С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ Ұлттық медицина университеті
Темір жол транспортындағы апаттар Автокөлік апаттары Әуе транспортындағы апаттар Су транспортындағы апаттар
– көлік құралдарының жолмен жүруі кезінде және оның қатысуымен пайда болған, адамдар қаза тапқан немесе жарақаттанған, көлік құралдары, құрылыстар т.б. зақымданған не өзгедей материалдық зиян келтірілген оқиға.
Бұл – бүг i нг i таңдағы ел i м i зде болып жатқан қас i ретт i соғыс. Дүние жүзінде жылына 1,3млн. адам қаза табады, 50млн. Адам әртүрлі жарақаттар алады. ҚР-сы статистика бойынша жол апатынан қаза табудан алдыңғы қатарда екен. Жыл сайын жолда 3000 адам қаза табады, 17000 адам жарақаттар алады, және де бұл көрсеткіштер ұлғаюда.
1. Көл i к жүрг i зуш i лер i н i ң жауапкерш i л i г i н i ң төменд i г i ; 75 % -ға жуық жол апаттары жол жүру ережесін сақтамағандықтан болады. Олардың ішіндегі қауіптілері: Жылдамдықты жоғарылату, Жол белгілерін елемеу, Қарама-қарсы жолға шығып кету, Мас немесе есірткіні пайдаланған кезде автокөлікті жүргізу. 2. Апатқа көп жағдайда өте сапасыз жол да алып келеді, Қазақстан жолдарының сапасы жөнінен 144 елдің арасында 117-орында тұр. 3. Ауа-райының қолайсыздығы 4. Одан басқа көліктердің техникалық талаптарға сай келмеуі.
Қ арашаның үшінші жексенбісі - жол апатынан қаза тапқандарды еске алу күні.
ЖОЛ АПАТЫ КЕЗІНДЕ АЛҒАШҚЫ МЕДИЦИНАЛЫҚ КӨМЕК Ең алдымен, адам қандай жарақат алғанын анықтап алуы қажет. Егер оның есі болса, онда оның өзінен сұрауына болады. Егер есі болмаса, онда оның орнын ауыстырғанша, оған қалай көмектесуді анықтау үшін ұстап көру қажет.
Егер жол апатынан зардап шеккен адамды автокөліктен шығару қажет болса, онда алдымен оған жолды босатып алу қажет (есікті ашып, қажет болғанда – шыныны бұзу; қауіпсіздік бауын босау немесе кесу, аяқтарын босату қажет). Кейін ол қандай қалыпта жатыр, сондай қалыпта алып шығады (бір тұтас ретінде). Оны екеулеп жасаған дұрыс. «Жедел жәрдем» келгенше, жарақаттанушыны, егер ол ессіз немесе машинаның ішінде тоқтата алмайтын қан ағымы болған кезде, сондай-ақ, оның өміріне қауіп төнген кезде автокөліктен алып шығуы керек. Жарақаттанған адамға оның есінің деңгейін анықтау үшін және сол кезде басын қозғалтпай кез-келген сұрақ қойыңыз: бас бармақтар – желкесінде, сұқ саусақтар – екі қапталда, ортаңғылар – жақтың төменгі жағында, шылдыр шүмек саусағы пульсты анықтау үшін ұйқы безінде болуы тиіс. Жол апаты кезінде көбінесе мойын жағы зақымдануына байланысты, мойын жағасын салу қажет.
Талу жағдайын анықтау үшін, пульсты есептеу қажет. Егер ауыр жарақат алған кезде пульс минутына 110-120 соққы берсе, онда жарақаттанғанды талған жағдайда деп айтуға болады. Егер адам ессіз жатса, онда көз қарашығының жарыққа реакциясын, демалысы мен жүрек қағысының болуын тексеру қажет. Есі, демалысы, жүрек қағысы болмаған және көз қарашығы үлкен болған кезде (клиникалық өлімнің белгілері) реанимациялық іс-шараларды жүргізеді. ABC жүйесі бойынша реанимация Жарақат алғанды тірілту бойынша әрекеттерді реанимация деп аталады және ол 3 сатыдан тұрады ( ABC): A. Жоғары демалу жолдарының өтуін тексеру. B. Жасанды дем алдырттыру. C. Жүрекке массаж. Егер жарақаттанушы ессіз болса, онда оның басын артқа бұрып, мойындағы пульсын басып көру қажет. Демалу жолдары бітелген кезде (құсық массаларымен, қанмен, сілекеймен, құммен, тұнбамен) саусаққа байланған мәрлімен немесе таза шүбірекпен ауызды тазалау керек.
Егер мойын тамырларындағы пульс басылмаса және көздің қарашығы кеңейтілген болса, бір мезгілде өкпелерді үрлеумен жүрекке тура массаж жасау қажет. Жарақаттанушыны жерге немесе тақтайға арқасымен жатқызады, көмек көрсететін тізесімен жарақаттанушының кез-келген жағына тұрады және кеуденің төменгі жартысына алақанын салады (орташа сызық бойынша кеуденің төменгі жағынан 2 см жоғары). Екінші қолдың алақаны максималды жазылған қолмен (шашыраңқы орналасқан саусақ және кеуде жағына қол тигізбейді) біріншінің үстіне салады және энергетикалық қозғалыстармен (минутына 40-60) ритмді тек қана қолдың күшін ғана емес, сондай-ақ дене салмағын қолданумен кеуденің төменгі жағынан (омыртқаға қарай) басады. Қолдар тік орналасады.
