Түркі әдебиеті ғылымының зерттелуі
Түркология ғылымы аясында алғаш зерттеулер төмендегі ғалымдардың бастауымен болған : В.Радлов А.Алекторов, В.Бартольт, В.М.Жирмунский, А.Н.Самойлович, А.М.Щербак, И.В.Стеблева, Н.И.Ашмарин, Е.М.Мелетинский т.б.
Радловтың алғашқы іргелі зерттеулер сериясы » болып табылатын «Түркі тайпаларының халық әдебиеті үлгілері » атты он томдық әлемге әйгілі еңбегінің орыны айтарлықтай екендігі ғылымда лайықты бағасын алған. Дарынды ғалым ең алдымен түркі халықтарының ел аузында сақталып қалған асыл мұраларын мұхият жинақтап, бірнеше томдарға айналдырып, жарыққа шығарды. Европа халықтарының тілдеріне аударып, әлемге таныстырғанының өзі де ерекше тебіреніс тудырады. Осыншалық жинақтаған мұраларға байланысты В.В.Радлов: «1869 жылдан, Алтайдағы түркі тілдерін зерттеуге кіріскен алғашқы күннен бастап-ақ тек халық шығармашылығын жинауға көңіл бөліп қойғам жоқ, мүмкіндігіне қарай мол сөз қорын жинауға да күш салдым», – деп жазады. А.Н. Самойлович « Ақиқатты ту етіп, әділін айтсақ, тюркологияның пайда болған сәтінен біздің заманымызға дейін В.В.Радловтай үлкен қайраткер болған емес »
Б үгінгі уақытқа дейін түркология ғылымында түркі халықтарының әдебиетіне қатысты көптеген өзекті мәселелердің ішінен қарастырылмай келген бір маңызды сұрақ – түркі халықтарының әдебиеті тарихын дәуірлеу деген жағдай. Осы мәселенің теориялық тұжырымдамасын жасап, өзектілігін көрсеткен түрколог ғалым - Ш.Ыбыраев.
Профессор Құныпия Алпысбаев болса, өзінің соңғы зерттеулерінде тұркі халықтарының ортақ әдебиеті кезеңін ішінара екі үлкен топқа жіктейді : Арғы заман әдебиеті немесе ескі заман әдебиеті ( б.з.д.). Бұл дәуір іштей былайша жүйеленбек : 1) «Авеста» және сақтар дәуірінің әдеби нұсқалары ; 2) Ғұн дәуірінің әдебиеті. Бергі заман әдебиеті немесе жаңа заман әдебиеті ( б.э. І ғасырынан ХІҮ ғасырына дейін ). Бұл дәуірді іштей былайша жіктеген жөн : 1) Үйсін-қаңлы дәуірі әдебиеті ; 2) Түркі қағанаты дәуіріндегі әдебиет ; 3) Түркі тектес халықтар қағанаты ( түркеш, қарлұқ, қарахан, ұйғыр, т.б.) дәуіріндегі әдебиет ; 4) Алтын Орда дәуіріндегі әдебиет.
Дер бес әдебиет үлгілері
Осы саладағы жаңа ізденістерге ғылыми - теориялық методологиялық негіз, бағдар беріп зерттеген ғалымдар: В.Томсен Ф.Е.Корш С.Е.Малов А.Байтұрсынов Ә.Марғұлан Х.Сүйінішәлиев А.Қыраубаева Н.Келімбетов М.Жолдасбеков т.б.
М.МЫРЗАХМЕТҰЛЫ, М.АКАР, И.ЖЕМЕНЕЙ, Ә.ДӘУЛЕТХАН, Д.ҚЫДЫРӘЛІ жазған « Түрік халықтары әдебиетінің тарихы » атты 2005 жылы жарық көрген оқу құралында бұл кезең әдебиетін төмендегідей жіктейді :
Түркі халықтарының әдебиеті – ежелгі сақ, ғұн, түркі өркениеті дәуірлерінде қалыптасқан ортақ әдебиет үлгілерінен бастап, бүгінгі күнгі түркі тілдес халықтардың әдебиет өкілдері мен мемлекетаралық мұралардың өзара сабақтастығын қарастырып саралайтын ғылым.
Орындаған: Сұлтанова Назира КРО 4 курс Қабылдаған: Есіркепова Гүлмира
Назарларыңызға рахмет !!!
