерекшелігіне жаңа көзқараспен қайта қарауға мүмкіндік берер, жәдігер құпиясына жарық түсірер жаңа бастамаларға жол ашады деп ойлаймыз.
Рәміздер дегеніміз- затты көрсетіп қана қоймай,қосымша мағына беретін белгілер.Егер кез-келген басқа белгілердің мағыналары не нақты физикалық әлемнің заттары мен объектілеріне,немесе ақыл-ой мен рухани өмір құбылыстарына ( ұғымдар,идеялар,сезімдер және т.б. ) қатысты болса,онда белгілердің мағыналары бұл құбылыстардың жеке адам үшін маңыздылығын,құндылығын көрсетеді,сондай-ақ адамдардың шағын және үлкен топтары,ұлттар,мемлекет,жалпы адамзат үшін.Рәміздердің мысалдары ретінде мемлекеттік эмблемалар,жалаулар,әнұрандар-мемлекеттер абыройының символдық белгілері.
Бүгінгі « Рәмізіміз – елдігімнің белгісі » атты Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін насихаттауға арналған сынып сағатын рәміздер еліне саяхатқа шығумен бастаймыз. Әлемдегі кез келген жаңадан пайда болған мемлекет - өзінің мемлекеттік рәміздерін : туын, елтаңбасын және әнұранын бекітеді. Бұл әрбір елдің саяси егемендігінің белгісі. Мемлекеттік рәміздер-халқымыздың рухын, ұлттық салт-санасын, қаһармандығы мен даналығын, болашаққа үмітін, арман-тілегін жеткізетін ерекше құнды белгілер. Рәмізбен айналысатын ғылым салалары - геральдика ( Елтаңба тану ) мен вексилология (ту тану ) өмірге келгелі де бірнеше ғасыр өткен. Бұл жөніндегі алғашқы кітаптар 16 ғасырда-ақ белгілі бола бастаған. Француз тарихшысы Менестрэ 1650 жылы осы мәселені жазған үлкен еңбегі үшін елтаңба тану ілімінің атасы атаңды. Рәмізіміз – елдігімнің белгісі
-ҚР- ның Конституциясы 1995 жылы 30-тамызда референдумда қабылданды. 9-бөлім 98-баптан тұрады. 9-бабында: ҚР- ның Мемлекеттік рәміздері - Туы, Елтаңбасы және Әнұраны туралы жазылған. Олардың сипаттамасы және ресми пайдалану тәртібі Конституциялық Заңмен бекітіледі. 34-бапта әркім республиканың мемлекеттік рәміздерін құрметтеуге міндетті екені айтылған. Бұл елде-бүкіл әлем қауымдастығы мойындап отырған – Тәуелсіз мемлекет. Әр мемлекеттің өз заңы, өз президенті, өз рәміздері болады. Рәміздер мемлекеті үш аймақтан тұрады :
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Әнұраны — Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерінің бірі. Республиканың қазіргі әнұраны 2006 жылы 6 қаңтарда қабылданды. « Менің Қазақстаным » әнұран ретінде алғашқы рет Н.Назарбаевтың инаугурациясы кезінде орындалды.
Қазақстан P еспубликасының мемлекетт i к Елтаңбасы — Қазақстан Республикасының нег i зг i мемлекетт i к рәм i здер i н i ң б i р i. Қазақстан Республикасының Президент i нің “ Қазақстан Республикасының Мемлекетт i к рәм i здер i туралы ” конституциялық заң күш i бар Жарлығымен (24.1.1996) белг i ленген. Рәм i зд i к тұрғыдан ҚР мемлекеттік герб i н i ң нег i з i — шаңырақ. Ол — елтаңбаның жүрег i. Шаңырақ — мемлекетт i ң түп -нег i з i — отбасының бейнес i. Шаңырақ — Күн шеңбер i. Айналған Күн шеңбер i н i ң қозғалыстағы сурет i i спетт i, Шаңырақ — ки i з үйд i ң күмбез i көшпел i түрк i лер үш i н үйд i ң, ошақтың, отбасының бейнес i. Тұлпар — дала дүлд i л i, ер- азаматтың сәйгүл i г i, желдей ескен жүйр i к аты, жең i ске деген жасымас ж i герд i ң, қажымас қайраттың, мұқалмас қажырдың, тәуелс i зд i кке, бостандыққа ұмтылған құлшыныстың бейнес i. Қанатты тұлпар — қазақ поэзиясындағы кең тараған бейне. Ол ұшқыр арманның, самғаған таңғажайып жасампаздық қиялдың, талмас талаптың, асыл мұраттың, жақсылыққа құштарлықтың кейп i. Қанатты тұлпар Уақыт пен Кең i ст i кт i б i р i кт i ред i. Ол өлмес өм i рд i ң бейнес i. Б i р шаңырақтың астында тату- тәтт i өм i р сүрет i н Қазақстан халқының өс i п- өркендеу i н, рухани байлығын, сан сырлы, алуан қырлы бет- бейнес i н паш етед i. Бес бұрышты жұлдыз гербт i ң тәж i i спетт i. Әрб i р адамның жол нұсқайтын жарық жұлдызы бар. Қазақстан P еспубликасының мемлекетт i к Елтаңбасының авторлары — Жандарбек Мәл i беков пен Шотаман Уәлиханов.
Қазақстан Республикасының мемлекетт i к Туы – Қазақстан Республикасының мемлекетт i к нег i зг i рәм i здерд i ң б i р i. ҚР Президент i н i ң “ Қазақстан Республикасының Мемлекетт i к рәм i здер i туралы ” конституциялық заң күш i бар Жарлығымен (24.1.1996) белг i ленген. Мемлекеттік ту көг i лд i р түст i т i к бұрышты кездеме. Оның ортасында арайлы күн, күнн i ң астында қалықтаған қыран бейнеленген. Ағаш сабына бек i т i лген тұста — ұлттық оюлармен кестеленген т i к жолақ өрнектелген. Күн, арай, қыран және ою-өрнек — алтын түст i. Тудың ен i ұзындығының жартысына тең. ҚР мемлекеттік туының авторы — суретш i Шәкен Ниязбеков. Б i рыңғай көк-көг i лд i р түс төбедег i аспанның би i к күмбез i н елестетед i және Қазақстан халқының б i рл i к, ынтымақ жолына адалдығын аңғартады. Бұлтсыз көк аспан барлық халықтарда әрқашан да бейб i тш i л i кт i ң, тыныштық пен жақсылықтың нышаны болған. Геральдика т i л i нде — көк түс және оның түрл i реңк i адалдық, сен i мд i л i к, үм i т сияқты адамгерш i л i к қасиеттерге сай келед i. Ежелг i түрк i т i л i нде “ көк ” сөз i аспан деген ұғымды б i лд i ред i. Көк түс түрк i халықтары үш i н қасиетт i ұғым. Түрк i және әлемн i ң өзге де халықтарындағы көк түст i ң мәдени-семиотикалық тарихына сүйене отырып, мемлекеттік тудағы көг i лд i р түс Қазақстан халқының жаңа мемлекетт i л i кке ұмтылған ниет -т i лег i н i ң тазалығын, асқақтығын көрсетед i деп қорытуға болады. Күн — қозғалыс, даму, өс i п- өркендеуд i ң және өм i рд i ң белг i с i. Күн — уақыт, замана бейнес i. Қанатын жайған қыран құс — бар нәрсен i ң бастауындай, бил i к, айбындылық бейнес i. Ұлан-байтақ кең i ст i кте қалықтаған қыран ҚР- ның ерк i нд i к сүйг i ш асқақ рухын, қазақ халқының жан-дүниес i н i ң кеңд i г i н паш етед i.
« Біз Тәуелсіздігіміздің нышандарын көздің қарашығындай сақтауымыз керек,қасиет тұтуымыз керек.Еліміздің әрбір азаматы Қазақстанның Туын,Елтаңбасын,Әнұранын ерекше құрметтеуге міндетті. Өйткені олар халқымыздың мақтанышы,біздің ең киелі құндылықтарымыз.» Н.Ә.Назарбаев.
