Zamonaviy sanoat va ilm-fan sohalarida turli harakatlarni nazorat qilish va amalga oshirish uchun yuritmalar muhim o‘rin egallaydi. An'anaviy elektromexanik tizimlardan tashqari, bugungi kunda pyezoelektrik, bionik va elektropnevmatik yuritmalar keng qo‘llanilmoqda. Ushbu taqdimotda har bir yuritma turi haqida batafsil tushuncha, ularning ishlash prinsipi, qo‘llanilishi va afzalliklari – kamchiliklari yoritiladi.
Pyezoelektrik yuritmalar pyezoeffekt hodisasi asosida ishlaydi. Bu effektda, muayyan kristall materiallar (masalan, kvarts, seramika) bosim yoki deformatsiyaga uchraganda elektr zaryadi hosil qiladi. Aksincha, bu materiallarga elektr tok yuborilganda ular mexanik tarzda cho‘ziladi yoki qisqaradi.
Asosiy qismlar: - Pyezoelement - Kuchaytirgich va boshqaruv moduli - Yuklama Bu yuritmalar mikron darajadagi aniqlik talab qilinadigan sohalarda ishlatiladi.
- Tibbiyotda – ultratovushli apparatlarda - Optik tizimlarda – mikroskop linzalari uchun - Nano/mikrotexnika - 3D printerlarda nozik qatlamlar bosish uchun
Bionik yuritmalar inson mushaklari va asab tizimidan ilhomlangan. Protezlarda keng qo‘llaniladi. Sezgilar bilan uyg‘unlashgan holda foydalanuvchining istagiga mos harakat qiladi.
- Sensorlar: mushak impulslarini sezadi - Protsessor: signalni qayta ishlaydi - Aktuatorlar: harakatni amalga oshiradi - Tizim: real vaqtda ishlaydi
- Yuqori sezuvchanlik - Adaptivlik - Tabiiy harakat imitatsiyasi - Reabilitatsiyada yordam
Elektropnevmatik yuritmalar elektr signal orqali siqilgan havo oqimini boshqaradi. Havo oqimi pnevmatik silindrda mexanik harakatga aylanadi.
- Kompressor - Elektromagnit klapanlar - Pnevmatik silindr - Boshqaruv moduli
- Sanoat liniyalarida - Robototexnika - Transport tizimlarida - Zavod va omborlarda
Pyezo: aniqlik – juda yuqori, narxi – yuqori Bionik: harakatga yaqin, narxi – juda yuqori Elektropnevmatik: sanoat uchun mos, narxi – past
Pyezo – aniqlikda zo‘r Bionik – inson harakatini taqlid qiladi Elektropnevmatik – sanoatda ishonchli va tejamkor Ular kelajakda uyg‘unlashgan holda ishlatilishi mumkin
