Кәсіпорынындағы экономика ж / е ж о с п а р л а р
К ә с і п оры н Б ұ л дербес шаруашылық жүргізетін бірлік, меншігінде бар еңбек құралдары көмегімен еңбек заттарын өңдеп, тұтынушыларға қажет дайын өнім шығарып, пайда алу мақсатымен оны өткізетін, кәсіби ұйымдасқан еңбек ұжымы. Әр кәсіпорын заңды тұлға ретінде қарастырылады және кәсіпорынды құру келісім шарты негізінде жұмыс істейді. Жалпы, өндіріс, өнімді шығару кез-келген экономиканың негізін құрайды. Ал өнімді шығаратын немесе жұмыс жасайтын, қызмет көрсететін кәсіпорындарды мемлекет экономикасының, халықшаруашылық комплексінің негізгі буындары ретінде қарастыруға болады.
Қ ұ р ы л ы с кәсіпорн ы н д а ғ ы е ң б ек ө н і м д і л і г і н і ң а р т ы р у ы н ы ң ж о л д а р ы Қазақстандық кәсіпорындар мен ұйымдардың әлемдік нарықтағы отандық өнеркәсіптердің бәсекеге қбілеттілігін арттыру мақсатында, нарықтық экономикасы дамыған шет елдердің тәжірбиесін қарастырған жөн. Нарықтық экономикаға өту жоғарғы сапаға жеткен әлемнің жетекші фирмаларының тәжірбиесін зерттеу қажеттілігін негіздейді. Нарықтық экономикасы дамыған елдердің жетекші фирмалары сапаға жету үшін барлық қызмет алға қойылған белгілі бір мақсатқа бағытталуы керек деп есептейді.
Сапаны арттырудың мәні Жапония мысалында жақсы көрінеді. Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін өнеркәсіптері артта қалған, техникасы тозған, өндірген өнімнің сапасы өте төмен Жапония еліне ұлт ретінде жойылып кету қауіпі туды. Өнеркәсіпшілер өнім сапасы мен өндіріс тиімділігін арттыру жолдарын іздестірумен белсенді айналысып, Жапондық басқарушылар бүкіл әлем бойынша тәжірбиелерді зерттеген.
Сондай-ақ АҚШ және Еуропа елдеріндегі жетекші өнеркәсіптік фирмалардың жетекшілерімен кездесіп, тиімді жақтарын қарастырған. Жапондық басқарушылар сапаны статистикалық бақылау және сапаны кешенді басқару ұғымдарына көп көңіл аударған сонымен қатар әр түрлі елдердің тәжірбиесін зерттей оырып, өнім сапасы мен өз жұмыскерлеріне жоғарғы талаптар қойылған. Қорытындысында, Жапон елінде сапаның жапондық стандарттары және Сапа мәдниеті деп аталатын түсінік пайда болған. Сапа мәдениеті - өндірістік
Еңбек ақы - жұмыскерлердің іс жүзінде істеген жұмысы үшін және жұмыс уақытына кіретін уақыт үшін ақшалай және натуральды формада алатын сыйақылар жиынтығы. Еңбек ақы қажетті өнімнің негізгі формасы болып табылады. Қажетті өнімді еңбек бойынша берілетін төлем (мемлекеттік сектор); жұмыс күші құны бойынша берілетін төлем (кооператив, акционерлік қоғамдар, бірлескен кәсіпорын); акция дивидендтері; жеке еңбек қызметінен түсетін табыс; тұтынудың қоғамдық формалары, сақтық және мейірімділік қорлары ретінде қарастыруға болады. Құрылыс кәсіпорынында еңбекақы төлеу жүйесінің ерекшеліктері.
Жоспарлы Экономика КСРО-да және басқа да “социалистік” деп аталған елдерде қолданылған экономика жүйені ұйымдастыру тәсілі, мұнда материалдық қорлар мемлекет меншік болып есептеліп, барлық кәсіпорындардың экономика қызметі директивалық жоспарлау, басқару және бақылау арқылы бағытталып, үйлестіріліп отырды.
КСРО-да 1921 жылы тоталитарлық қоғамның негізгі экономика мақсаттарын жоспарлаушы экономика орган – Мемлекеттік жоспарлау комиссиясы (1947 жылдан Мемлекеттік жоспарлау комитеті) құрылды. Оған халық шаруашылығын жоспарлау, шаруашылық жоспарларының орындалуын бақылау, одақтас республикалардың жоспарларын үйлестіру және жоспарлы көрсеткіштерді аумақтық және салалық ауқымда өзара сәйкестендіру міндеттері жүктелді (қ. Бесжылдықтар).
Нарықтық экономика 1991 жылдан бастап Қазақстан Республикасы жоспарлы экономикадан бас тартып, нарықтық экономикаға түбегейлі бет бұрды. Қазіргі кезеңде Қазақстанда экономиканың мемл. секторы ішінара ғана сақталып отыр (15%-тей). Шаруашылықты жүргізудің мемл. нысаны негізінен қоғамның қажеттерін айқындайтын әлеуметтік-экономика міндеттерді шешуге: мемлекеттің қорғаныс қабілетін материалдық жағынан қамтамасыз етуге, қоғамның мүдделерін қорғауға; экономиканың жекеше секторы қамтымаған не жеткіліксіз қамтыған қоғамдық өндіріс салаларындағы зәру тауарларды өндіруге, жұмыстарды орындауға, қызметтерді көрсетуге; мемлекет монополияға жатқызылған немесе мемлекеттің функциясы болып табылатын салалардағы қызметті жүзеге асыруға бағытталған.
Thank You Name : K a n a t o v a A r u z h a n Date: 1 5. 0 1. 2 0 2 4 ж
