Дәрілер технологиясы кафедрасы
Кіріспе Негізгі бөлім Сұйық дәрілік түрлерді дайындаудың салмақ-көлемдік әдісі Бюреткалық қондырғы үшін концентрлі ерітінділер дайындау Концентрлі ерітінділерді қанықтыру және сұйылту Микстураларды концентрлі ерітінділерді қолданып дайындау технологиясы Қорытынды Пайдаланылған әдебиеттер
Дәріханада дәрілік препараттар дайындау технологиясы ҚР МФ жалпы мақалаларының, жекелеген фармакопеялық мақалалардың, ҚР аумағында қолдануға рұқсат етілген шет елдік фармакопеялардың, дәрілік заттар айналымы саласындағы мемлекеттік органмен бекітілген әдістемелік нұсқаулықтардың, нормативтік құжаттарының талаптарына сәйкес жүзеге асырылды. Негізгі нормативті құжат - «Дәрілік препараттар мен медициналық бұйымдарды дайындауға лицензиясы бар, дәрілік заттар мен медициналық бұйымдардың айналасы саласындағы субьектілердің дәрілік препараттар мен медициналық бұйымдарды дайындау қағидаларын бекіту туралы» ҚР ДСМ 2020 жылғы 20 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-286/2020 бұйрығына және « Дәрілік құралдарды дайындау ережелеріне » сәйкес жүргізіледі.
Ішуге және сырт тәнге қолданатын сұйық дәрілік түрлерді дайындау тәсілі дәрілік түрге және дисперстік ортаның табиғатына байланысты. Сұйық дәрілік түрлерді дайындау салмақтық және салмақтық-көлемдік тәсілдерімен жүргізіледі
Салмақ-көлемдік тәсілмен дайындалатын сұйық дәрілік түрлер
Сұйық гомеопатиялық дәрілік құралдар Салмақтық тәсілмен дайындалатын сұйық дәрілік түрлер
Дәріханада сұйық дәрілік түрлерді ( микстураларды ) салмақ-көлемдік тәсілмен дайындау үшін :
Дәрілік заттың мөлшері рецептіде жазылған мөлшерінен әлдеқайда жоғары, белгілі концентрациядағы жұмысшы ерітінділер. Дәріханаларда концентрлі ерітінділердің қоры дайындалады және олар жартылай фабрикат рөлін атқарады. Қажет болған жағдайда осы жартылай фабрикаттарды еріткіштің сәйкес мөлшерімен сұйылтып, дәрілік түр құрамында қолданылатын қарапайым ерітіндіге айналдырады.
Концентрлі ерітінділер дайындау ерекшеліктері : Концентрлі ерітінділер асептикалық жағдайда және жаңа айдалған суда дайындалады. Ерітінді концентрациясын-1:10, 1:20 және т.Б. Қатынаста белгілейді. Оларға сапалық және сандық талдау жүргізіледі. Концентрациясы 20% дейінгі және 20% ерітінділерде жіберілетін ауытқу ±2% ал 20% жоғары ерітінділерде ±1% құрайды. Ерітінділердің концентрациясы қажетті концентрацияға сәйкес болмаса, онда оларды нығайтады немесе сұйылтады. Концентрлі ерітінділер жақсы тығындалған құтыларда, жарықтан қорғалған жерде, 18-20 º с температурада сақталады.
Концентрлі ерітінділерді қолданудың артықшылықтары: Дайын дәрілік түрлердің сапасын арттырады, себебі, концентрлі ерітінділер сапалық және сандық талдаудан өтеді, қажет болғанда олардың концентрациясын нығайтады немесе сұйылтады. Фармацевтің жұмысын жеңілдетеді. Науқасқа дәрілік препаратты босатуды жылдамдатады, енбек өнімділігін арттырады.
Микстура ( лат. Mixtus - аралас ) - құрамы бойынша күрделі, дисперісті ортасы тазартылған су болып табылатын ішке қолдануға арналған сұйықтықтар. Микстура – дәрілік заттардың сулы ерітінділер құрамына спиртті ерітінділер құрамына спиртті ерітінділер, тұндырмалар, экстракттар, максимальді тазартылған ( жаңа галенді ) препараттары кіретін,қасықпен ( ас, десерт, шай ) дозаланатын сұйық дәрілік түр.
« Дәрілік құралдарды дайындау ережелеріне » жалпы сұйық дәрілік түрлерді, соның ішінде микстуралар салмақтық-көлемдік әдіспен дайындалады. Сұйық дәрілік түрлерді салмақтық-көлемдік әдіспен дайындау ерекшеліктері: Сулы дисперстік ортасы бар сұйық дәрілік түрлерді дайындаған кезде, ең алдымен есептелген, өлшенген (тазартылған, шаншуға арналған немесе хош иісті) суда,ерігіштігін және өзара әрекеттесуін ескере отырып, қатты дәрілік және қосымша заттар ерітіледі. Өлшеніп алынған суға алдымен есірткі заттарды, психотропты, улы заттарды және прекурсорларды, сонан соң басқа дәрілік заттарды, олардың ерігіштігін ескере отырып, ерітеді. Дайындалған ерітіндіні, дәрілік заттардың физика-химиялық қасиеттеріне және белгіленуіне байланысты таңдап алынған фильтр арқылы сүзеді.
Сұйық дәрілік құралдар, яғни, тұндырмалар, сұйық экстрактар, сулы және спиртті ерітінділер, хош иісті сулар, шырындар ( дәмдік және дәрілік ), жаңа галендік препараттар көлем бойынша өлшеніп, сулы ерітіндіге соңғы кезекте ( бірден босататын құтыға ) келесі тәртіп бойынша қосылады: - Сулы иіссіз және ұшқыш емес сұйықтықтар; - Спиртті сұйықтықтар, спирттің концентрациясының өсу реті бойынша; - Иісті және ұшқыш сұйықтықтар а) Егер рецептіде « белгілі » көлемге дейін деп жазылса, онда рецептіде жазылған сұйық ингредиенттердің көлеміне сулы ерітінді көлеміне енгізеді, микстураның жалпы көлемі рецептіде көрсетіледі.
Хош иісті сулар (жалбыз, аскөк және т.б.) нормативтік құжаттардың талаптарына сай дайындалады және көлем бойынша дозалайды Хош иісті сулар жазылымда галендік препарат немесе еріткіш ретінде берілуі мүмкін
Сұйық дәрілік түрлердің жалпы көлемі жазылу тәсіліне(рецепте « дейін » деген көрсеткіштің барына немесе жоқтығына байланысты ), еріткіш ретінде хош иісті сулардың, пертуссиннің, тұндырмалардың және басқа галендік препараттардың рецепте болуына байланысты анықталады. Микстураның жалпы көлемі жазылым бойынша сұйық ингредиенттердің: судың, дәрілік заттар ерітінділерінің, экстракциялық препараттардың және басқа сұйықтықтардың көлемдерін қосу арқылы анықталады
Бұл кезде қатты дәрілік затты еріткенде, ерітіндінің жалпы көлемінің өзгеруін ескермеуге болады, себебі, қатты заттардың мөлшері ерітіндінің жалпы көлеміне әсер етпейді және ауытқулар ҚР ДСМ 2020 жылғы 20 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-286/2020 бұйрықтың 1-қосымшасында көрсетілген ауытқу нормаларына сәйкес болады. Дәрілік түр құрамына кіретін ұнтақ заттардың қосындысы 3 %- ға дейін болса және олардың концентрлі ерітінділері болмаса,онда дәрілік заттардың жазылымда көрсетілген су мөлшерінде немесе басқа сұйықтықта ерітеді.
Ерітінділердің сақталу мерзімі « инструкцияда » жазылады. Егер ерітінді ортасы микроорганизмдердің көбеюіне қолайлы болса, онда оның сақтау мерзімі үлкен емес, мысалы : 5% және 20 % глюкоза ерітіндісінің сақталу мерзімі 2 тәулік, ал глюкоза ерітіндісінің концентрациясын 40% және 50%- ке дейін жоғарылтсақ, онда оның сақталу мерзімі 10 тәулік болады, өйткені ерітіндінің осмостық қысымын көтерсек ол, микроорганизмдердің өмір сүру жағдайын төмендетеді.
Қорыта айтсақ, сұйық дәрілік түрлерді дайындау : алдын ала дайындалып, концентрацияланған дәрілік заттардың ( концентраттардың ) МЕМстандартқа сәйкес қалыпталған бюреткалық қондырғылары мен өлшегіш ыдыстарын қолдануға, сондай-ақ дайындаудың белгілі бір ережелерін сақтауға негізделген.
Сағындықова Б.А., Анарбаева Р.М. Дәрілік түрлердің тәжірибелік технологиясы. Оқулық. Қарағанды : « Medet Group» ЖШС, 2021. – 427 бет. Сағындықова Б.А., Анарбаева Р.М. Дәрілердің дәріханалық технологиясы. Оқулық. Қарағанды : « Medet Group» ЖШС, 2021. – 560 бет. Сағындықова Б.А., Анарбаева Р.М. Дәрілік түрлердің тәжірибелік технологиясы : оқулық – Алматы: « Эверо », 2016. – 464 б https:// mybiblioteka.su/tom2/8-104328.html Пайдаланылған әдебиеттер :
Салмақ-көлемдік тәсілмен дайындалатын сұйық дәрілік түрлері ? Салмақтық тәсілмен дайындалатын сұйық дәрілік түрлерің ата ? Концентрлі ерітінділер дайындау ерекшеліктері ? Концентрлі ерітінділерді қолданудың артықшылықтары ? Микстура дегеніміз? Концентрлі ерітінділер қандай жағдайда дайындалады?
1 ) Сұйық дәрілік түрлерді дайындау салмақтық... және тәсілдерімен жүргізіледі А)салмақтық-көлемдік В)массалық С)көлемдік Д)салмақтық- массалық 2) Концентрлі ерітінділер қандай температурада сақталады А)18-20ºС В)20-20ºС С)10-12ºС Д)15-18ºС 3)Концентрлі ерітінділер - дәрілік заттардың рецепте көрсетілген мөлшерінен әлдеқайда жоғары... ерітінділер. А ) жұмысшы В ) сұйық С)газ тәрізді Д)дәріханаішілік Е)стандартты 4 )Микстуралар дайындауда спирттік сұйықтықтар сулы ерітіндіге... қосылады. А ) рецепте кездесу реті бойынша В)алдын-ала қант шырынымен араластырып С)спирт концентрациясының өсу реті бойынша Д)спирт концентрациясының кему реті бойынша Е)алдын-ала галенді препараттармен араластырып 5)Концентрлі ерітінділер...жағдайда және жаңа айдалған суда дайындалады А ) стандартты В)спиртті С)асептикалық Д)бейсу
6 ) Хош иісті сулар жазылымда галендік препарат немесе...ретінде берілуі мүмкін А)сұйық В)еріткіш С)май Д ) су 7 )Микроорганизмдердің өмір сүру жағдайын төмендетеді? А ) температура В)отек С)осмостық қысым Д)көмір қышқылы 8) Салмақтық-көлемдік тәсілмен дайындалады; А ) сулы ертінделер В) қатты және сұйық дәрілік заттар С) сұйық гомеопатиялық дәрілік құралдар Д)ерітінділер 9) Концентрлі ерітінділер асептикалықтжағдайда және жаңа айдалған...дайындалады А)стандартты В)спиртті С)су Д)бейсу 10 ) Ерітінділердің сақталу мерзімі...жазылады А)рецепте В)МФ С)кітапта Д)инструкцияда
Назарларыңызға рахмет!
