Тақырыбы: Қан кету
Қан кету дегеніміз – қан тамыры қабырғасының бүтіндігі немесе өткізгіштігі бұзылған кездегі тамырдан қанның ағуы. Кейбір жағдайлар кезіндегі қан кету мөлшері белгілі деңгейлерден аспаса – ол қалыпты немесе физиологиялық қан кету деп есептеледі. Ал патологиялық қан кетулердің себебі алуан түрлі.
Пайда болу себептеріне қарай: Механикалық зақымдалуы Тамыр жарылуы Аррозивті қан кету Диапедездік қан кету Қанның химиялық құрамының өзгеруі Қанның ұю және ұюға қарсы қасиеттерінің өзгеруі.
Артериалды Көк тамырлық ( венозды ) Артериовенозды Капиллярлы Паренхиматозды
Сыртқы (қан тамырдан сыртқы ортаға ағып шығады). Ішкі (қан тамырынан кеткен қан, тіндерде, қуысты ағзаларда, табиғи қуыстарда жиналады). Жасырын (айқын клиникалық белгілерінсіз).
1. Қанның тіндерге ағуы: Тінге қанның құйылуы немесе сіңуі (кровоизлияния); Теріастылық (кровоподтек); Шырышастылық; Субарахноидалды; Субсерозды; 2. Гематомалар (Қан ұйындылары) (қанның тіндерге көп мөлшерде ағуы).
1. Табиғи қуыстарға қанның кетуі: Құрсақ қуысына (гемоперитонеум); Жүрек қабы қуысына (гемоперикард); Плевра қуысына (гемоторакс); Буындар қуысына (гемартроз). 2. Қанның қуысты ағзаларға кетуі: асқазан-ішек жолдары, несепшығару жолдары және т.б.
Өте қарқынды (шапшаң, үлкен қан тамырларынан бір минуттың өзінде көп мөлшерде қан жоғалтады). Қарқынды (жедел бір сағат шамасында). Баяу (бір тәулік бойы). Созылмалы (апта, айлар, жыл бойына). - Пайда болған уақытына қарай: Біріншілік Екіншілік
Жоғалған қан көлемі мен қан кету жылдамдығы (қандай тамыр зақымдалуына және қан ұюына байланысты) Организмнің жалпы жағдайына (денсаулығына, жарақат, ашығу, операция, ЖҚТЖ, жынысы, жасы, қоршаған орта жағдайы)
Субъективті белгілері: Бас айналу Әлсіздік Ауыздың құрғауы, шөлдеу Жүрек айнуы Көздің қарауытуы
Терінің бозаруы және ылғалдануы Тамыр соғысының жиілеуі және әлсіреуі АҚҚ және веналық қысымның төмендеу Бет әлпетінің салғырттануы Тыныс алудың жиілеуі
Шағымдары (қан құсу, қанмен қақыру, мелена, гематурия және т.б.) Объективті зерттеу (асқазанға сүңгіме зонд салу, тік ішекті саусақпен қарау) Аспаптық зерттеулер (бронхоскопия, ЭФГДС, ректороманоскопия, колоноскопия, цистоскопия, УДЗ, Р-графия, радиоизотоптық зерттеулер)
Құрсақ қуысының ашық және жабық жарақаттары Паренхиматозды ағзалардың зақымдалуы (бауыр, көкбауыр) Шажырқай қан тамырларының зақымдалуы Жатырдан тыс жүктілік, аналық без жарылуы Операция кезінде қан тамырларына салынған тігістердің қиылып немесе сырғып кетуі
Себептері: жүректің және перикардтың жарақаты, жабық зақымдалуы, жүрек аневризмасының жарылуы, сепсис және т.б. Клиникалық белгілері: Жүрек тұсындағы ауру сезімі, науқастың мазасыздануы, бет әлпетінде қорқыныш-үрейдің байқалуы, ентігу, тамыр соғысының әлсіреуі және жиілеуі, тахикардия, АҚҚ төмендеуі, жүрек шекарасының ұлғаюы, жүрек ұшы соғысының жоғалуы немесе ығысуы, жүрек тондарының бәсеңдеуі. Жүрек қалтасы қуысында 400-500 мл артық қан жиналса – жүрек тампонадасына алып келуі және науқас өміріне қауіп төнуі мүмкін.
көрсеткіштер Қан жоғалту дәрежесі жеңіл орташа ауыр эритроциттер саны >3,5 Х10/л 3,5 Х10/л-2,5х10/л < 2,5х10/л Гемоглобин г/л > 100 83-100 < 83 Тамыр соғысы 80 дейін 80-100 100-жоғары Систол. АҚҚ (мм. сын. бағ.) > 110 90-100 < 90 Гематокриттік көрсеткіш % > 30 25-30 < 25
- Уақытша қан тоқтату Жгут салу Қан тамырын саусақпен жарада немесе ұзынабойынан басу Аяқ пен қолды буында бүгу Жараны дәке тампонымен тығындап, таңғыш салу Қан тамырына уақытша шунт салу
Механикалық (қан тамырын жарада байлау, ұзына бойына байлау, қан тамырына жасанды эмбол салу, қан тамырына тігіс салу, протез салу) Физикалық (диатермокоагуляция, лазер және т.б.) Химиялық және биологиялық (қан препараттарын құю, контрикал, викасол, тахокомб) Қосарланған (кобинирленген)
Бірінші кезең- ежелгі уақыттан 1628 ж. дейін Екінші кезең – Гарвейдің қанайналу шеңберлерін ашқаннан 1901 ж. дейінгі уақыт Үшінші кезең - Ландштейнердің изогемагглютинация заңын ашқаннан бүгінгі күнге дейінгі кезең.
Донорлар Аутоқан Мәйіт қаны Плацента қаны
Гемостатикалық Дезинтоксикациялық Иммундық жүйені реттегіштік
Әртүрлі себептерден болған анемиялар Қан аурулары Ауыр уланулар Іріңді-қабыну аурулары
Миокардит, миокардиосклероз және жүрек ақаулары кезіндегі декомпенсацияланған жүрек жетіспеушілігі Гипертониялық ауру 3 дәрежесі Септикалық эндокардит Мидағы қан айналудың бұзылуы; тромбоэмболикалық аурулар; Өкпе ісінуі, жедел гломерулонефрит, ауыр бауыр жетіспеушілігі; Бронхиалды астма, жалпы амилоидоз, аллергиялық жағдайлар
Тікелей емес қан құю Тікелей құю Қан алмастыру аутогемотрансфузия
Көк тамыр арқылы Артерияға Қолқа тамырға Сүйек ішілік
Консервацияланған қан Эритрцитарлық масса Жуылған эритроциттер Тромбоцитарлық масса Лейкоцитарлық масса Қан плазмасы Альбумин және протеин
