«Астана медицина университеті» КеАҚ Гериартрия курсымен ішкі аурулар кафедрасы БӨЖ Тақырыбы: « HLA жүйесі. Трансплантациялық иммунологияның негіздері.» Орындаған: Дайырбек Гүлназ Қабылдаған: Даулетхан Еркегул
Кіріспе бөлім: 1. HLA жүйесі дегеніміз не? 2. Негізгі бөлім: 1. HLA жүйесінің қызметі мен маңызы 2. Трансплантация. Тұрақтамау серпілісі. Оның стадиялары. 3. Тұрақтамау механизміндегі трансплантаттардың рөлі. 4. Донор мен реципиент гендерінің гистосәйкестігін анықтайтын әдістер. 3. Қорытынды бөлім.
6 – хромосомада орналасқан, және өз бетінше және олармен кодталатын өнімдер арқылы маңызды биологиялық қызметті орындайды Негізгі гистосәйкестік комплекс ( MHC - ағылш. - Major Histocompatybility Complex ) барлық сүтқорект i лерде және құстарда табылған. Тышқандарда бұл комплекске H-2- антигендер, адамдарда HLA жүйес i (Human Leucocyte Antigens System адамдардың лейкоцитарлық антигендер жүйес i ) кіреді. бірінші кезекте иммунды жауаптың генетикалық бақылауды және иммунды жауапты жүзеге асыратын әртүрлі жасушалық элементтердің байланысын қамтамасыз ететін гендер кешенінен тұрады
И ммундық жауап кезінде жасуша аралық әрекеттесуді іске асырады. Н LA молекулаларының көмегімен бөгде антигендік материал Т-жасушалық антигенді танушы рецепторларға таныстырады. HLA - аймақ организмнің жалпы иммунологиялық реактивтілігіне жауапты болып табылады. HLA - аймақта организмді белгілі антигенге қарсы иммундық жауап түзуге қабілетті арнайы иммундық жауап гені болады, және бұл қызмет ауруларға бейімділікті анықтайды.
I класс антигендерi н i ң альфа- тіз i бег i н i ң молекуласы шамамен 340 аминкышкылдык калдыктан тұрады. Олар өзара жасушадан тыс үш домен (альфа 1, альфа2, альфа3) құрап орналасады: бір трансмембраналык бел i к және ек i цитоплазмаішілік « құйрыкша » бел i г i. Олар 6 х ромосомадағы HLA кешенініңА, В және С локусынын гендер i мен кодталады.
II класстагы HLA молекуласы 230 аминкышкылы қалдыктарынан құралған бета- полипептидті т i збектен т i збектен жане құралған альфа- полипептік т i збектен тұрады. HLA II классы молекулаларынын пептид- байланыстырушы жүлгесінде өзге де пептидтер бар. Олардын түз i лу i нег i з i нде мүлдем өзге жасушаішілік механизм жатыр. Бұл жағдайда пептидтер АТЖ- дың көмег i мен экзогенд i пептидтерден эндоцитоз жолымен туындайды.
HLA III класс антигендерге комплемент жүйесінің нәруыздары (С2, С4 – к омплемент т i ң компоненттерi ) мен В f – пропердин жүйес i н i ң В факторы жатады. С2 мен пропердиндік фактор – молекулалық деңгейі 100 және 90 кД тұратын протеиндердің бірлікті пептидтік тізбектері болып келеді. С4 – дисульфидтік көпірмен байланысқан үш тізбектен тұрады : 95 кД -қ α – тізбек, 75 кД -қ β- тізбек және 30 кД -қ γ- тізбек. Толық молекуланың деңгейі 200 кД-ға тең.
Иммунологияда қолданылатын трансплантация термині бір организмнен екінші организмге жасушаларды тіндерді және мүшелерді алмастыруды білдіреді. Жоғарыда қарастырып өткен HLA жүйесінің гендері трансплантациялық антигендердің жасалуын бақылайды. Яғни, HLA жүйесі трансплантациялық иммуннитетті қалыптастыратын болып тұр.
Тұрақтамау серпілісі донорлық мүшеге немесе тінге реципиент ағзасының иммуннологиялық қарсы жауабынан болатын үрдіс. Б ұл үрдіс организмнің генетикалық ерекшелігіне байланысты жүреді. Бұл үрдіске, жалпы трансплантациялық иммунитетке елеулі үлесті чех ғалымы П. Медавар қосқан болатын. Процесс 2 стадиядан тұрады: С езімталдану стадиясы; Э ффекторлы стадия;
Трансплантат тұрақтамауы донор мен реципиенттің арасындағы генетикалық айырмашылықтарымен себептеледі. Әртүрлі салынған трансплататқа қарсы иммундық жауаптың дәрежесі де әртүрлі болады. Осыған байланыты трансплантаттарды мынадай бірнеше түрге бөлеміз : Аутотрансплантат Изотрансплантат Аллотрансплантат Ксенотрансплантат
Қазіргі кезде гистосәйкестік антигендерін молекулалық ДНҚ зондылау арқылы полимеразды тізбекті реакция ( PCR) көмегімен анықтауға болады, оны молеклярлық іріктеу деп атайды. Донор мен репициентті HLA антигендерін серологиялық анықтау үшін микролимфоцитті токсикалық тест (МЛЦТ) қолданылады. Бұл тест бойынша SD (serological defined – серологиялық анықталатын ) антигендерді анықтайды. Бұл гендерге A, B, C, DR локустарының антигендері жатады.
Сонымен Н LA Иммундық жауап кезінде жасуша аралық әрекеттесуді іске асырады. HLA жүйесінің 3 типі бар: HLA І, HLA ІІ, HLA ІІІ Клиникалық иммунологтардың ғылыми зерттеуі бойынша мүшелерді трансплантациялау көп жағдайда оң әсерін көрсеткен. Қазіргі уақытта жылына ға дейін бүйрек трансплантациясы жасалады. Басқа да мүшелерге жасалған трансплантациялар сәтті шыққан.
