Молдақасым Бақыт 203 Б Көмірсулар
Көмірсулар– жартылай функциональды қосылыстар Бұлар молекула құрамында көміртек, сутек және оттек атомдары болатын, сонымен бірге ондағы сутек пен оттек атомдарының қатынасы дәл су молекуласындағыдай (2:1) болып келетін органикалық заттар. Көмірсулардың жалпы формуласы - С n (H 2 O) m
Олар биологиялық үрдістерге қажетті энергиямен қамтамасыз етеді. Ағзадағы жүретін метаболизмдегі синтезделетін аралық немесе соңғы өнімдер үшін бастапқы материал болып табылады. Көмірсуларға өсімдіктердің құрғақ затының 80% -ы, жануарларда 20%-ы сәйкес келеді. Адам тамағының шамамен 70%-ы көмірсудан тұрады.
Адамдар көмірсуларды өте ерте кезден бастап қолданып келеді, ең бірінші адам танысқан көмірсу (дәлірек айтқанда көмірсу қоспасы) бал болған. Қант қамысының Отаны солтүстік-батыс Үнді-Бенгалия. Еуропалықтар қант қамысымен Александр Македонскийдің б.з.д 327 ж. жорықтары нәтижесінде танысқан. Крахмал гректерге ертеден белгілі болған.
1. Қант қызылшасындағы қантты таза күйінде 1747 ж. неміс химигі А. Маргграф алған. 2. 1811 ж. орыс химигі Кирхгоф алғаш рет крахмалды гидролиздеп глюкоза алған. 3. Алғаш рет глюкозаның дұрыс эмпирикалық формуласын 1837 ж. швед химигі Я. Берцеллиус ұсынды. С 6 Н 12 О 6 4. Көмірсуларды формальдегидтен Са(ОН) 2 қатысында синтездеуді 1861 ж. А.М. Бутлеров жасады.
Көмірсулар = қантты заттар Жай (СН 2 О) n, мұнда n =3-9 моносахаридтер Күрделі Дисахаридтер С 12 Н 22 О 11 Полисахаридтер С x (Н 2 О) y глюкоза фруктоза галактоза С 6 - гексозалар рибоза дезоксирибоза С 5 - пентоза сахароза лактоза мальтоза 2 гексозалар крахмал гликоген целлюлоза хитин полигексоза Көмірсулардың молекулалық массасы артқан сайын, олардың суда ерігіштігі азаяды және дәмінің тәттілігі де кемиді.
Крахмал Целлюлоза Гликоген (С 6 Н 10 О 5 ) n (моносахаридтердің бірнеше (көп) молекуласына гидролизденеді) Көмірсулардың жіктелуі Моносахаридтер Дисахаридтер Полисахаридтер Глюкоза ( жүзім қанты) Фруктоза Рибоза С 6 Н 12 О 6 (гидролизден- бейді) Сахароза (қант қызылшасы немесе қант қамысы қанты) Лактоза (сүт қанты) С 12 Н 22 О 11 ( 2 молекула моносахаридке гидролизденеді)
Сахароза (кәдімгі тағамдық қант). Ол қант қызылшасы мен қант қамысында көп мөлшерде кездеседі.
Мальтоза (солод қанты) Мальтозаны солод құрамындағы крахмалды ферменттер қатысында гидролиздеу арқылы алуға болады.
Крахмал – көптеген өсімдіктердің қорлық полисахариді Өнеркәсіпе оны картоптан алады. Бұл ақ түсті ұнтақ.
Гликоген – жануар крахмалы, ол бауырда жинақталады және жануарлар мен адам ағзасының қор заты болып табылады.
Қатты, кристалды зат Түссіз Тәтті дәмі бар Суда жақсы ериді
Көпатомды спирт ретіндегі қасиеттері ( – ОН топқа байланысты ), 2. Альдегид ретіндегі қасиеттері ( -СОН топқа байланысты ), 3. Глюкозаның өзіне тән қасиеттері.
1 ) Спирттік ашу С 6 Н 12 О 6 → 2СН 3 -СН 2 ОН + 2СО 2 ↑ Этил спирті 2) Сүт қышқылдық ашу С 6 Н 12 О 6 → 2СН 3 -СНОН –СООН Сүт қышқылы 3) Май қышқылдық ашу С 6 Н 12 О 6 → С 3 Н 7 СООН + 2Н 2 ↑ + 2СО 2 ↑ 4) Толық тотығуы С 6 Н 12 О 6 +6О 2 → 6Н 2 О + 6СО 2
Олигосахаридтер
Күнделікті азықтың 60%-ы көмірсудан тұрады Қорытынды : Көмірсулар Азық құрамында көмірсудың жетіспеушілігі зиян және ол ағзадағы нәруыз бен майлардың энергиясын қарқынды пайдалануға әкеледі. Олардың ыдыруы нәтижесінде адам ағзасына зиянды заттар саны артады. Құрамы бойынша жіктеледі Күрделі крахмал (С 6 Н 10 О 5 ) n Жай глюкоза С 6 Н 12 О 6 Олардың құрамында екі функциональды топ болады : 1) Гидроксо топ, құрылымдық ( структуралық ) формуласы -ОН 2) Карбониль топ, құрылымдық ( структуралық ) формуласы -НС=О Тағам құрамындағы көмірсулардың көп болуы зиян, ол семіздікке әкеледі. Қантты мөлшерден тыс көп қабылдау ішек микрофлорасы функциясына кері әсер етіп, холестериннің алмасуын бұзады және қан сары суында оның мөлшерінің көбеюіне әкеледі. Көмірсулар адам ағзасында қорға жиналуы мүмкін! глюкоза С 6 H 1 2 O 6 Көмір қышқыл газы СО 2 мен суға Н 2 О ыдырайды және энергия бөледі (1 г. көмірсу – 4,1 ккал.)
