Биохимия кафедрасы Жақыпбекова С.С.
1.Энергия алмасуы туралы түсінік. 2.Энергия алмасуының сатылары. 3.Көмірсулар, липидтер, белоктардың арнайы жолдармен ыдырауы. 4.Үш карбон қышқылдар циклі (Кребс циклі ). Қ орытынды теңдеу.
5. БТ туралы түсінік, маңызы. 6.ТФ туралы түсінік. 7. Тыныс алу комплекстер.
Бұл энергетикалық материалдың ағзада ыдырап, энергия бөлу немесе белгілі бір қосылыс түрінде синтезделіп – энергияны сақтау процесі.
І – күрделі заттардың арнайы жолдармен ыдырап, ортақ өнім- активті сірке қышқылының ( АСҚ ) түзілуі. ІІ – Үш карбон қышқылдар циклі (ҮКЦ) ІІІ – Биологиялық тотығу (БТ) І V – Тотығудан фосфорлану (ТФ)
Ацетил -CoA ПИРУВАТ КӨМІРСУЛАР ГЛЮКОЗА ЛИПИДТЕР БМҚ БЕЛОКТАР АМИНҚЫШҚЫЛДАР КРЕБС ЦИКЛІ ΝΗ 3 Мочевина 2 CO 2 БИОЛОГИЯЛЫҚ ТОТЫҒУ O 2 AT Ф e - ГЛИЦЕРИН ФОСФОТРИОЗА β− ТОТЫҒУ ТОТЫҒУ ДЕЗАМИНДЕНУ 1 САТЫ С Ы 2- САТЫ 3-САТЫ ТОТЫҒУДАН ФОСФОРЛАНУ 4-САТЫ 3НАДН 2 ФАДН 2 ТАГ
БЕЛОКТАР КӨМІРСУЛАР ЛИПИДТЕР АМИНҚЫШҚЫЛДАР ГЛЮКОЗА ГЛИЦЕРИН БМҚ ФОСФОТРИОЗАЛАР ПЖҚ АСҚ NH 3 β - тотығу
ҮКЦ, ЛИМОН ҚЫШҚЫЛЫНЫҢ ЦИКЛІ, КРЕБС ЦИКЛІ 2.
АМЕРИКАЛЫ Қ БИОХИМИК ГАНС КРЕБС 1953 ЖЫЛЫ НОБЕЛЬ СЫЙЛЫҒЫН АЛДЫ.
ҮКЦ МАҢЫЗЫ: “МЕТАБОЛИТТІК ОШАҚ”, себебі ӘРТҮРЛІ ЗАТТАРДАН ТҮЗІЛГЕН АСҚ СОҢҒЫ ӨНІМ СО 2 -ге ДЕЙІН ЫДЫРАЙДЫ (“жанады”). 2. БАРЛЫҚ ЗАТТАР АЛМАСУЫН БІР-БІРІМЕН БАЙЛАНЫСТЫРАДЫ.
3. ПЛАСТИКАЛЫҚ РОЛІ: ҮКЦ-ның КЕЙБІР АРАЛЫҚ ӨНІМДЕРІНЕН АҒЗАҒА ҚАЖЕТТІ ЗАТТАР ТҮЗІЛЕДІ. 4. ҮКЦ БИОЛОГИЯЛЫҚ ТОТЫҒУ ҮШІН ТОТЫҚСЫЗДАНҒАН ДЕГИДРОГЕНАЗАЛАРДЫҢ КӨЗІ.
2СО 2 +3НАДН 2 +ФПН 2 +АТФ ( ГТФ) СН 3 С=О SКоА Ацетил-КоА (АСҚ) ҮКЦ-ның жалпы теңдеуі: ҮКЦ р еакциялары митохондрияларда жүреді.
БТ тізбегі митохондрияның ішкі мембранасында орналасады. Тыныс алу тізбегінің компоненттері тотығу-тотықсыздану потенциалы (ТТП) жоғарылау ретімен орналасады.
БТ процесінде бөлінген энергияның 60 % жылу түрінде бөлінеді, дене температурасын қалыптастырады, ал 40% АТФ түзілуіне жұмсалынады.
Малат ҚСҚ пиридинфермент(НАД) НАДН 2 2Н флавопротеин (ФМН) ФПН 2 2Н Ко Q KoQ Н 2 2Н 2Н + 2е 46кДж
2е 2цхв (Ғе 3+ ) 2цхв(Ғе 2+ ) 2е 2цхс 1 (Ғе 3+ ) 2цх с 1 (Ғе 2+ ) 2е 2цхс (Ғе 3+ ) 2цхс (Ғе 2+ ) 2е 2цха (Ғе 3+ ) 2цха (Ғе 2+ ) 43 кДж 102 кДж
2е 2цха 3 (Ғе 3+ ) 2цха 3 (Ғе 2+ ) 2е 1/2 О 2 О 2- 2Н + + О 2- Н 2 О эндогенді О 2 +4е 2О 2- 33кДж артық энергия бөлінетін жерлерде БТ мен ТФ қабысу нүктелері орналасады. Осы нүктелерде АТФ түзіледі.
АДФ+Н 3 РО 4 АТФ+Н 2 О Р/О = 3 (НАДН 2 -ден), себебі 1НАДН 2 тотыққанда 3 АТФ түзіледі. Р/О = 2 (ФПН 2 -ден), себебі 1ФПН 2 тотыққанда 2 АТФ түзіледі. БТ энергиясы (33 кДж)
АДФ көп болса (АТФ аз), сондықтан БТ күшееді. АДФ аз болса (АТФ көп), сондықтан БТ баяу жүреді. Тыныс алуды бақылау – бұл қалыпты митохондрия мембранасының қасиеті.
Гипертиреоз кезінде тироксин (артық мөлшерде болғанда) митохондрияның ісінуіне әкеледі, митохондрия мембранасының өткізгіштігі жоғарылайды. Сондықтан, БТ күшееді, ал ТФ азаяды.
Бөлінген энергия жылу түрінде тарайды, АТФ синтезі төмендейді. Сондықтан, дене температурасы жоғарылайды, әлсіздік байқалады.
НАДН 2 НАД І ІІІ IV KoQ цхс сукцинат фумарат ІІ ФМН ФАД цхв,цхс 1 цха,цха 3 АТФ АТФ АТФ О 2
Тыныс алу комплекстер құрамына кіретін ферменттер митохондрияның ішкі мембранасымен берік байланысқан. Ко Q мен цитохром с мембранада еркін жылжиды. Ко Q І мен ІІ комплекстерді ІІІ комплекспен, ал цх с ІІІ комплексті IV –мен байланыстырады. IV комплексті цитохромоксидаза деп атайды.
І-ші сатыда көмірсулар, липидтер, белоктар ыдырағанда АСҚ түзіледі. ІІ-ші сатыда АСҚ тотығады, 3НАДН 2 мен ФПН 2 тотықсызданады. ІІІ-ші сатыда БТ тізбегінде 3НАДН 2 мен ФПН 2 тотығады. 3НАДН 2 мен ФПН 2 тотыққанда, БТ мен ТФ қабысу нүктелерінде 9 АТФ пен 2АТФ түзіледі.
Энергия алмасуының сатылары. 2-ші және 3-ші сатыларының қабысу нүктелері. 3НАДН2 тотыққанда қанша АТФ түзіледі. Қандай фермент 2-ші тыныс алу комплекс құрамына кіреді?
