Тақырып : Прокариот және эукарио т жасушаларының құрылысы
Үй тапсырмасын тексеру. «Өткен тақырыптарға шолу» Ми бөлімдері Шартты, шартсыз рефлекстер Ұйқы гигиенесы Тозаңдану ұрықтану Бактериялар Вирустар
•Жасуша – тірі ағзалардың құрылымының ең қарапайым бөлігі. •Жасушаны зерттейтін ғылым « Цитология» деп аталады.
1. Жасуша – тіршіліктің ең кіші құрылымдық және қызметтік бірлігі. 2. Жасушалар 2-ге бөлінеді: Прокариоттар – ядросы жоқ жасушалар (бактериялар). • Эукариоттар – ядросы бар жасушалар (өсімдік және жануар жасушалары).
Жасуша қабықшасы, плазмалық мембрана, цитоплазма, ДНҚ, рибосома. Ядросы болмайды.
Үш негізгі бөлік: қабықша, цитоплазма, ядро Органоидтары: митохондрия, ЭПТ, Гольджи жиынтығы, лизосома, пластидтер (өсімдікте).
Өсімдік жасушасында – хлоропласт, вакуоль, целлюлозалы қабықша бар. Жануар жасушасында – лизосома көбірек, ал қатты қабықша болмайды.
9. Жасуша қабықшасы Өсімдік жасушасында целлюлозадан, саңырауқұлақта хитиннен, бактерияда муреиннен тұрады. Жасушаны сыртқы әсерден қорғайды, пішінін сақтайды.
Ядро Жасушаның «басқару орталығы ». Барлық тұқым қуалау ақпаратын (ДНҚ) сақтайды. Жасушаның тіршілік әрекетін басқарады.
2. Митохондрия « Энергетикалық станция». Органикалық заттардан энергия (АТФ) өндіреді. Барлық эукариоттарда болады.
3. Рибосома • Ақуыз синтезін жүзеге асыратын органоид. • Барлық жасушаларда кездеседі (тіпті прокариоттарда да).
4. Гольджи жиынтығы Заттарды өңдеп, тасымалдайды. Майлар мен ақуыздарды өзгертіп, сақтайды. Лизосома түзілуіне қатысады.
Американдық биолог К.Портер электрондық микроскоппен жасушаның гиалоплазмасынан микротрабекулалық тор тапқан. ТЕГІС ЭПТ МАЙЛАР МЕН КӨМІРСУЛАР БИОСИНТЕЗІ ЖҮРЕДІ; БҰДЫР ЭПТ РИБОСОМА БОЛАДЫ, НӘРУЫЗ СИНТЕЗДЕЛЕДІ
• Н егізгі құрамы гиалоплазмадан, •Барлық органоидтарды біріктіріп тұратын қоймалжың зат. •Оның ішінде биохимиялық процестер жүреді.
Лизосома 6. Лизосома • «Қорытушы органоид». • Артық заттарды, ескі органоидтарды ыдыратады. • Жануар жасушасында көбірек кездеседі.
Тек өсімдіктерге ғана тән Өсімдікте үш түрі кездеседі: Хлоропласт − жасыл түс береді Хромопласт − сары қызыл Лейкопласт − түссіз •Құрылысы жағынан митохондрияға ұқсас
Өсімдік жасушасында ірі болады Жасуша сөлін сақтайды. Қоректік заттар мен қалдықтарды жинайды. Жасушаға тірек болады ( шырыны арқылы қысым жасайды ).
Ғаламшарымыздағы бүкіл тірі ағзалар сияқты өсімдіктер де жасушадан тұрады. Жасуша дегеніміз - тыныс ала алатын, қоректене алатын, көбейе алатын тірі ағзаның ең кішкене бөлшегі. Жасушаның тіршілігі ондағы органеллалардың жұмысымен және қоршаған ортамен тығы байланысты.
