1893 ж.-1938 ж.
Мағжан Жұмабаев – ХХ ғасырдың басында қазақ әдебиетінің көгінде жарқырап жанған жарық жұлдыздарының бірі, көрнекті жазушы, ақын, публицист, қазақ әдебиетінің негізін қалаушысы.
Туған жері - бұрынғы Ақмола губерниясының Ақмола уезіндегі Полуденовский болысы (қазіргі Солтүстік Қазақстан облысы Булаев ауданы ). Әкесі Бекен (Бекмағанбет ) орта дәулетті, өзінің әділдігімен, адамгершілікті парасатымен ел арасында беделі жоғары адам болған. Соған орай оны бір сайлауда болыс етіп сайлаған көрінеді. Анасының есімі – Гүлсім.
Ауыл мұғалімінен хат танып, сауат ашқан Мағжан 1905 жылы Қызылжардағы медресеге оқуға түсіп, оны жақсы үлгеріммен аяқтайды. Медреседе Бегишевтен Шығыс халықтарының тарихынан дәріс алды, қазақ, татар әдебиеттерін, Фирдоуси, Сағди, Хафиз, Омар Һайям, Низами, Науаи секілді шығыс ақындарының дастандарын оқып үйренді
Баспадан 1909 жылы шыққан Абай өлеңдерін оқып, “ Атақты ақын, сөзі алтын хакім Абайға ” деген өлең жазды.
1910 - 1913 жылдары Уфа қаласындағы “ Ғалия ” медресесінде білім алды. Онда татар жазушысы Ғ. Ибрагимовтен дәріс алып, белгілі қайраткер С.Жантөринмен тығыз қарым-қатынас орнатады, болашақ көрнекті жазушы Б.Майлинмен танысады.
Ибрагимовтің көмегімен 1912 жылы Қазан қаласындағы Кәрімовтер баспасында “ Шолпан ” атты тұңғыш өлеңдер жинағы басылып шығады.
“ Бірлік ” ұйымы жұмысына белсене араласып, “ Балапан ” қолжазба журналын шығаруға қатысады. Ә.Бөкейхан, А.Байтұрсынұлы, М.Дулатұлы секілді алаш қайраткерлерімен байланыс орнатып, “Қазақ” газетіне өз өлеңдерін жариялайды.
1917 сәуірде Ақмола облысы қазақ комитеті құрамына сайланды. Мәскеу қаласында өткен Бүкілресейлік мұсылман съезіне қатысты. Бірінші жалпықазақ съезінің шешімі бойынша Бүкілресейлік Құрылтай жиналысына депутаттыққа кандидат ретінде ұсынылды.
“ Алаш ” партиясының Ақмола облысының комитетінің мүшесі болды. “ Үш жүз ” партиясы өкілдерінің жалған айыптауымен бір айға жуық абақтыға отырып шықты
1923 – 1927 жылдары Мәскеуде Жоғары әдебиет-көркемөнер институтында оқиды. Онда орыс әдебиетін, Батыс Еуропа әдебиетін терең зерттеп, орыс мәдениет қайраткерлерімен жете танысып, көпшілігімен достық қарым-қатынаста болады. Мәскеуде оқып жүргенде оның шығармалары орынсыз сынға ұшырады.
1929 жылы Жұмабайұлы “ Алқа ” атты жасырын ұйым құрғаны үшін деген айыптаулармен Мәскеудегі Бутырка түрмесіне қамалып, 10 жыл айдауға кесіледі. 1936 жылы М.Горький мен Е. Пешкованың араласуымен бостандық алып, Қазақстанға қайтады.
Петропавл қаласында мектепте орыс тілі мен әдебиетінен сабақ беретін мұғалім болып жұмыс істейді. Көп ұзамай қалалық оқу ісінің меңгерушісі оны саяси себептерге байланысты деген айыппен мұғалімдік қызметтен босатады. 1937 жылы наурызда Жұмабайұлы Алматыға келеді. Аударма ісімен айналысады. 1938 жылы қайтадан қамауға алынып, ату жазасына кесілді.
Жұмабайұлы ел ішіндегі әлеуметтік мәселелерді көтерді ( “ Шын сорлы ” ), халқын өнер-білімге шақырды ( “ Ләззат қайда ? ”, “ Жазғы таң ”, “ Өнер-білім қайтсе табылар ”, “ Балалық шақ ”, “ Қазағым ”, “ Қарағым ”, “ Осы күнгі күй ”, “ Мен сорлы ” ). Бірқатар өлеңдерін махаббат тақырыбына арнады ( “ Жас келін ], “ Зарлы сұлу ”, “ Сүйгеніме ”, “ Алданған сұлу ” ).
Мағжан Жұмабайұлының құрметіне почта маркасы
Ақынның 100 жылдық мерейтойына арналып 1993 жылы ашылған. Ол Мағжан Жұмабайұлы аудандағы өзінің туып-өскен Сарытомар ауылында орналасқан. Мұражай бұрынғы Мағжан Жұмабайұлы атындағы кеңшардың мектебінде. Ондағы жиналған қорлар мен материалдар ақынның шығармашылық өміріне арналған. Құжаттардың көшірмесі Алматы, Петропавл, Омбы қалаларында және кейбір аудандарда сақталған. Мұражайдың жалпы аумағы 60м 2
Солтүстiк Қазақстан жерiнде туған көрнектi қазақ ақыны Жұмабайұлының ескерткiшi орнатылған. Оның авторы — Қазақстан Республикасының жетекшi мүсiншiсi, Марат Әйнеков. Ескерткiш Мағжанның граниттен жасалған. Ақын ой үстiнде отыр, оның ойы болашаққа бағытталған. Мүсiн қоңыр түстi күртi гранитiнен орындалған. Ескерткiш 1993 жылы ақынның 100-жылдығына ашылған.
