Нұрғали Іңкәр Оспан Марина Салықова Айназ Хайтбаева Гүлжахан Түйебаев Жебе Ілияс Жансүгіров шығармаларындағы табиғат лирикасы
2 1.Кіріспе 2.Негізгі бөлім 2.1. Ілия Жансүгіров өмірі мен шығармашылығы 2.2. Ілияс Жансүгіров шығармаларындағы табиғат лирикасы 3.Қорытынды
3 I лияс Жансүг i ров 1894 жылы Жет i суда, Ақсу өң i р i нде туған, алғашқы сауатын өз әкес i Берсүг i рден алып, арабша оқып, жазуға үйренед i. I лияс жас күн i нде Абайдың өлең к i табын тауып оқып, қатты әсерленед i, ақын болсам деген арманға түсед i. Ол өз бет i нше i здеп жүр i п өлең к i таптарын, қиссаларды құмарта « қиссашы бала» атанады. Б i ржан мен Сараның, Сүй i нбай мен Күнбаланың, Әсет пен Кемп i рбайдың айтыстарын жатқа жырлаған.
4 Бар болғаны 44 жыл өм i р сүрген I лиястың әдеби мұрасы орасан бай: өлеңдер, сықақтар, әңг i мелер, фельетондар, дастандар, роман, пьесалар, тарихи повестер, ел аузынан жинап бастырған айтыстар, өт i р i к өлеңдер, жырлар, ғазет бет i не жариялаған мақалалар, ғылыми еңбектер тағы басқа ұшан тең i з шығармалар жазып үлгерд i.
5 Жыр дүлдүлі Жансүгіров өз дәуірінде Ахмет Байтұрсынов, Міржақып Дулатов сияқты Алаш зиялыларымен тығыз шығармашылық қарым-қатынаста болды Жансүгіровтың шығармашылығы көп қырлы, алуан сырлы. Поэзия, проза, драма саласында өнімді еңбектенді. Шығармаларына өзі ғұмыр кешкен ортадағы өмір шындығы, тарихи оқиғалар арқау болған.
30 % 25 % Название категории 20 % Название категории 10 % Название категории 10 % Название категории 5 % Название категории 6 Ақынның лирикалық өлеңдерімен қоса, Жансүгіровтің баспа бетін көрген алғашқы туындылары – " Сарыарқаға ", " Тілек " атты өлеңдері. 1917 жылы Семейде шығып тұрған " Сарыарқа " газетінде басылған. 1923 жылы "Сана" журналында " Мерген Бөкен " әңгімесі жарияланды. 1928 жылы " Сағанақ " атты алғашқы кітабы жарық көрді. Ақынның лирикалық өлеңдерімен қоса, " Жетісу суреттері " " Күй ", " Күйші " сынды классикалық шығармалары – ешқашан ескірмейтін, қайталанбас туындылар.
7 Қазақ поэзиясының інжу маржаны " Құлагер " – сюжетті поэма. Шығармаға Ақан сері мен оның тұлпары Құлагер арқау болған. Ақын оқырман қауымды Ақан серімен біраз таныстырып, оған мінездеме береді. Ат жарысын, Құлагердің мерт болуын, серінің қайғы-шерге көмілуін суреттейді. Ілияс Жансүгіровтің прозалық шығармаларының ішіндегі көлемдісі – " Жолдастар " романы. Мұнда қазақ сахарасындағы еңбек адамдарының тұрмыс-тіршілігін, азаттықты көксеген арман аңсарын, 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілісінің дүмпуін суреткерлікпен ашып көрсетеді. Қаламгер әдебиет сыны мен аударма саласында да өнімді еңбектенді. Пушкиннің "Евгений Онегин" романын қазақ тіліне алғаш рет толық аударған
8 I лияс Жансүг i ров табиғат пен адам арасындағы құдыретт i байланысты ж i т i таныған. Адамның i шк i жан-дүниес i н i ң табиғатпен сабақтастығын оқушы жүрег i не шымырлата жетк i з i п, толғамды ойлар түйед i. Оның « Күн шыққанда » өлең i не зер салайықшы : Жел i желп i п желег i н, Жердег i бәйшешег i н Күлд i ре, сұлу күн шықты. « Шыру, шыру, ш i рк i н!» – деп, Көмекей i бүлк i лдеп, Торғайдан « тұррлап » жыр шықты, - деп ол теб i рене жыр төгед i. Балалардың сәулел i жан толқынын барынша мөлд i рете айту бұдан артық болмас. Ақынның әрб i р дем i нде, әрб i р сөз i нде жарқын қуаныштың самалы ес i п тұр. Ілияс поэзиясындағы мөлдір арнаның бірі - табиғат лирикасы ”- дейді, академик Р.Нұрғалиев өзінің “ Арқау ” атты монографиялық еңбегінде.
9 Ақын бұлт өлеңінде табиғатқа жан бітіргендей жырлайды. Көк аспанның түнгі найзағайлы жауынға жуынып, күлімдеп тұрғанын әсерлі жеткізеді. Тұман, бұлттар бара-бара сейілгенін, тыныш жатқан табиғатты қорқытпау үшін шөге бастағандай. Алып тауды да көк мұнарын белбеу етіп буынып жатқандай бейнеледі. Автор бұл өлеңді жазуда үлкен шеберлік танытқан. Көркемдік образды кейіптеумен береді. Жалпы өлең 7-8 буынға, шалыс ұйқасқа негізделген. « Түнгі жай », « көгілдір көк », « шоқ-шоқ тұман », « көк мұнарлы белбеу », « алып тау» деген эпитеттер өлеңге өң беріп тұр. « Бұлт – керуен », « қабағы мұз, суық шал», « бұлт – бөбек », «тау – ана » деген метафоралар табиғатты өзге бір затқа не құбылысқа балап, көркемдік ерекшелігін танытып тұр
10 “ Туған жерін, елінің тау- тасын өзен – көлін беріле сүйген патриот ақын қоршаған ортаның ғажап сұлулығынан өз шабытына нұр алып, сан алуан бояулары буырқанған ғажап суреттер салды. Бұлардың ішінде нақты географиялық адресі танылған (“ Ағынды менің Ақсуым ”), табиғаттың бір сурттегі көрінісін бейнелейтін (“ Ақшам ”, “ Бұлт ”, “ Желді күн ”, “ Жазғы таң ”), құбылысты көз алдыңа әкелетін (“ Жауында ”, “ Жел ”, “ Тас ”) сан алуан үлгілері бар.
11 Қорыта келгенде, I лияс поэзиясына тән ерекшел i к – ақындық екп i н i ндег i өз i нд i к үн, лирикалық леп. Не жайында, қандай күйде жырласа да ақын шын көң i лмен жырлайды. Барлық жерде ақынның жүрек сыры ақтарылып, ыстық сез i м i жалын атады. Онда салқындық, селқостық жоқ, яки жалған сез i м таппайсыз
