АДА – ЧУРТТУН УЛУГ ДАЙЫНЫ – ТЫВА ЭКИ ТУРАЧЫЛАР, ЧАӉГЫС ЧЕР- ЧУРТТУГЛАРЫМ МБУК «ЦБС Чеди-Хольского кожууна РТ» Элегестинская сельская библиотека
. Оларнын аразында бистин Элегест сумузунун чурттакчылары эки тура – биле Ада- чуртун камгалаар дээш улуг – хуузун киириштирген. Тыванын экер- эрес оолдар, кыстары 220 эки турачылар ( 206 кавалеристер, 11 танкистер база 3 ужудукчу ) Ада- чурттун Улуг дайынынга маадырлыг чоруун коргузуп, немец- фашистер – биле коргуш – сыныш чок тулушканнар.
Ада-чурт улуг ССРЭ дээш ! Тыванын арат чону дээш ! Гитлержи аг-шеригни кам-хайыра чокка чылча шаварынче !, деп кыйгырыг –биле тыва эки турачылар дидим аъттанганнар.
Дайынче кымнар аъттанганыл ? Тыва эки турачы танкистер Тыва эки турачылар – санитар кыстар Тыва эки турачылар – кавалеристер
Тыванын экер-эрес оолдар, кыстары 220 эки турачылар (206 кавалеристер, 11 танкистер база 3 ужудукчу ) Ада-чурттун Улуг дайынынга маадырлыг чоруун көргүзүп, немец-фашистер-биле коргуш-сыныш чок тулушканнар. Оларнын аразында бистин Элегест сумузунун чурттакчылары эки тура-биле Ада-чуртун камгалаар дээш улуг - хуузун киириштирген.
1921 чылда Чөөн- Хемчиктиӊ Баян-Талага төрүттүнген. 1942 чылдан Тываныӊ Араттыӊ Революстуг Намыныӊ кежигүнү. Шериг албаны эрттирбээн. Элегестиӊ Тока аттыг күрэкономунга ажылдап турган. Бешки пулемет взводунуӊ ийиги салбырыныӊ дайынчызы Могуш Чамыяӊ Ровно, Дубно тулчуушкуннарынга эрестиг тулушкан. Дайын шөлүнден чанып келгеш, « Элегес » совхозунга, оон соонда чуртталгазыныӊ сөөлгу чылдарында ССРЭ-ниӊ 50 чылы аттыг совхозка ажылдап тургаш мөчээн. Чамыяӊ Монгуш Суруӊ оглу
Сандак Түлүш Шөмбүл оглу 1914 чылда Улуг - Хемниӊ Чаа - Хөлге төрүттүнген. 1942 чылдан Тываныӊ Араттыӊ Революстуг Намыныӊ кежигүнү. Элегес сумузунуӊ мурнакчы малчыны Түлүш Сандак ыдыктыг Улуг дайынче эки туразы – биле эскадрон командиринин дузалакчызы бодунуӊ кады төрээн дунмазы Тулуш Лама – биле аъттанган. Ийиги взводтуӊ бирги салбырыныӊ дайынчызы. Ровно дээш тулчуушкунга маадырлыы - биле өлген.
Данзырыӊ Оюн Баазаӊ оглу 1909 чылда Тандыныӊ Элегеске төрүттүнген. 1930-32 чылдарда Араттыӊ Революстуг Шериинге албан эрттирген. Дайынче Элегес күрэкономунга чолаачылап ажылдап тургаш, эки тура-биле чоруткан. Ол - эскадроннун парторугу турган. Улуг лейтенант Куулар Дончуттун взводунга Оюн Данзырын дайынчы эш - өөрү-биле сөөлгү күжүнге чедир тулчуп тургаш, Ровнонуӊ чигир заводунуӊ девискээринге маадырлыы-биле өлген.
Дуӊгулак Оюн Намзат оглу Оюн Дунӊулак 1918 чылда төрүттүнген, ол 18 харлыында Араттын Революстуг Шериинге шериг албаны эрттирип барган. 1941 чылдан Тываныӊ Араттыӊ Революстуг Намынын кежигүнү. Оюн Дунгулак Ровно хоорайны болгаш он-он суурларны, чурттакчылыг черлерни хосташкан. Сурмичи дээш хан төгүүшкүннүг тулчуушкуннарныӊ бирээзинге маадырлыы - биле өлген. Оюн Дунгулактын маадырлыг чоруун Тыва Арат Республиканын чазаа « Дайынчы шылгарал дээш » деп дайынчы медаль – биле демдеглээн.
Ойдупаа Оюн Чассыгбай оглу Оюн Ойдупаа улуг лейтенант Оюн Оолактын взводунга дайылдажып чораан. Алышкыларнын улуу Ойдупаа дайынче чоруурда ужен уш харлыг турган. Оон чалыы чылдары Элегестин С. Тока аттыг курэкономунга эрткен. Ада- чурттун Улуг дайынынын баштайгы уезинден эгелээш, Оюн Ойдупаа Элегес сумузунун даргазынга ажылдап турган. Ойдупаа дунмалары-биле Деражно суур, Ровно хоорай дээш тулчуушкуннарынга эрестиг тулушкан.
1915 чылда Элегеске төрүттүнген. ТАР-нын Сайыттар Чөвулелинге чолаачылап ажылдап тургаш, Ада- чурттун Улуг дайынынче эки туразы-биле аъттанган. Аӊаа дайынчы Оюн Айыжы бирги взводтуӊ бирги салбырынга Ровно – Сурмичи – Дубно дээш, тулчуушкуннарга маадырлыг чоруктарын көргүскен. Дубно дээш тулчуушкунга ол маадырлыы-биле өлген. Айыжынын маадырлыг чоруун Тыва Арат Республиканын Куш-ажыл ордени-биле демдеглээн. Айыжы Оюн Чассыгбай оглу
Хүүлеӊмей Оюн Чассыгбай оглу 1912 чылда Элегеске төрүттүнген. Тускай мергежили – артиллерист. Бирги взводтун бирги салбырынын дайынчызы. Оюн Хууленмей эрес - дидим чоруун чангыс эвес удаа көргускени дээш Тыва Арат Республиканын « Дайынчы шылгарал дээш » деп медалы-биле шаӊнаткан. Оюн Хууленмей Сурмичи дээш тулчуушкунга аар балыглаткан. Тывага дайыннын инвалиди чанып келгеш, ол-ла балыглатканынын уржуундан аарып чорааш, 1956 чылда мөчээн.
Оюн Билчиир-оолдун намдары Тыванын төөгүзү-биле сырый холбаалыг. 1912 чылда Таӊдыныӊ Элегеске төрүттүнген. Салчууттар ( аревэ ) кежигунунге 1928 чылда кирген. 1931 чылда Тыва национал бижиктин тывылганы-биле кады улус ажыл-агыйынга, культура болгаш өске-даа адырларга тускай эртемниг кижилер негетинне берген. Ынчангаш Оюн Билчиир-оол 1937 чылдыӊ төнчүзүнде Москваныӊ бирги улегерлиг типографиязынче өөредип чоруткан. Билчиир-оол Ровнодан эгелээш, бүгү-ле тулчуушкуннарныӊ киржикчизи. Билчиир-оол Оюн Баазаӊ оглу
Оюн Сарат-оол Шурунович ( Оюн Шурун-Кара оглу ) 1916 чылда Тандыныӊ Элегеске төрүттүнген. Кубань – Кара Далайныӊ 31-ги гвардейжи аъттыг шериг полугунуӊ дөрткү тыва эскадронунуӊ 3-ку взводунуӊ 2-ги салбырыныӊ командири чораан. Оюн Сарат-оолдуӊ дайын шөлүнге маадырлыг чоруу дээш Алдар орденнин III- ку чергези-биле, ТАР Куш-ажыл ордени – биле база Ада-чурттун дайыны орденнин II - ги чергези болгаш хой санныг дайынчы тураскаалдыг медальдар - биле демдеглеттинген. Сарат-оол Оюн Шурун-Кара оглу
Каваа Оюн Мамбар оглу 1902 чылда Тандыныӊ Элегеске төрүттүнген. 1924-27 чылдарда Араттыӊ Революстуг Шериинге шериг албаны эрттирген. Танкыга удур боолар взводунуӊ дайынчызы. Ровно дээш балыглаткаш, госпитальга эмнеткеш, чадаг шериг кезээнге дайылдажып, Берлинни штурмнаарынга киришкен. 1945 чылда чуртунга чанып келген. Каа-Хемниӊ Бурен-Хемде хоочуннар бажынынга эмнедип чурттап тургаш, аӊаа мөчээн.
Эжелекчи гитлержи аг-шеригни чылча шаварынга эки турачыларныӊ эвээш биче-даа болза киирген улуг-хуузу төөгүге арткан.
Кым-даа, чүү-даа уттундурбас !
