Орындаған: Қойбағаров Санжар Қабылдаған: Асилханова роза
Жоспар: Сүйек тіндері Сүйек тіндері эктопиясының дамуы Сүйек тіні регенерациясы Оның қайта құрылуының мәні Қорытынды және дәнекер тінінің маңызы
Сүйек тіндері – жасушааралық заты жоғары дәрежеде минералдануымен сипатталатын дәнекер тіндердің маманданған бір тобы. Оларда минералды тұздардың мөлшері көп ( сүйектің құрғақ массасының 65-70%) - Са, Mg дің фосфорқышқыл тұздары және 30- дан үстем микроэлементтері болады. Органикалық заттармен бірге үйлесіп, минералды тұздар сүйек тіндеріне жоғары беріктік қасиет береді.
Сүйек тінінің эктопиясының дамуы – сүйек тінінің организмнің әдеттен тыс, яғни қалыпты жағдайда сүйек дамымайтын жерлерінде пайда болуы. Мысалы, қаңқаның бөлігіне жатпайтын қандай да бір жұмсақ тінде. Эктопиялық сүйектер өлікті сою кезінде егде адамдардың артерияларының қабықтарында, бүйректерінде, көз қабықтарында, миокардтың инфарктқа ұшыраған аймағында, қаңқа бұлшықетінде, сіңірлерде табылады.
Эктопиялық ( қаңқадан тыс ) остеогенез көзінің қызметін дәнекер тін құрамындағы ізашар-жасушалар атқарады. Олар, организмнің зақымданған жерлерінде немесе қабыну ошақтарында бөлінетін остеогенездік факторлардын қоздыру әсерінен, остеобласттарға дифференцияланады. Эктопиялық остеогенездің кейбір мұндай индуктор ( қоздырғыш )- заттары - сүйектің морфогенездік ақуыздары (CMA) айқындалып, таза түрінде ажыратылып алынды, мысалы СМА-3 ( остеогенин ). Оларды борпылдақ талшықты дәнекер тінге немесе қаңқа бұлшықетiне еккен жағдайда, бұларда сүйек тіні дамиды. Эксперимент арқылы дәлелденгенi индуктор ( қоздырғыш )- заттар қуықтың кiлiгейлi кабығында, құрамында өлтірілген жасушалары бар сүйек түйіршіктерінде, минералсызданған сүйек жаңқаларында болады. Бұларды да борпылдақ талшықты дәнекер тінге ауыстырып қондырған (транс плантация) жағдайда эктопиялык суйек дами бастайды.
Жарақаттан кейінгі сүйек тінінің регенерациясының проблемасы жергілікті қарулы қақтығыстардың, терроризмнің, техногендік апаттардың өсуіне байланысты ерекше маңызды болып табылады және іргелі ғылыми қызығушылықпен қатар, медициналық оңалту қажеттілігімен байланысты әлеуметтік-экономикалық өзектілікке ие, ұзақ және қымбат емдеу. Жарақаттардан, сынықтардан және басқа да жарақаттардан кейінгі остеогистогенезді тұтас талдау, сүйек тінінің регенерациясын бақылайтын агенттерді іздеу және орынды пайдалану гистогенездің жалпы заңдылықтарын терең білу негізінде мүмкін болады, сонымен қатар регенерация процесінде сүйек тінінің реактивті өзгерістері
Сүйек тінінің қайта құрылуының мәні - остеокластардың сүйектің ескі бөліктерін бұзуымен ( резорбциясы ) бір мезетте синхронды, остеобласттар мен остеоциттердің - үздіксіз (гистогенез барысында және бүкіл өмір бойы ) жаңа сүйек табақшалар мен остеондарды жасауы. Сүйек тінінің қайта құрылуы арқасында сүйектің үздіксіз физиологиялық регенерациясы ( өзін-өзі жаңартуы ) және минералдық гомеостазы камтамасыз етіледі. Остеокласттар сүйек затын бұзып, онда резорбциялық каналдар жасайды. Оның ішіне остеогенді ( камбиалды периваскулярлы ) ізашар-жасушалармен қоршалған қан капиллярлары кіре өседі. Соңғылар сүйектің жасушааралық затын өндіретін остеобласттарға дифференцияланады.
Қорытынды Шеміршек және сүйек тіндері - тіректік және механикалық функция лары жақсы дамыған жоғары дәрежеде маманданған қаңқалық дәнекер тіндері. Бұл тектес тіндер эмбриогенезде бірыңғай козден - мезенхимадан, бірақ әр түрлі микроорталық жағдайларда дамиды. Дәнекер тіндерінің басқа да түрлеріндей, шеміршек және сүйек тіндерінде жасушааралық заты жақсы дамыған, ал жасушалары олардан салыстырмалы түрде аз болады. Жасушааралық заты ( матриксі ) коллагенді талшықтардан және оларды қоршайтын негізгі аморфты заттан тұрады. Тіректік және механикалық функциялары дәл осы жасушааралық затпен қамтамасыз етіледі. Бұдан баска, матрикс организмде кальций депосы ( койма ) қызметін атқарады. Бірақ, шеміршек және сүйек тіндерінде, басқа да барлық тіндер түрлеріндей, манызды ролді жасушалар атқарады, себебі олар жасуша аралык заттын ондiрiлуiне және сақталуына жауапты.
Әр түрлі сүйек және шеміршек тіндерінің матриксі ( жасушааралық за мы) құрамдастарынын миялық құрамы мен мөлшерінің қатынасы өзгеше болады. Сүйек тіндерінің жасушааралық затына І- типті коллаген және жогары дәрежеде минералдану тән. Ретикулофиброздымен салыстыр ганда, пластинкалы сүйек тінінде коллагенді талшықтары оте ретті орна ласады және жасушааралық заты жоғары дәрежеде минералданған. Матриксінде 11-типті коллагені көп болғандықтан және аморфты затында протеогликандар мол болуына байланысты шеміршек тіндері жоғары дәрежеде гидрофилді болады. Шеміршек тіндерінің түрлері ( гиалиндік, элас микалық, талшықты ) сүйек тіндеріндей, жасушааралық затының ( шемір шек матриксі ) құрамы мен құрылымы бойынша ерекшеленеді.
Қаңқалық тіндерді ң гистологиялық құрылысын білу травматология, ортопедия, стоматология және терапия ( зат алмасу аурулары, артриттep ) үшiн манызы зор.
Назарларыңызға Рақмет!
Пайдаланылған әдебиеттер : Гистология -1 – С.А.Ажаев, Т.Ж.Үмбетов Посттравматическая регенерация костной ткани (часть 1) статья от Штейнле А.В ( қазақша тіліне аудырылған )
